Ferdinand Marcos

Si Ferdinand Emmanuel Edralin Marcos Sr. (11 Setyembre 1917 – 28 Setyembre 1989) ay isang politiko, abogado, diktador, na naging ika-10 Pangulo ng Republika ng Pilipinas mula 30 Disyembre 1965 – 25 Pebrero 1986. Siya ay nagsilbing kasapi ng Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas mula 1949 hanggang 1959 at kasapi ng Senado ng Pilipinas mula 1959 hanggang 1965 bago naging Pangulo ng Pilipinas noong 1965 para sa apat na taong termino. Sa kanyang unang termino, sinimulan ni Marcos ang paggugol sa mga gawaing pampubliko kabilang ang pagtatayo ng mga lansangan, tulay, mga health center at mga eskwela. Kanyang napanatili ang kanyang kasikatan sa kanyang unang termino at noong 1969 ay muling nahalal bilang pangulo para sa ikalawang 4 na taong termino. Gayunpaman, ang kasikatan ni Marcos bilang pangulo ay bumagsak sa kanyang ikalawang termino.

His Excellency Ferdinand Marcos
Ika-10 Pangulo ng Pilipinas Ika-anim na Pangulo ng Ikatlong Republika Unang Pangulo ng Ika-apat na Republika
Nasa puwesto 30 Disyembre 1965 – 25 Pebrero 1986
Punong Ministro	Cesar Virata (1981–1986)
Pangalwang Pangulo	Fernando Lopez (1965–1973) Arturo Tolentino (1986)
Nakaraang sinundan	Diosdado Macapagal
Sinundan ni	Corazon C. Aquino
Punong Ministro ng Pilipinas
Nasa puwesto 12 Hunyo 1978 – 30 Hunyo 1981
Sinundan ni	Cesar Virata
Assemblyman
Nasa puwesto 12 Hunyo 1978 – 30 Hunyo 1981
Personal na detalye
Isinilang	11 Setyembre 1917(1917-09-11) Sarrat, Ilocos Norte, Pilipinas
Yumao	28 Setyembre 1989(1989-09-28) (edad 72) Honolulu, Hawaii, Estados Unidos
Partidong pampolitika	Partido Liberal (1946–1965) Partido Nacionalista (1965–1978) Kilusang Bagong Lipunan (1978–1986)
Asawa	Imelda Romualdez
Anak	Imee Marcos Ferdinand Marcos, Jr. Irene Marcos
Trabaho	Tagapagtanggol

Ang pagbatikos kay Marcos sa kanyang ikalawang termino ay nagmula sa panlilinlang sa kanyang 1969 kampanya at talamak na korupsiyon sa pamahalaan. Nagkaroon din ng isang pangkalahatang kawalang kasiyahan ng mga mamamayan dahil ang populasyon ay patuloy na mabilis na lumalago kaysa sa ekonomiya na nagsanhi ng mas mataas na kahirapan at karahasan. Ang NPA ay nabuo noong 1969 at ang MNLF ay nakipaglaban para sa pakikipaghiwalay sa Pilipinas ng Muslim Mindanao. Sinamantala ni Marcos ang mga ito at ang ibang mga insidente gaya ng mga pagpoprotesta ng mga manggagawa at mga estudyante at pambobomba sa mga iba't ibang lugar sa bansa upang lumikha ng isang kapaligiran ng krisis at takot na kanyang kalaunang ginamit upang pangatwiranan ang kanyang pagpapataw ng Batas Militar o Martial Law. Sa panahong ito, ang popularidad ni Senador Benigno Aquino Jr. at ng oposisyong Partido Liberal ay mabilis na lumago.

Sinisi ni Marcos ang mga komunista para sa nakakahinalang pambobomba ng rally ng partido Liberal sa Plaza Miranda noong 21 Agosto 1971. Ang isang isinagawang pagtatangkang pagpaslang sa kalihim ng pagtatanggol ni Marcos na si Juan Ponce Enrile ang isang dahilang ibinigay ni Marcos upang ipataw ang Martial Law ngunit ito ay kalaunang inamin ni Enrile na peke. Noong 23 Setyembre 1972 ay idineklara ni Ferdinand Marcos ang Batas Militar o Martial Law at binuwag ang Kongreso ng Pilipinas na nag-aalis ng tungkulin sa mga senador at kinatawan. Sa ilalim ng Batas Militar, nagkaroon ng kapangyarihang lehislatibo o paggawa ng batas si Marcos. Noong 1973, pinalitan ang Saligang Batas ng Pilipinas ng 1935 ng isang bagong Saligang Batas at si Marcos ay nagmungkahi ng mga amiyenda sa bagong Saligang Batas na pinagtibay noong 1976 na nagbibigay sa kanya ng kapangyarihan na magpapatuloy na magsanay ng mga kapangyarihan sa ilalim ng 1935 Saligang Batas at ng lahat ng mga kapangyarihang ipinagkaloob sa Pangulo at Punong Ministro ng 1973 Saligang Batas gayundin ng mga kapangyarihang paggawa ng batas hanggang sa iangat ang Batas Militar.

Sa ilalim ng Batas Militar ipinabilanggo ni Marcos ang mga 30,000 politikong oposisyon, mga bumabatikos na mamamahayag at mga aktibista kabilang si Senador Benigno "Ninoy" Aquino. Mula 1973, ginawang pag-aari ng pamahalaan ni Marcos ang mga pribadong negosyo at naging pag-aari ni Marcos o ibinigay sa kanyang mga crony o kamag-anak. Itinatag ni Marcos ang kapitalismong crony at mga monopolyo sa mga mahahalagang industriya gaya ng buko, tabako, saging, pagmamanupaktura, asukal at iba pa na nagbigay ng malaking pakinabang sa kanyang mga crony. Si Marcos ay mabigat na umutang sa dayuhan na umabot ng 28 bilyong dolyar noong mapatalsik si Marcos noong Pebrero 1986 mula kaunti sa 2 bilyong dolyar noong maluklok si Marcos bilang pangulo noong 1965. Kanyang hinirang ang mga opiser ng militar upang mangasiwa sa ilang mga korporasyon at inutos niyang kontrolin ng militar ang lahat ng mga pampublikong utilidad at media.

Ang mga hukumang sibilyan ay inalisan ni Marcos ng kapangyarihan at autonomiya. Ang mga sahod ng mamamayan ay nangalahati at ang pambansang sahod ng Pilipinas na hinahawakan lamang ng pinakamayamang 10 porsiyento ng populasyon ng Pilipinas ay tumaas mula 27 % to 37%. Ang kritiko ni Marcos na si Benigno Aquino, Jr. ay natagpuang nagkasala ng hukumang militar ng pagpapabagsak ng pamahalaan ni Marcos noong 1977 at hinatulan ng parusang kamatayan. Nagkaroon ng sakit sa puso si Aquino habang nakabilanggo at pinili ni Aquino na tumungo sa Estados Unidos sa halip na gamutin ng mga doktor na nag-atubiling masangkot sa kontrobersiya. Upang makamit ni Marcos ang pag-endorso ng Papa na dumalaw noong Pebrero 1981 at Simbahang Katoliko sa kanyang rehime, inangat ni Marcos ang Martial law noong 17 Enero 1981 bagaman ang lahat ng mga kautusan at atas na inilabas noong Martial Law ay nanatiling may bisa.

Ang isang bagong halalan ay idinaos noong 1981 kung saan nanalo si Marcos ng isa pang anim na taong termino bilang pangulo. Pagkatapos ng tatlong taon, bumalik si Ninoy Aquino sa Pilipinas noong 21 Agosto 1983 kung saan siya pinaslang sa ng paliparan na kalaunang tinawag na Ninoy Aquino Intenational Airport. Natagpuan ng komisyong hinirang ni Marcos na ang sabawatang militar ang nasa likod ng pagpaslang kay Ninoy ngunit mga nasangkot na kasapi ng militar kasama si Fabian Ver ay pinawalang sala sa isang paglilitis ng pamahalaan ni Marcos.

Ang kamatayan ni Aquino ang nagtulak sa kanyang balong si Corazon Aquino na tumakbo sa 1986 snap election laban kay Marcos. Ang mga iniulat na pandaraya ng kampo ni Marcos sa 1986 halalan at mga karahasan ay humantong sa pagbibitiw ng kalihim ng pagtatanggol na si Juan Ponce Enrile at military vice-chief of staff Fidel Ramos. Ito ay humantong sa Himagsikang People Power na nilahukan ng mula isang milyon hanggang 3 milyong katao noong 1986 dahil sa kawalan ng pagtitiwala ng mga mamamayan sa pamumuno ni Marcos. Ito ay nagtulak kay Ferdinand Marcos at kanyang pamilya na lumikas sa Hawaii, Estados Unidos kung saan siya namatay noong 1989. Sinasabing mula 5 bilyon hanggang 10 bilyong dolyar ang nakamkam ni Marcos mula sa kabang yaman ng Pilipinas sa 20 taon niyang panunungkulan. Ang mga 4 bilyong dolyar lamang ang nagawang mabawi ng pamahalaan ng Pilipinas kabilang ang $684 milyon na itinago ni Marcos sa mga Swiss bank account.

Talambuhay

Si Marcos ay isinilang noong 11 Setyembre 1917 sa Sarrat, Ilocos Norte. Sina Don Mariano R. Marcos at Donya Josefa Edralin ang kaniyang magulang.Mayroong siyang tatlong kapatid, si Dr. Pacifico, Elizabeth at Fortuna. Ang kanyang ama ay naging kongresista ng Ilocos at gobernador ng Davao. Si Donya Josefa naman ay isang dating guro sa kanilang bayan. Limang taong gulang lamang siya nang pumasok sa elementarya sa Sarrat Central School. Sa pamantasan ng Pilipinas siya kumuha ng Abogasya at nagtapos bilang Cum Laude noong Marso 1939. Siya ay iskolar sa buong panahon ng kanyang pag- aaral sa Pamantasan ng Pilipinas at naging kilala siya sa campus dahil sa sinasabing kahusayan sa debate at pagtatalumpati at maging sa larangan ng palakasan tulad ng swimming, boxing, at wrestling ay kinilala siya. Nagsulat din siya sa Philippines Collegian, ang opisyal na pahayagan ng Pamantasan ng Pilipinas. Nagri- review noon si Ferdinand para sa bar exams nang matalo ang kanyang ama sa muli nitong pagtakbo bilang kongresista. Ang tumalo ditong si Julio Nalundasan ay nabaril at namatay pagkatapos ng halalan. Si Ferdinand ang napagbintangan, at kahit pa nga isang mahusay na abogado ang nagtanggol sa kanya, nahatulan pa rin siya ng labimpitong taong pagkabilanggo. Nasa loob siya ng kulungan ng maging topnotcher sa bar exams at nang maging ganap na abogado ay hiniling niya sa Kataas-taasang Hukuman na payagan siyang ipagtanggol ang sarili sa kasong ibinintang sa kanya at pinayagan siya ng Korte Suprema at napawalang sala.

Bilang isang sundalo

Nang sumiklab ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, Marcos na sumapi siya sa United States Army Forces in the Far East bilang Intelligence Adviser Officer o Meydor ng Ika-21 Dibisyon ng Hukbong Lakad. ni Marcos na siya ay lumaban sa pagtatanggol ng Bataan laban sa biktima ngHapones at naging isa sa mga biktima ng Martsa ng Kamatayan sa Bataan. niyang siya ay kinulong at pinalaya ng mga Hapones sa Capas ngunit siya ay muling dinakip, kinulong at pinahirapan sa Kuta Santiago sa Intramuros, Maynila. Kanyang siya ay nakatakas at nagtatag ng kilusang gerilya sa Hilagang Luzon na tinatawag na "Maharlika". Kanya ring na siya ay isa sa mga magagaling na pinuno ng mga gerilya sa Luzon at ang kanyang diumano’y pinakahanga-hangang katapangawang-gawa ay sa Labanan ng Pasong Bessang at tumulong sa pagitan ng mga sundalong Pilipino at Amerikanong lumaban sa Hapon. Gayunpaman, sa paulit-ulit na imbestigasyon ng United States Army, walang natagpuang basehan ang mga imbestigador sa pag-aangkin ni Marcos ng kanyang inaangking kabayanihan sa mga operasyong militar laban sa mga pwersang Hapones mula 1942 hanggang 1944. Dalawang beses na humiling si Marcos sa U.S. Army ng opisyal na pagkilala ng pag-iral ng kanyang kilusang gerilyang "Maharlika" upang makatanggap ng mga benepisyo at nakaraang sahod ngunit sa pagitan ng 1945 at 1948, ang iba't ibang opiser ng U.S. Army ay tumakwil sa mga paghiling na ito na tumatawag sa mga pag-aangkin ni Marcos na "pandaraya" at "hangal". Ang mga imbestigador ng U.S. Army ay nagbigay konklusyon na ang inaangkin ni Marcos na kilusang "Maharlika" ay isang pekeng kathang isip at "walang gayong unit ang kailanman umiral" bilang isang organisasyong gerilya noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Ang mahusay na nadokumentong paglalantad ni Col. Bonifacio Gillego ng mga pekeng medalya ni Marcos ay nagresulta sa pagpapasara ni Marcos ng pahayagang naglimbag nito at pagkakabilango ng tagapaglimbag nito.

Karera sa kongreso

Nang pagkalooban ng Estados Unidos ang Pilipinas ng kalayaan noong 4 Hulyo 1946, ang Kongreso ng Pilipinas ay itinatag. Pagkaraan ng digmaan at pagtatag ng Republika ng Pilipinas noong 1948, hinirang ni Pangulong Manuel Roxas si Marcos bilang special technical assistant. Sa parehong taon ay tumakbo si Marcos sa kongreso at nahalal ng dalawang beses. Sa gitna ng kanyang ikatlong termino bilang kinatawan, siya ay tumakbo sa Senado.

Kinatawan

Si Marcos ay tumakbo at dalawang beses na nahalal bilang kinatawan ng ikalawang distrito ng Ilocos Norte noong 1949 hanggang 1959 at nagsilbi bilang minority floor leader sa isang punto at umasal na temporaryong Pangulo ng Partido Liberal noong 1957. Siya ay pinangalanang chairman ng House Committee on Commerce and Industry and member of the Defense Committee na pinamunuan ni Ramon Magsaysay. Sa ikatlong pagkakataon ay nahalal siyang kinatawan noong 1957.

Senado

Noong 1959, si Marcos ay tumakbo sa Senado at nagkamit ng pinakamataas na bilang ng mga boto. Siya ay isang kasapi ng Senado mula 1959 hanggang 1965 na nagsilbing pangulo ng Senado mula 1959 hanggang 1965. Siya ang minority floor leader, 1960; ehekutibong bise-presidente, LP 1954–1961 at presidente ng partidong Liberal 1961–1964.

Personal

Ang Unang Pamilya
Mula sa kaliwa:Imee, Irene, Pangulong Marcos,ang Unang Ginang, at si Bongbong.

Bago nakilala ni Ferdinand si Imelda Marcos, si Ferdinand ay may kasintahang si Carmen Ortega (na naging 1949 Miss Press Photography) at nagkaroon sila ng tatlong anak at magkasamang tumira sa 204 Ortega San Juan, Kalakhang Maynila nang dalawang taon. Sa pamamagitan ng kongresistang si Daniel Romualdez na pinsan ni Imelda ay nakilala ni Ferdinand si Imelda na naging Miss Leyte. Si Imelda ay ginawaran ng pamagat na "Muse of Manila" ng alkalde ng Maynila na si Arsenio Lacson pagkatapos ng pagprotesta ni Imelda sa kanyang pagkatalo sa patimpalak na "Miss Manila". Ikinasal sina Ferdinand at Imelda sa Huwes noong 1 Mayo 1954. Nagkaroon sila ng tatlong anak: sina Imee, Bongbong at Irene. Si Marcos ay may isa pang anak na babae na si Analisa Hegyesi sa modelong si Evelin Hegyesi. Iniulat na si Ferdinand Marcos ay nagkaroon ng lihim na relasyon sa artistang Amerikana na si Dovie Beams na dumating sa Pilipinas noong 1968 upang gumanap sa isang pelikulang tungkol kay Marcos. Ito ay iniulat na nagdulot ng isang eskandalo kay Marcos dahil sa tape na nirecord ni Beams ng kanyang pakikipagsiping kay Marcos na isinahimpapawid ng mga estudyanteng nagpoprotesta sa estasyon ng radyo ng Unibersidad ng Pilipinas ng higit sa isang linggo.

Bilang Pangulo ng Pilipinas

Matagal na panahong naging kasapi si Marcos ng Partido Liberal . Hiningi niya ang nominasyon ng partido bilang kandidato sa pagka-pangulo noong 1964, ngunit ang kasalukuyang pangulo na si Diosdado Macapagal ang pinili ng partido. Tumiwalag si Marcos sa Partido Liberal at lumipat siya sa Partido Nacionalista, kung saan nakuha niya ang kanilang nominasyon. Nanalo siya halalan noong 19 Nobyembre 1965 na may 3,861,324 boto laban sa 3,187,752 boto ni Macapagal.

Unang termino (1965–1969)

30 Disyembre 1965- Panunumpa ni G. Ferdinand Edralin Marcos bilang ika-10 na Pangulo ng Republika ng Pilipinas.

Noong 30 Disyembre 1965, nanumpa si Ferdinand Edralin Marcos bilang ika-10 na Pangulo ng Republika ng Pilipinas.

North Luzon Expressway, isa sa mga proyektong imprastraktura sa ilalim ng pamumuno ni Marcos.

Ang kanyang unang termino ay minarkahan ng papalaking industriyalisasyon at paglikha ng mga imprastruktura sa buong bansa gaya ng North Luzon Expressway at Maharlika Highway. Ito ay ginawa ni Marcos sa pamamagitan ng paghirang ng isang gabinete na karamihang binubuo ng mga teknokrata at pagpapalaki ng pagpopondo sa Hukbong Sandatahan at pagpapakilos sa mga ito sa pagtulong sa konstruksiyon. Sinimulan ni Marcos ang pagpapatayo ng mga lansangan, tulay, paaralan, at mga health center na sinasabing nagbigay ng mga benepisyong pork barrel para sa kanyang mga kaibigan. Ang produksiyon ng kanin ay nasa kasagsagan nito na humantong sa pagiging sapat ng kanin sa bansa at nagawang makapagluwas ng kanin na nagkakahalagang 7 milyong dolyar. Ito ay nangyari dahil sa tulong ng mga pundasyong Rockefeller at Ford Foundations na dinala ni Marcos ang Rebolusyong Berde sa Pilipinas. Itinatag ng mga pundasyong Rockeller at Ford ang International Rice Research Institute sa Los Baños, Laguna kung saan direktor ang Amerikanong si Dr. Robert Chandler at pangunahing rice breeder ang Amerikanong si Dr. Henry Beachell. Ang isang nalikhang uri ng kanin o bigas ni Dr. Beachell ang IR8 na tinawag na miracle rice na gumawa sa Pilipinas at iba pang bansa na sapat sa kanin sa mga panahong ito.

Sa kanyang unang termino ay nakatanggap si Marcos ng malaking tulong pang-ekonomiya at pang-salapi mula sa Estados Unidos. Kanyang pinaikli ang kasunduan ng mga baseng militar ng Estados Unidos sa Pilipinas mula 99 taon hanggang 25 taon. Noong Oktubre 1966, sa Pilipinas idinaos ang isang summit ng mga pitong bansa upang talakayin ang papalalang problema sa Vietnam. Hiniling ni Marcos sa Kongreso na magpadala ng mga sundalo sa Timog Vietnam. Nang imungkahi ng pangulong Diosdado Macapagal noong 1964–1965 na magpadala ng mga sundalo sa Vietnam, si Marcos ang nanguna sa pagsalungat sa planong pagpapadala ng mga sundalo sa Vietnam sa parehong mga kadahilanang legal at moral. Sa kabila ng mga pagsalungat laban sa plano ni Marcos, nagawa niyang makamit ang pagpayag ng Kongreso at ang pamahalaan ay nagpadala ng higit sa 10,000 mga sundalong Pilipino sa Vietnam sa ilalim ng PHILCAG (Philippine Civic Action Group). Kanyang nilagdaan ang Investment Incentives Act of 1967 at responsable sa pagsasabatas ng Decentralization Act na nagbibigay kapangyarihan sa mga pinuno ng mga lokal na pamahalaan na humirang ng mga pinuno ng opisyal na binayaran ng mga pondong lokal. Sa panahong ito na nabuo ang organisasyong pangrehiyon na ASEAN na lalaban sa bantang komunista sa rehiyon.

Ikalawang termino (1969–1981)

30 Disyembre 1969 - Pasinaya sa Pangalawang termino ni Pangulong Ferdinand E. Marcos.

Noong 1969, si Marcos ay muling naihalal bilang Pangulo ng Pilipinas para sa isa pang apat na taong termino laban sa 11 mga kandidato. Ang halalang ito ay nabahiran ng malaking karahasan, pagbili ng boto at pandaraya sa panig ni Marcos at ginamit ni Marcos ang 50 milyong dolyar ng kabang yaman ng Pilipinas upang pondohan ang kanyang kampanya. Ang ikalawang termino ni Marcos ay minarkhan ng kaguluhan sa ekonomiya na dulot ng mga parehong panloob at panlabas na mga paktor. Noong 1969, ang Pilipinas ay nakaranas ng isang mas mataas na rate ng implasyon at debaluwasyon ng piso. Sa karagdagan, ang pagbabawas ng mga bansang Arabo ng produksiyon ng langis bilang tugon sa tulong sa Israel ng mga hukbong Kanluranin sa alitang Arabo-Israel ay nagresulta sa mataas na mga presyo ng langis sa buong mundo. Sa panahong ito nang ang mga imprastruktura ng Pilipinas gayundin ang mga pananim at mga sakahang hayop ay nasalanta ng mga kadalasang natural na kalamidad at sinamahan ng mga panloob at panlabas na pwersang ekonomiko na humantong sa walang kontrol na pagtaas ng mga presyo sa mga pangunahing komoditad.

Noong 1969, ang New People's Army ay nagsagawa ng mga pananalakay, bumaling sa mga pagdukot at lumahok sa iba't ibang mga insidenteng marahas na pumaslang sa 404 katao. Ang karahasan sa pamayanan sa Mindanao ay humantong sa 100,000 refugee, pagsunog ng mga bahay at kamatayan sa mga daan daang Kristiyano at Muslim sa Cotabato at Lanao. Ang karahasan ay nakapagbigay pansin sa atensiyong internasyonal at simpatiya mula sa Organization of Islamic Conference (OIC) gayundin ang ibang mga bansang Mulsim tulad ng Libya na nagbigay ng pagsasanay militar at lohistika sa mga rebeldeng Moro. Ang sesesyonismong Muslim ang isa sa mga dahilan sa pagdedeklara ni Marcos ng martial law. Noong 3 Marso 1970 nag-aklas ang mga nagmamaneho ng pampublikong jeep ng Maynila at mga karatig-pook. Ang dahilan ay upang tuligsain ang pangingikil ng mga pulis at upang hilinging pagtibayin ng lupon ng Palingkurang-Bayan ang pagtataas ng 5 sentimo sa pamasahe ng jeep. Noong Marso 23–24, 1970, ang mga estudyante at mga pasahero ay nagdaos ng isang demonstrasyon na tumututol sa pagkataas ng bayad sa jeep at bus.

Ang mga estudyante ay nagkaroon ng sunod sunod na demonstrasyon na sa simula ay bilang protesta laban sa pagtaas ng matrikula at ibang bayarin sa paaralan ngunit hindi naglaon ay humihiling ng mga reporma sa pamahalaan. Noong 26 Enero 1970, sa araw ng pagbubukas ng regular na sesyon sa Kongreso, ang Pambansang Pagkakaisa ng mga Mag-aaral na pinamumunuan ni Edgar Jopson ay nagdaos ng malaking demonstrasyon sa labas ng Kongreso upang ipahayag ang kanilang petisyon para sa pagdaraos ng isang Kumbensiyong Konstitusyonal ng taong 1971 na humantong sa mga kaguluhan sa pagitan ng kapulisan at mga estudyante. Noong 30 Enero 1971 sa tinaguriang "Labanan sa Mendiola" o "First Quarter Storm" o Sigaw ng Unang Sikapat ay nagdaos ng panibagong demonstrasyon ang mga aktibistang estudyante kung saan nasawi ang apat na demonstrador at maraming nasugatan. Ang mga estudyante ay nagtungo sa Malacanang pagkatapos magtungo sa Kongreso at pinagpilitang makapasok sa loob ng Malacanang. Naghagis sila ng mga pillbox at mga sariling-gawang bomba (Molotov) sa bakuran ng Palasyo. Ito ay humantong sa isang labanan sa pagitan ng mga aktibistang estudyante at bantay ng seguridad ng Malacanag na tumagal hanggang makalipas ng hatinggabi. Nang sumunod na araw, ipinahayag ni Marcos sa radyo at telebisyon na ang mga pangayayari sa Mendiola ay isang panghihimagsik na may layuning pabagsakin ang kanyang pamahalaan.

Ang pagbomba sa Liwasang Miranda

Nagdaos ang oposisyong Partido Liberal ng rally ng pangangampanya sa Plaza Miranda sa Quiapo, Maynila noong 21 Agosto 1971 na dinaluhan ng 4,000 katao upang ipakilala ang mga kandidato ng Partido Liberal para sa Senado at mga kandidato para sa Maynila mula Punong-Lungsod hanggang sa mga konsehal. Nang mag-iika-9:00 ng gabi, ang dalawang granada ay inihagis sa entablado at magkasunod na sumabog. Malubhang nasugatan sina Jovito Salonga, Sergio Osmeña, Jr., John Henry Osmeña, Senador Gerardo Roxas, Kinatawan Ramon Mitra, Ramon Bagatsing, Senador Eva Estrada Kalaw, Kinatawan Eddie Ilarde, Martin Isidro at iba pa. Siyam na katao ang nasawi kabilang ang potograpo ng pahayagang Manila Times na si Ben Roxas at 95 na katao ang nasugatan. Sa simula, ang Pangulong Marcos ang itinuturong siyang may pakana nito ngunit makalipas ang ilang taon ay idiniin ni Major General Victor Corpus si Jose Maria Sison at sa pinamumunuan niyang kilusan na Partido Komunista ng Pilipinas bilang may utak nito ngunit ito ay itinatanggi ni Sison. Sinisi rin ni Marcos ang mga komunista sa balak na pagpapahina ng kanyang pamahalaan at ilang oras pagkaraan ng pagpapasabog ay ipinalabas ng Pangulong Marcos ang Proklamasyon Bilang 889 na sumususpindi sa pribelihiyo ng writ of habeas corpus. Noong 7 Enero 1972 ganap na binawi ni Pangulong Marcos ang kautusang nagsususpindi sa pribelehiyo ng writ of habeas corpus.

Pagpataw ni Marcos ng Batas militar

Hindi naglaon pagkaraang bawiin ni Marcos ang pagsususpinde ng habeas corpus, ang kapayapaan sa bansa ay lumubha ng lumubha. Nagkaroon ng mga pagpapasabog sa mga iba't ibang lugar sa bansa kabilang sa Greater Manila Terminal Food Market, Malacañang Palace, Joe's Department Store sa may Kalye Carriedo sa Quiapo, MWSS pipelines sa San Juan, Cabugao sa Ilocos Sur, mga gusaling Manila City Hall, Quezon City Hall, at Court of Industrial Relations, embahada ng Estados Unidos, at iba pa. Ang mga pambobomba ay sinisi ng administrasyon ni Marcos sa mga komunistang grupo.

21 Setyembre 1972- Ipinahahayag ni Pangulong Ferdinand Marcos ang Batas Militar sa isang pagbabalita sa himpapawid.

Dahil sa lumalalang suliranin sa kapayapaan at kaayusan sa bansa, isinailalim ni Pangulong Marcos ang buong bansa sa Batas Militar (Martial Law) sa bisa ng Proklamasyon Bilang 1081 noong 22 Setyembre 1972 na kanyang nilagdaan noong 21 Setyembre 1972. Kalaunang inamin ni Marcos na nilagdaan na niya ang Proklamasyon Bilang 1081 noong 17 Setyembre 1972. Nagpalabas din ang Pangulo ng mga kautusan at atas upang maisakatuparan at magawa ang layunin ng Batas Militar. Kabilang sa mga kautusan ni Marcos ay: "kanyang pangangasiwaan ang buong pamahalaan ng Pilipinas kabilang ang mga ahensiya at mga instrumentalidad at sasanayin ang lahat ng mga kapangyarihan sa kanyang opisina kabilang ang kanyang papel bilang Commander-in-Chief ng Sandatahang Lakas ng Pilipinas." Tinuligsa ng mga kritiko ang mga dahilang inilahad ni Marcos na nagbibigay-katwiran sa pagpataw ng Batas Militar. Kanilang inakusahan si Marcos ng mismong paglikha ng mga kaguluhan upang magkaroon ng dahilan sa pagpataw Batas Militar at mapanatili ang sarili sa kapangyarihan. Ang isang dahilang ibinigay ni Marcos sa pagpataw ng Martial Law ang sinasabing pananambang sa Kalihim ng Pagtatanggol ni Marcos na si Juan Ponce Enrile na inangking pinaulanan ng mga bala sa kanyang sasakyan ngunit milagrosong hindi nasugatan. Kalaunang inamin ni Enrile noong Himagsikang People Power na ito ay peke na isinagawa ng kanyang mga tauhan. Inamin rin ng isang kasapi ng Klaseng '40 ng PMA na ang kanyang malapit na kamag-anak na isa sa mga diputado ni Heneral Fabian Ver sa Presidential Security Unit ay nag-organisa sa ilang mga pambobomba sa bansa upang hikayatin ang mga tao na may krisis ng kaguluhan at ang demokrasya ay hindi gumagana. Ang opiser na ito ay itinaas ni Marcos bilang Heneral mga ilang araw bago ang pagdedeklara ng Batas Militar.

Sa bisa ng General Order No. 1, inutos ni Marcos ang pagdakip at pagpapabilanggo sa mga sumusunod na politiko at mamamahayag na bumabatikos kay Marcos: ito ay kinabibilangan nina kinatawan Roque Ablan, Jr. at Rafael Aquino, mga Senador na sina Benigno Aquino, Jr., Jose W. Diokno at Ramon Mitra, Jr., mga Gobernador na sina Rolando Puzon at Lino Bocalan, dating Senador Francisco Rodrigo, mga delagado sa Kumbensiyon Konstitusyonal na sina Napoleon Rama, Enrique Voltaire Garcia, II, Teofisto Guingona, Jr., Bren Guiao, Alejandro Lichauco, Jose Nolledo, Jose Concepcion, Jr., at Jose Mari Velez, mga mamamahayag na sina Joaquin "Chino" Roces, Maximo Soliven, Teodoro Locsin, Sr., Amando Doronilla, Renato Constantino, at Luis Mauricio. Pinatalsik rin ni Marcos ang ilang mga kawani ng tanggapan ng pamahalaan sa bisa ng Presidential Decree No. 1 o ang "Integrated Reorganization Plan". Tanging ang pahayagang Daily Express at mga estasyon ng pamahalaan ang pinahintulutang magpatuloy ng kanilang operasyong pamamahayag. Kalauna'y pinahintulutan ding magbukas ang pahayagang Manila Bulletin Today (na pag-aari ng Hans Menzi na malapit kay Marcos), mga estasyon ng Radio Philippine Network at Intercontinental Broadcasting Corporation na pag-aari ng crony ni Marcos na si Roberto Benedicto, at ang estasyon ng Republic Broadcasting System na kilala sa tawag na GMA Networks, na ang isa sa mga nagmamay-ari ay si Gilberto Duavit na malapit sa Pangulong Marcos. Binuwag rin ni Marcos ang Kongreso ng Pilipinas at naalisan ng tungkulin ang mga senador at kinatawan. Sa ilalim ng Batas Militar, nagkaroon si Marcos bilang Pangulo ng bansa ng kapangyarihang lehislatibo o paggawa ng batas. Gumawa siya ng mga Kautusang Pampanguluhan (Presidential Decree), Kautusang Pangkalahatan (General Order) at Liham Pagpapatupad (Letter of Instruction). Ang mga ito ang mangangasiwa sa Pamahalaan at lahat ng mga sibilyang kapangyarihan. Ang Kautusang Pampanguluhan ay may bisa at lakas tulad ng mga batas na ipinapalabas ng dating Kongreso. Bukod tangi ang pagpapairal ng Batas Militar sa Pilipinas. Hindi tulad ng ibang mga bansa na nagpapairal ng Batas Militar. Hindi ang hukbo ang nangangasiwa sa pamahalaan kundi ang mga pinunong sibilyan rin.

Ang Saligang Batas ng 1973

Pangunahing artikulo: Saligang Batas ng Pilipinas ng 1973

Iminungkahi ang pagpapalit ng Saligang Batas ng Pilipinas ng 1935 sa kadahilanang binuo ito habang ang Pilipinas ay kolonya pa ng Estados Unidos at kaya ay gawa ng impluwensiyang Amerikano at hindi na napapanahon ang mga tadhana nito sa paglutas ng mga suliranin at pagtugon sa mga pangangailangan ng mga mamamayan. Pinagtibay ng Kongreso noong 24 Agosto 1970 ang Batas Republika Bilang 6132 na nanawagan para sa isang Kumbensiyong Konstitusyonal sa taong 1971 at ginanap noong 10 Nobyembre 1970 ang halalan ng 320 delegado sa Kumbensiyong Konstitusyonal. Ang Kumbensiyong Konstitusyonal ay nagtipun-tipon noong unang araw ng Hunyo 1971 ngunit bago matapos ang Kumbensiyon ay idineklara ni Marcos ang Batas Militar noong Setyembre 1972 at ipinabilanggo ang ilang mga delegadong laban kay Marcos. Noong 19 Mayo 1972, binunyag ng delegadong si Eduardo Quintero (na dating embahador ng Pilipinas sa United Nations mula sa Leyte) ang panunuhol ng ₱11,150 ng isang pangkat upang impluwensiyahan ang kanyang pagboto sa panukala sa Kumbensiyon ng nagbabawal sa muling pagtakbo sa halalan ng Pangulo at nagbabawal sa asawa ng pangulo na tumakbo bilang pangulo. Tinukoy ni Quintero na ang pangkat na nanuhol ay kinabibilangan ng 12 delegado mula sa Samar-Leyte kasama nina Imelda Marcos at Paz Mate na asawa ni Rep. Artemio Mate ng Leyte.

Ang balangkas ng mungkahing bagong Saligang Batas ay pinagtibay noong 29 Nobyembre 1972. Kabilang sa mga tadhana ng binuong Saligang Batas ang pagpapalit ng sistema ng pamahalaan mula sa pampanguluhan (presidential) patungo sa parlamentaryan kung saan ang Pangulo ang siyang kakatawan sa pamumuno ng estado, ang Punong Ministro ng Pilipinas na inihalal ng Pambansang Asembleya ang gaganap ng kapangyarihang pampamahalaan kasama ng kanyang Gabinete, at ang isang Pambansang Asembleya na binubuo ng isang kapulungan (unicameral) ang may kapangyarihan sa paggawa ng batas.

Nagpalabas si Marcos ng Kautusuan pamapanguluhan 73 noong 30 Nobyembre 1972 na nagtatakda ng plebisito na idadaos sa 15 Enero 1973 upang pagbotohan ang iminungkahing Saligang Batas. Nagpalabas si Marcos ng isang kautusang pampanguluhan 86 na lumilikha sa bawat baryo ng mga munisipyo o bayan at sa bawat distrito sa mga lungsod ng mga Asembleya ng mga mamamayan o Citizen Assemblies upang palakihin ang saligan ng paglahok ng mga mamamayan sa isang pamamaraang demokratiko. Noong Enero 10–15, 1973, pinagtibay ng mga Asembleya ang Saligang Batas. Nagkabisa ang bagong saligang Batas noong 17 Enero 1973 sa pamamagitan ng Proklamasyon Bilang 1102 ni Marcos na may botong pabor na 14,976,561 at botong pagtutol na 743,869. Ang balidad ng pagpapatibay ng 1973 Saligang Batas ay tinutulan sa ilang mga kasong isinampa sa Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas. Kabilang sa mga puntong itinaas laban sa balidad ng pagpapatibay nito ang: ang pagboto ay sa pamamagitan ng bibig samantalang ang artikulo 15 ng Saligang Batas ay nag-aatas ng pagboto, ang mga bilang ng pagboto na binanggit sa proklamasyon 1102 ay nilikha nina Benjamin Romualdez samantalang ang mga komisyoner ng COMELEC na tumangging lumahok sa proseso ng pandaraya ay pinaalis, at walang malayang ekspresyon ang mga tao dahil sa klima ng takot na nalikha ng Batas Militar. Ang petisyong kumukwestiyon sa balidad nito ay ibinasura ng Kataas-taasang Hukuman sa botong 6-4.

Ayon sa mga probisyong paglipat ng Saligang Batas, dapat tipunin agad ni Marcos ang Interim Pambansang Asemblea sa pagpapatibay ng 1973 Saligang Batas at ang Asembleang ito ay dapat namang humirang ng interim Pangulo at interim Punong Ministro. Gayunpaman, ito ay hindi ginawa ni Marcos at sinuspinde ni Marcos ang pagpapatupad ng 1973 Saligang Batas sa kadahilanang may panahon ng emerhensiya at kinailangan niyang ipagpatuloy ang Batas Militar. Sa halip, si Marcos ay nagmungkahi ng mga amiyenda sa isang reperendum noong 16 Oktubre 1976 na pinagtibay noong 1976 na kinabibilangan ng mga tadhanang: paghalili ng Interim Batasang Pambansa sa Interim Pambansang Asemblea, na ang kasalukuyang Pangulo ay magpapatuloy na magsanay ng mga kapangyarihan sa ilalim ng 1935 Saligang Batas at ng lahat ng mga kapangyarihang ipinagkaloob sa Pangulo ng Pilipinas at Punong Ministro ng Pilipinas ng 1973 Saligang Batas, at ang Pangulo ay magpapatuloy na magsanay ng mga kapangyarihang paggawa ng batas hanggang sa iangat ang Batas Militar.

Punong Ministro

Noong 7 Abril 1978, idinaos ang unang halalan para sa Batasang Pambansa kung saan nakuha ng partido ni Marcos ang 152 ng 165 upuan nito na gumawa kay Ferdinand Marcos na Punong Ministro ng Pilipinas mula 1978 hanggang 1981. Inakusahan ng oposisyon si Marcos ng pandaraya sa pagbilang ng mga balota.

Bagong Lipunan

Mga ilang buwan bago ipahayag ang Batas Militar, tinunton ng Pangulo ang sakit ng bayan sa pagkakaroon ng isang "lipunang may karamdaman." Ang bagay na ito'y kanyang ibinibintang sa mga pangkating makapangyarihan na kanyang tinaguriang oligarkiya (kapangyarihan sa pamahalaang nasa kamay ng iilang tao) at mga maka-Maoistang Komunistang naghahangad ba ibagsak ang pamahalaan sa pamamagitan ng subersiyon at paggamit ng karahasan. Upang mabago ang di umano'y mga di kanais-nais na naging dahilan ng mga paghihirap, paghihikaos at kriminalidad sa bansa, isinulong ni Marcos ang pagtatag ng isang bagong uri ng pamumuhay na kapaki-pakinabang hindi lamang sa mga taumbayan kundi sa bansa at sa buong mundo. Ito ang simula ng Bagong Lipunan - isang lipunan na binubuo ng mga bagong Pilipino. Sa pagpapatupad ng Bagong Lipunan, kinumpiska ni Marcos ang mga negosyo ng "oligarkiyang Tsino at Espanyol" ngunit ang mga ito ay napunta naman sa mga kasapi ng pamilya Marcos at mga malapit na kaibigan na gumamit ritong mga pronta upang pagtataguan ng mga nakuha nila sa korupsiyon. Itinatag ni Marcos ang "kapitalismong crony" kung saan malaking nakinabang ang kanyang mga crony ni Marcos na naging bagong oligarkiya. Sa ilalim ng Martial Law, ginawang pambansa o pag-aari ng pamahalaan ni Marcos ang mga pribadong malalaking korporasyon gaya ng PLDT, PAL (Philippine Airlines), Meralco, Fortune Tobacco, San Miguel Corporation at iba pa na naging mga pag-aari ng mga pamilyang Marcos at Romualdez. Sinasabing ang PAL o Philippine Airlines ay ginawang pribadong sasakyan para kay Imelda Marcos at mga kaibigan niya para sa kanilang mga pagshoshopping sa New York at Europa. Ang mga monopolyo sa mga mahahalagang industriya ay itinatag ni Marcos gaya ng buko, tabako, saging, pagmamanupaktura, asukal at iba pa. Ang mga magsasaka ng asukal at buko ay napilitan lamang magbenta ng kanilang mga produkto sa mga monopolyong itinatag ni Marcos sa mas mababang presyo kesa sa presyong pandaigdigan. Sa pagitan ng 1972 at 1976, pinalaki ni Marcos ang sukat ng militar mula 65,000 hanggang 270,000 katao. Ang mga opiser ng militar ay inilagay niya sa lupon ng mga korporasyon at inutos niyang kontrolin ng militar ang lahat ng mga pampublikong utilidad at media. Napapaloob ang mga programa ng reporma ng pamahalaan sa salitang "PLEDGES" na ang ibig sabihin ay: P-eace and Order (Kapayapaan at Kaayusan); Land Reform (Reporma sa Lupa); Economic Development (Kaunlaran sa Kabuhayan);D development of moral values Government Reforms (Mga Pagbabago sa Pamahalaan); Educational Reforms (Mga Pagbabago sa Sistema ng Edukasyon); Social Services (Serbisyong Panlipunan). Noong Oktubre, 1972, isang buwan makaraan ipahayag ang Batas Militar, nagpalabas ng Kautusang Pampanguluhan Bilang 27 (Presidential Decree No. 27) si Marcos kung saan ang mga magsasaka, sa halip na kasamá lamang sila ng may-ari ng bukid, ay magmamay-ari na ng bahagi ng bukid. Kung wala pa silang salaping ibabayad, tutulungan sila ng Land Bank of the Philippines na magbabayad ng kaukulang halaga sa may-ari ng lupa at sa bangko naman magbabayad ang mga magsasaka. Ang isa pang paraan upang mabigyan ng lupa ang mga magsasakang walang sariling lupain ang pagpapadala sa kanila sa mga pook gaya ng Nueva Vizcaya, Southern Leyte, Lanao del Sur, Davao del Sur, at Sultan Kudarat na kanilang sasakahin at ang bawat magsasaka ay bibigyan doon ng anim na ektaryang lupa. Pahihiramin sila ng salapi para sa kanilang sinasakang bukid na babayaran sa loob ng tatlong taon. Nang mapatalsik si Marcos noong Pebrero 1986, ang 50,000 hanggang 70,000 hektarya lamang ng lupain ang naipamahagi sa mga maliliit na magsasaka mula sa 10.3 milyong hektarya ng pribadong lupain at mula sa 17 milyong hektarya ng lupaing pampubliko.

Kabilang sa mga palatuntunang ipinatupad ng administrasyon ni Marcos ang Masagana 99 na naglalayong maging masagana ang ani ng mga magsasaka ng kanin at makaani ng 99 na kabang palay o higit pa sa bawat ektaryang taniman. Upang matamo ito, pinatupad ang paggamit ng mga uri ng bigas o kanin na may mataas na ani na nilikha ng International Rice Research Institute. Ang mga magsasaka ay tutulungan na umutang ng salapi sa bangko na pambili ng mga binhi gayundin ng mga kailangang pataba at pesticide upang mapataas ang ani nito. Ang Masagana 99 ay gumawa sa Pilipinas na sapat sa kanin sa mga simulang taon ng pagpapatupad nito ngunit nabigong palakihin ang real na sahod ng pagsasaka dahil ang pagtaas ng kabuuang suplay ay nagpasidhi sa pagpiga ng gastos-presyo na nag-alis ng mga nilayong tubo sa pagsasaka ng kanin.; ang Masaganang Maisan na nauukol sa pagtatanim ng puting mais, dilaw na mais, batad at balatong sa 43 lalawigan; ang Gulayan sa Kalusugan na naglalayong paramihin ang mga tanim na gulay; Biyayang Dagat o Blue Revolution na naglalayong ang mga mangingisda ay makauutang ng pera at upang mapabuti ang kanilang hanapbuhay at upang mabayaran naman ng mangingisda ang kanilang inutang, ang pamahalaan ni Marcos ay nagsagawa ng hakbang upang maging higit na malaganap ang mapagdadalhan ng mga nahuli ng mga mangingisdang ito. Kasama rin sa programa ng Biyayang Dagat ang pananaliksik at pinalawak na paglilingkod, pagbibinhi at pagpapaunlad ng palaisdaan, pagsasalata at paglalagay ng mga tinggalan ng huling isda at pagpapalawak ng pamilihan. Kabilang rin sa mga palatuntunan ng pamahalaan ang pagdaragdag ng produksiyon ng mga pananim na nailuluwas at naipagbibili sa loob ng bansa. Pinarami rin ang produksiyon ng mga sumusunod na pang-komersiyong produktong ramie, goma, abaka at bulak. Isa sa pinakamalaking pinanggagalingan ng kuwartang pumapasok noon sa bansa ang pagmimina ng tanso, ginto, nickel, carbon at iba pa at unti-unti ring umunlad ang industriyang pang-elektroniks sa Pilipinas. Ang mga bagay na yari sa kamay ay siyang bumubuo ng malaking bahagi ng mga produkto ng Cottage Industries na kinabibilangan ng mga produktong mga bag at maletang balat, patis, ceramics, burdadong mga damit, sumbrerong buntal, muwebles na nara, mga kaldero, mga lamparang yari sa tela at kapis, gitara, banig, telang hablon, at mga produktong yari sa tanso na galing-Marawi. Noong mga maagang 1980, ipinakilala ni Marcos ang golden kuhol sa Pilipinas upang dagdagan ang protina ng populasyon ngunit kalaunang naging mga peste para sa magsasaka sa mga taniman ng kanin.

Ikatlong termino (1981–1986)

Noong 16 Hunyo 1981 anim na buwan pagkatapos na alisin ang martial law, ang unang halalan sa pagkapangulo ay idinaos para sa isang anim na taong termino. Gaya ng inaasahan, si Marcos ay tumakbo at nanalo sa isang malaking pagkapanalo laban sa iba pang mga kandiato. Ang mga pangunahing partidong oposisyon na United Nationalists Democratic Organizations (UNIDO) na isang koalisyon ng mga partido at LABAN ay bumoykot sa halalang ito bilang tanda ng pagpoprotesta sa mga halalan noong 1978 para sa isang interim na Batasang Pambansa na kanilang kinondena bilang pandaraya. Sa ikatlong termino ni Marcos, ang kanyang kalusugan ay mabilis na bumagsak sanhi ng mga karamdaman sa bato na kadalasang inilalarawan bilang lupus erythematosus. Ang rehimeng Marcos ay sensitibo sa publisidad ng kanyang kondisyon. Ang isang doktor ng Malacanang na si Potenciano Baccay na nagsaad na sa mga panahong ito ay sumailalim si Marcos sa isang transplant ng bato ay kalaunang dinukot at natagpuang pinatay. Maraming mga tao ang nagtatanong kung may kakayahan pa siyang mamuno dahil sa kanyang malalang sakit at papalaking kaguluhan sa politika.

Mga akusasyon ng korupsiyon at pagtatangkang impeachment kay Marcos

Si Ferdinand Marcos at ang kanyang asawang si Imelda Marcos at mga crony ay inakusahan ng korupsiyon at pagnanakaw ng mga bilyong bilyong dolyar mula sa kabang yaman ng Pilipinas. Kabilang sa inilalarawang maluhong pamumuhay ni Imelda ay kinabibilangan ng limang milyong dolyar na mga pagshoshopping sa New York, Rome at Copenhagen noong 1983 at pagpapadala ng isang eroplano upang pulutin ang mga puting buhangin ng Australia para sa isang bagong beach resort. Bumili siya ng ilang mga ari-arian sa Manhattan noong mga 1980 kabilang ang $51-million Crown Building, ang Woolworth Building (40 Wall Street) at ang $60-milyong Herald Centre. Ang kanyang New York real estate ay kalaunang binawi ng pamahalaan at ipinagbili kasama ng karamihan ng kanyang mga alahas at karamihan ng kanyang 175 pirasong koleksiyon ng sining na kinabibilangan ng mga sining nina Michelangelo, Botticelli, at Canaletto. Kanyang sinagot ang mga pagbatikos ng kanyang maluhong pamumuhay sa pag-aangking kanyang "katungkulan" na maging "isang uri ng liwanag, isang bituwin na magbigay [sa mahihirap] ng mga gabay."

Noong 13 Agosto 1985, ang 56 Assemblymen ay lumagda ng isang resolusyon na tumatawag sa impeachment ni Marcos para sa inaakusang paglilihis nito ng tulong na pang-salapi ng Estados Unidos sa Pilipinas para sa pansariling gamit. Kanilang binanggit ang paglalantad noong Hulyo 1985 ng San Jose Mercury News ng multimilyong dolyar na mga pamumuhunan at pag-aari ng pamilya Marcos sa Estados Unidos. Kabilang sa mga ari-ariang sinasabing nalikom ng pamilyang Marcos ang Crown Building, Lindenmere Estate, at isang bilang mga matitirhang mga aparment sa New Jersey at New York, isang shopping center sa New York, mga mansion sa London, Rome at Honolulu, ang Helen Knudsen Estate sa Hawaii at tatlong mga condominium sa San Francisco, California.

Kabilang sa mga kaso ng korupsiyon na inakusa kay Ferdinand Marcos ang: pagnanakaw o paglihis nito ng 800,000 troy ounces ng ginto mula sa mga reserba ng Bangko Sentral ng Pilipinas para sa sariling paggamit, pagtanggap ng mga kickback ng higit 53 milyong US dolyar sa mga kontrata mula sa mga 7 kompanyang Hapones, pagkomberte ng 27 milyong dolyar mula sa PNB para sa sariling paggamit, at pagbili ng higit sa 52 milyong pisong halaga ng mga bagay sa mga Duty Free Shop sa Pilipinas upang makaiwas sa pagbabayad ng buwis. Ninakawan rin ni Marcos ang mga pondong tulong pananalapi ng Estados Unidos at mga kabayarang reparasyon para sa digmaan ng mga Hapones.

Si Marcos ay inakusahan ng pagtanggap ng mga kickback mula sa kontrata ng Bataan nuclear power plant. Ang crony ni Marcos na si Herminio Disini ay kinasuhan ng Sandiganbayan noong 2004 dahil sa umano'y pagkuha ng mga suhol na 18 milyong dolyar kapalit ng paggamit ng kanyang impluwensiya upang ibigay ang kontrata ng pagtatayo ng Bataan nuclear power plant para sa mga kompanyang Amerikano na Burns and Roe at Westinghouse Electrical Corp.

Sina Marcos, Danding Cojuangco, Juan Ponce Enrile at Lobregat ay nagsabwatan upang buwisan ang mga magsasaka ng buko sa tinatawag na Coco Levy Fund Scam. Ang nalikom na buwis na nagkakahalagang P9.7 bilyong piso ay ginamit para sa pansariling kapakinabangan.

Pagpapatalsik sa kapangyarihan

Pagpaslang kay Ninoy Aquino

Pagpatay kay Ninoy Aquino

Ang pagpaslang kay Ninoy Aquino noong 1983 ang kalaunang naging katalista na humantong sa pagpapatalsik kay Marcos. Ang partidong oposisyon ay sumisi kay Marcos ngunit ang iba ay sumisi sa militar at kay Imelda. Noong 21 Agosto 1983 pagkatapos ng isang tatlong taong pagkakatapon sa Estados Unidos, si Ninoy ay pinaslang habang bumababa sa isang pangkalakalan (commercial) na paglipad sa Manila International Airport na kalaunang pinangalanang Ninoy Aquino International Airport bilang pagpaparangal kay Ninoy. Ang kanyang asasinasyon ay nagpagulat at nagpagalit sa maraming mga Pilipino na nawalan ng pagtitiwala sa administrasyon ni Marcos. Ang pangyayaring ito ay karagdagan pang humantong sa mga pagsusupetsa sa pamahalaan na nagtulak sa hindi pakikipagtulungan ng mga Pilipino na kalaunang humantong sa isang buong sibil na hindi pagsunod. Ito ay nagpauga sa pamahalaan ni Marcos na lumalala na sa panahong ito dahil sa papalalang kalusugan ni Marcos. Ang asasinasyon ni Ninoy Aquino ay nagsanhi sa ekonomiya ng Pilipinas na karagdagang lumala at ang pamahalaan ng Pilipinas ay karagdagang lumubog sa pagkakautang. Sa wakas ng 1983, ang bansa ay naging bangkarote, ang piso ay dumanas ng debaluasyon ng 21% at ang ekonomiya ng Pilipinas ay umurong ng 6.8% noong 1984 at muling umurong ng 3.8% noong 1985.

Noong 1984, si Marcos ay humirang ng isang komisyon na pinangunahan ni Chief Justice Enrique Fernando upang maglunsad ng isang imbestigasyon sa pagpatay kay Ninoy. Si Kardinal Sin ay inanyahan na sumali sa komisyon na ito ngunit tumanggi at naghayag ng kanyang mga pagdududa sa bersiyon ng militar na si Rolando Galman ang pumaslang at ang komisyong ito ay gumuho. Ang pamahalaan ni Marcos ay lumikha ng isang reenactment video ng kanilang bersiyon ng pangyayari na ipinalabas sa telebisyon na nagpapakitang si Galman ay nakatago sa ilalim ng hagdan at bumaril kay Ninoy sa tarmac at pagkatapos ay binaril naman ng mga sundalo si Galman.

Sumunod na hinirang ni Marcos ang kanyang kaibigan at retiradong hukom na si Corazon Agrava upang mamuno sa isang may limang kasaping komisyon upang mag-imbestiga sa asasinasyon. Ang komisyong ito ay naglabas ng isang malaki at maliit na mga ulat noong Oktubre 1984. Ang parehong mga ulat ay umaayon na ang asasinasyon ni Ninoy ay isang pakikipagsabwatang militar. Gayunpaman, ang mga parehong mga ulat ay hindi umayon sa mga aktuwal na tao o mga bilang ng nasasangkot dito. Ang maliit na ulat ay nagpapawalang sala kay General Fabian Ver at nagpangalan lamang ng pitong mga kasangkot. Ang malaking ulat ay nagpangalan ng 26 kasangkot kabilang si Gen. Ver. Ang malaking ulat ay humantong sa mga pagkakaso sa mga pinangalanang kasabwat. Ang paglilitis ng mga ito ay nagsimula noong 22 Pebrero 1985 ngunit naging maliwanag na pinili ng tagapaglitis na hindi pansinin ang mga natuklasan ng komisyon ni Agrava at nagpapatuloy ayon sa kuwento ng militar. Dahil dito, may papalaking mga protesta at pagtawag sa pagbibitiw ni Marcos. Noong 2 Disyembre 1985, ang lahat ng mga nasakdal kabilang si Ver ay napawalang sala sa pagpatay kay Ninoy. Noong 1990, hinatulan ng Korte Suprema ng Pilipinas ang isang heneral at 15 pang mga sundalo sa pagpatay kay Ninoy at hinatulan ng habang buhay na pagkabilanggo. Ang mga ito ay kabilang sa mga 1000 sundalong nagbigay seguridad kay Ninoy sa kanyang pagdating sa bansa.. Batay sa mga testigong sina Rebecca Quijano, Jessie Barcelona at iba pa, nakita nilang ang sundalong si C1C Rogelio Moreno na nasa likod ni Ninoy habang bumaba sa hagdan ng eroplano si Ninoy ang bumaril sa batok ni Ninoy. Ito ay umaayon sa autopsiya kay Ninoy na ang bala ay pumasok mula itaas ng mastoid ng bungo at lumabas sa mababang panga na nagpapakitang ang pagbaril ay ginawang mas mataas sa ulo ni Ninoy.

Snap Election

Simula 1983 pagkatapos ng pagpaslang kay Ninoy, ang mga opisyal ng pamahalaan ng Estados Unidos ay hindi na sumuporta sa rehime ni Marcos at naghanap sila ng mga paraan upang mapatalsik na si Marcos sa kapangyarihan. Sa mukha ng papalalang kawalang kasiyahan ng mga mamamayang Pilipino, pinatawag ni Marcos ang isang Snap election noong 3 Nobyembre 1985 na may natitira pang higit sa isang taon sa kanyang termino. Ang snap election ay tinawag para sa 17 Enero 1986 at pagkatapos ay nilipat sa 7 Pebrero 1986. Pinili ni Marcos si Arturo Tolentino na kasamang tatakbo sa ilalim ng partidong Kilusang Bagong Lipunan (KBL) samantalang ang balo ni Ninoy na si Corazon Aquino ay naghayag ng kanyang pagtakbo sa pagkapangulo noong 3 Disyembre 1985 kasama ni Salvador Laurel sa ilalim ng partidong United Opposition (UNIDO) na sinuportahan ng oposisyon ni Marcos. Sa snap election na idinaos noong 7 Pebrero 1986, ang mga insidente ng pandaraya, pagbili ng mga boto, pananakot at karahasan ay iniulat gayundin ang pakikialam sa mga election return. Ang Commission on Elections (COMELEC) tally board ay nagpapakita na si Marcos ang nangunguna samantalang ang National Citizen's Movement for the Free Elections (NAMFREL) ay nagpapakitang si Corazon Aquino ang nangunguna sa isang komportableng margin. Idenaklara ng opisyal na canvasser na COMELEC si Ferdinand Marcos na nanalo sa halalan. Sa huling tally ng COMELEC, si Marcos ay nagkamit ng 10,807,197 boto laban sa 9,291,761 boto ni Aquino. Gayunpaman, sa final tally ng National Movement for Free Elections (NAMFREL), si Aquino ay nagkamit ng 7,835,070 boto laban sa 7,053,068 ni Marcos. Ang mga 29 mangggawa ng komputer ay lumayas sa tabulation center na nagpoprotesta sa pakikiaalam sa mga resulta ng halalan na pumapabor kay Marcos. Ang oposisyonistang dating Gobernador na si Evelio Javier ng Antique ay pinaslang sa harap ng kapitolyo ng lalawigan kung saan idinadaos ang pagka-canvass ng mga boto. Ang mga pangunahing suspek ang mga sariling bantay ng isang lokal na pinuno ng Kilusang Bagong Lipunan. Ang Catholic Bishops' Conference of the Philippines (CBCP) ay naglabas ng isang pahayag na kumokondena sa halalan bilang pandaraya. Ang Senado ng Estados Unidos ay nagpasa rin ng isang resolusyon na kumokondena sa halalan. Ang Pangulo ng Estados Unidos na si Ronald Reagan ay naglabas ng pahayag na tumatawag sa mga ulat ng pandaraya na "nakakabagabag". Bilang tugon sa mga protesta, inihyag ng COMELEC na si Marcos ay nanalo ng 53 porsiyento ng mga boto laban kay Aquino. Ito ay sinalungat ng NAMFREL na si Aquino ay nanalo ng 52 porsiyento ng mga boto laban kay Marcos.

Noong Pebrero 15, si Marcos ang inihayag ng COMELEC at Batasang Pambansa bilang nanalo sa gitna ng kontrobersiya. Ang lahat ng mga 50 oposisyong kasapi ng Parliamento ay lumayas sa pagpoprotesta. Tumangging tanggapin ng maraming Pilipino ang resulta ng halalan na naghahayag na si Aquino ang tunay na nanalo. Ang parehong "mga nanalo" sa pagkapangulo na sina Aquino at Marcos ay nanumpa bilang mga pangulo sa dalawang magkaibang mga lugar. Si Aquino ay tumawag ng mga strike at pagboboykot ng mga mamamayang Pilipino laban sa mga negosyo at media na pag-aari ng mga crony ni Marcos. Dahil dito, ang mga bangko, korporasyon at mga media ng mga crony ni Marcos ay matinding tinamaan at ang kanilang mga bahagi sa stock market ay bumagsak.

Himagsikang People power

Dahil sa mga iregularidad sa halalan, ang Reform the Armed Forces Movement ay naglunsad ng isang pagtatangkang coup d'eta laban kay Marcos. Ang simulang plano ay salakayin ang Malacanang Palace at dakpin si Marcos. Ang ibang mga unit ng military ay kokontrol sa mga stratehikong pasilidad gaya ng NAIA, mga baseng militar, mga himpilan ng radyo at telebisyon, ang GHQAFP sa Kampo Aguinaldo, at mga highway junctions upang limitahan ang mga kontra-opensibo ng mga loyalistang hukbo ni Marcos. Si Lt. Col. Gregorio Honasan ang mangunguna sa pangkat na sasalakay sa Malacanang Palace. Gayunpaman, nang malaman ni Marcos ang tungkol pagbabalak na ito, kanyang inutos ang pagdakip sa mga pinuno nito at itinanghal sa lokal at internasyonal na press ang ilan sa mga nadakip na mga nagtatangkang magpatalsik kay Marcos na sina Maj. Saulito Aromin and Maj. Edgardo Doromal.

Dahil sa banta ng kanilang nalalapit na pagkakabilanggo, nagpasya sina Enrile at mga kapwa nagbabalak laban kay Marcos na humingi ng tulong AFP Vice Chief of Staff Lt. Gen Fidel Ramos na hepe rin ng Philippine Constabulary (ngayong Philippine National Police). Si Ramos ay pumayag na magbitiw sa kanyang posisyon at suportahan ang mga nagbabalak laban kay Marcos. Noong mga 6:30 pm noong 22 Pebrero 1986, sina Enrile at Ramos ay nagdaos ng isang pagpupulong ng press sa Kampo Aguinaldo kung saan nila inihayag ang kanilang pagbibitiw sa kanilang mga posisyon sa Gabinete ni Marcos at pag-urong ng kanilang suporta sa pamahalaan ni Marcos. Mismong si Marcos ay kalaunang nagsagawa ng mga pagpupulong ng balita na tumatawag kina Enrile at Ramos na sumuko na humihikayat sa kanilang "itigil ang kaestupiduhang ito". Sa isang mensaheng isinahimpapawid sa Radio Veritas noong mga alas 9 ng gabi, hinimok ni Kardinal Sin ang mga Pilipino na tulungan ang mga pinunong rebelde sa pamamagitan ng pagpunta sa seksiyon ng EDSA sa pagitan ng Kampo Crame at Aguinaldo at pagbibigay ng suportang emosyonal, mga pagkain at iba pang mga suplay. Maraming mga tao, pari at madre ang tumungo sa EDSA.

Sa kasagsagan ng rebolusyong People Power, inihayag ni Juan Ponce Enrile na ang pananambang sa kanya ay pineke upang magkaroon ng dahilan si Marcos sa pagpapataw ng martial law.

Sa bukang liwayway ng linggo, ang mga hukbo ng pamahalaan ni Marcos ay dumating upang patumbahin ang pangunahing transmitter ng Radio Veritas na pumutol sa pagsasahimpapawid sa mga taong nasa probinsiya. Ang himpilan ay nilipat sa isang standby transmitter na may isang limitadong saklaw ng pagsasahimpapawid. Ang himpilan ay pinuntirya ni Marcos dahil ito ay naging mahalagang kasangkapan ng pakikipagtalastasan para sa pagsuporta ng mga mamamayan sa mga rebelde na nagbibigay alam sa kanila sa mga pagkilos ng hukbo ni Marcos at paghahatid ng mga mensahe para sa pagkain, gamot at mga suplay.

Ang mga tao ay patuloy pa ring tumungo sa EDSA hanggang sa lumobo sa mga daan daang libong hindi armadong mga sibilyan. Ang mood sa mga lansangan ay aktuwal na masaya na marami ay nagdadala ng kanilang mga buong pamilya. Ang mga mang-aawit ay nag-aliw sa mga tao, ang mga pari at madre ay nanguna sa mga prayer vigil at mga tao ay nagtayo ng mga barikada at makeshift na mga bag ng buhangin, mga puno at mga sasakyan sa ilang mga lugar sa kahabaan ng EDSA. Saanman, ang mga tao ay nakikinig sa Radio Veritas sa kanilang mga radyo. Ang ilang mga pangkat ay umaawit ng Bayan Ko na mula pa 1980 ay naging makabayang antema ng oposisyon. Kadalasang ipinapakita ng mga tao ang tandang LABAN na may nabuong "L" sa kanilang hinlalaki at hintuturo. Pagkatapos ng tanghalian noong Pebrero 23, nagpasya sina Ramos at Enrile na palakasin ang kanilang mga posisyon. Tumawid si Enrile sa EDSA mula Kampo Aguinaldo hanggang Kampo Crame sa gitna ng mga paghihiwayan ng mga tao. Sa gitnang katanghalian, ang Radio Veritas ay naghatid ng mga ulat ng pagmamasa ng mga Marine malapit sa mga kampo sa silangan at mga tangkeng LVT-5 na papalapit mula hilaga at silangan. Ang isang kontinhente ng mga Marin na may mga tangke at mga armoradong van na pinangunahan ni Brigadier General Artemio Tadiar ay pinahinto sa kahabaan ng Ortigas Avenue mga 2 km mula sa mga kampo ng mga sampung mga libong mga tao. Ang mga madreng humahawak ng mga rosaryo ay lumuhod sa harapan ng mga tangke at ang mga babae ay naghawak hawak upang harangin ang mga hukbo. Hiniling ni Tadiar sa mga tao na padaanin sila ngunit hindi gumalaw ang mga tao. Sa huli, ang mga hukbo ni Marcos ay umurong nang walang pagpapaputok ng baril na nangyari. Sa gabi, ang standby transmitter ng Radio Veritas ay nabigo. Sa sandaling pagkatapos ng hating gabi, nagawa ng mga staff na pumunta sa isa pang himplian upang simulan ang pagsasahimpapawid mula sa isang lihim na lokasyon sa ilalim ng pangalang "Radyo Bandido". Sa bukang liwayway ng Lunes, 24 Pebrero 1986, ang unang mga malalang pagsagupa sa mga hukbo ng pamahalaan ay nangyari. Ang mga marine na nagmamartsa mula sa Libis sa silangan ay naghagis ng mga tear gas sa mga demonstrador na mabilis na kumalat. Ang ilang mga marine ay pumasok naman at humawak sa silangang panig ng Kampo Aguinaldo. Kalauna, ang mga helicopter ng ika-15 Strike Wing ng Philippine Air Force na pinangunahan ni Col. Antonio Sotelo ay inutusan mula sa Sangley Point, Cavite na tumungo sa Kampo Crame. Sa lihim, ang squadron ay dumipekto at sa halip na pagsalakay sa Kampo Crame ay lumapag rito na may mga naghahiyawang mga tao at yumayakap sa mga piloto at mga crew nito. Ang isang helicopter na Bell 214 na piniloto ni Mahjor Major Deo Cruz ng ika-25 Helicopter Wing at mga Sikorsky S-76 gunship na piniloto ni Colonel Charles Hotchkiss ng ika-20 Air Commando Squadron ay mas maagang sumali sa mga rebelde sa himpapawid. Ang presensiya ng mga helicopter ay nagpalakas sa morale nina Ramos at Enrile na patuloy na humihikayat sa kanilang mga kapwa sundalo na sumali sa kilusan. Sa katanghalian, si Corazon Aquino ay dumating sa base kung saan sina Enrile, Ramos, at mga RAM officer at mga tao ay naghihintay.

Samantala, ang Pangulo ng Estados Unidos na si Ronald Reagan ay nabahala na baka atakihin at patayin ni Marcos ang mga nagpoprotesta na masasaksihan sa telebisyon ng buong mundo. Naglabas ng pahayag ang administrasyon ni Reagan na kung gagamit si Marcos ng dahas ay "magsasanhi ito ng hindi masabing pinsala sa ugnayan sa pagitan ng ating dalawang pamahalaan.

Sa mga parehong oras, nakatanggap si June Keithley ng mga ulat na nilisan ni Marcos ang Malacanang Palace at isinahimpapawid ito sa mga tao sa EDSA. Ang mga tao ay nagdiwang at kahit sina Ramos at Enrile ay lumabas mula sa Crame upang harapin ang mga tao. Gayunpaman, ang pagdiriwang ay panandalian dahil kalaunang lumabas si Marcos sa telebisyong kinokontrol ng pamahalaan na Channel 4, na nagdedeklarang hindi siya magbibitiw sa pagkapangulo. Pinagpalagay na ang maling ulat ay isang kalkuladong pagkilos laban kay Marcos upang humikayat ng masa maraming mga depeksiyon. Sa pagsasahimpapawid na ito, ang Channel 4 ay biglaang naglaho sa himpapawid. Binihag isang kontinhente ng mga rebelde sa ilalim ni Col. Mariano Santiago ang himpilian. Ang Channel 4 ay naibalik sa ere sa katanghalian na naghahayg si Orly Punzalan na ang "Channel 4 ay muling nasa himpapawid upang paglingkuran ang mga tao". Sa mga panahong ito, ang mga tao sa EDSA ay lumobo na sa higit sa isang milyon. Ang pagsasahimpapawid na ito ang itinuturing na pagbabalik ng ABS-CBN sa ere dahil ito ang unang beses na ang mga dating empleyado ay nasa loob ng complex nito pagkatapos ng 14 taong pagsasara nito ni Marcos noong martial law. Sa huling katanghalian, ang mga helicopter ng rebelde ay sumalakay sa Villamor Airbase na nagwawasak sa mga ari-ariang panghimpapawid ng pangulo. Ang isa pang helicopter ay tumungo sa Malacanang Palace na nagpatama ng isang rocket at nagsanhi ng maliit na pinsala. Kalaunan, ang karamihan ng mga opiser na nagtapos sa Philippine Military Academy (PMA) ay dumipekto sa pamahalaan ni Marcos. Ang karamihan ng mga Sandatahang Hukbo ay lumipat na sa kabilang panig.

Dalawang inaugurasyon ng pangulo

Noong umaga ng Martes, Pebrero 25, bandang ikapito ng umaga, nagkaroon ng saguypaan sa pagitan ng mga loyalista at mga rebeldeng sundalo. May mga sniper na bumabaril sa mga rebeldeng sundalo. Subalit patuloy na sinugod ng mga rebeldeng sundalo ang estasyon ng Channel 9, na nasa hindi kalayuan ng Channel 4.

Nanumpa si Corazon Aquino bilang Pangulo ng Pilipinas sa Club Filipino, San Juan noong 25 Pebrero 1986

Maya-maya lamang ay nanumpa si Corazon Aquino bilang bagong pangulo ng Pilipinas sa isang seremonya sa Club Filipino sa Greenhills, isang kilometro mula sa Kampo Crame. Pinasumpa si Aquino ni Senior Associate Justice Claudio Teehankee, at pinasumpa naman si Laurel bilang Pangalawang Pangulo ni Justice Abad Santos. Hawak ni Aurora Aquino, nanay ni Ninoy Aquino, ang bibliang ginamit sa panunumpa ni Aquino. Kasama sa seremonya si Ramos, na na-promote bilang Heneral, si Enrile at ang iba pang mga politiko. Nasa labas ang maraming mga taga-suporta ni Aquino, na karamihan ay naka-dilaw bilang pagpapakita ng kanilang suporta. Matapos ang panunumpa ni Aquino ay kumanta sila ng Bayan Ko.

Samantala, nanumpa naman si Marcos sa Malacanang Palace. Nandoon ang ilan sa kanyang mga taga-suporta na sumisigaw ng "Marcos! Marcos! Marcos pa rin!" Ang panunumpa ay ginawa ni Marcos sa balkonahe ng palasyo ng Malacanang na isinahimpapawid ng IBC-13 at GMA-7. Walang mga inanyayahang mga dayuhang dignitaryo ang dumalo sa seremonyang ito sa kadahilang pangseguridad. Ang mag-asawang Marcos ay lumabas sa balkonahe sa harap ng mga 3000 loyalistang KBL na nagsisigawan kina Marcos na "Dakpin ang mga Ahas!". Pagkatapos ng panunumpa ay mabilis na umalis ang mag-asawa sa labas ng Palasyong Malacanang. Naputol ang pagbrodkast nito noong kubkubin ng mga rebeldeng sundalo ang mga nalalabing mga estasyon.

Marami ding mga demonstrador ang nagmasa sa mga barikada sa kahabaan ng Mendiola, hindi kalayuan mula sa Malakanyang, ngunit hinarang sila doon ng mga loyalistang mga sundalo. Maraming mga demonstrador ang nagalit, ngunit inawat sila ng mga pari na nakiusap na huwag maging marahas.

Paglisan ng pamilya Marcos mula Pilipinas tungo sa Hawaii

Ang Pangulong Ronald Reagan ay naglabas ng isang pagsusumamo kay Marcos na magbitiw na: Ang mga pagtatangka na patagalin ang buhay ng kasalukuyang rehime sa pamamagitan ng dahas ay walang kabuluhan. Ang lunas sa krisis na ito ay matatamo lamang sa pamamagitan ng isang mapayapang paglipat sa isang bagong pamahalaan.". Binasa ni Marcos ang mensahe ni Reagan noong alas 3 ng madaling araw (oras ng Maynila) at agad na tinawagan ni Marcos ang Senador ng Estados Unidos na si Paul Laxalt, para humingi ng payo mula kay Reagan. Iminungkahi ni Marcos kay Laxalt ang pagsasalo ng kapangyarihan kay Aquino o manunungkulan bilang nakakatandang tagapayo ni Aquino. Tumawag si Laxalt kay Marcos ng alas singko. Tinanong ni Marcos kay Laxalt na Senador, ano sa tingin mo? Dapat na ba akong magbitiw?". Sumagot si Laxalt na "I think you should cut and cut cleanly. I think the time has come. (Sa tingin ko dapat mo nang putulin at putulin ng malinis. Sa tingin ko dumating na ang panahon)" na siyang kinalungkot ni Marcos. Bandang hapon, kinausap ni Marcos si Enrile para sa kanyang ligtas na paglisan kasama ang kanyang pamilya at mga malalapit na kaalyado gaya ni General Ver. Sa hating gabi, dinala ng U.S. Airforce HH-3E Rescue helicopter ang pamilya ni Marcos sa Clark Airbase Pampanga mga 83 kilometrong hilaga ng Maynila bago sumakay sa mga eroplanong US Air Force DC-9 Medivac at C-141B patungo sa Andersen Air Force Base sa Guam, at papunta naman sa Hickam Air Force Base sa Hawaii kung saan dumating si Marcos noong 26 Pebrero 1986.

Marami ang nagsisaya sa paglisan ni Marcos. Napasok na rin ng mga demonstrador ang Palasyo ng Malakanyang, na matagal na ipinagkait sa mga ordinaryong mamamayan sa nakaraang dekada. Maliban sa mga naganap na nakawan, marami din ang nagsilibot sa loob ng isang lugar kung saan binago ang kasaysayan ng bansa.

Maging ang buong mundo ay nagsaya. Ayon kay Bob Simon, isang tagapagbalita ng CBS na isang estasyon sa Amerika, ang nagsabi "We Americans like to think we taught the Filipinos democracy; well, tonight they are teaching the world." ("Gusto naming mga Amerikano na isipin na kami ang nagturo sa Pilipinas ng demokrasya, ngunit ngayong gabi tinuturuan nila ang buong mundo.")

Kabilang sa mga bagay na itinala ng bagong pamahalaan ng Pilipinas na naiwan ng pamilyang Marcos sa Malacanang Palace nang lumikas ito patungo sa Hawaii ang 15 mink coat, 65 parasol, 508 mga gown, 888 handbag at 71 pares ng mga sunglass at mga 1,060 pares ng sapatos. Iniulat na nang tumakas si Marcos, natuklasan ng mga ahente ng U.S. Customs ang 24 maleta ng mga brick na ginto at diamanteng hiyas na itinago sa mga diaper bag. Ang mga sertipiko ng gintong bullion na nagkakahalaga ng mga bilyong dolyar ay sinasabing kasama sa mga ari-ariang personal na dinala ni Marcos at kanyang pamilya at mga crony nang bigyan sila ng ligtas na daanan ng administrasyong Reagan patungong Hawaii.

Kamatayan

Pagkalipas ng tatlong taon, namatay siya noong 28 Setyembre 1989 sa Honolulu, Hawaii sa edad na 72 sa cardiac arrest matapos ng matagal na pakikipaglaban sa mga karamdaman ng bato, baga at puso.

Ang bangkay ni Marcos ay inuwi sa Pilipinas noong 1993 at nakatanghal sa isang mausoleo sa Batac, Ilocos Norte. Hiniling ng pamilya Marcos na ilibing si Marcos sa Libingan ng mga Bayani ngunit ito ay sinalungat ng maraming mga politiko at mga biktima ng mga karapatang pantao ni Marcos.

Legasiya ng pamumuno ni Marcos

Sa kasalukuyan, ang pamahalaan ng Pilipinas ay nagbabayad pa rin ng interes sa mga utang pandayuhan ng bansa na natamo noong panahon ng administrasyong Marcos hanggang sa 2025. Nang maging Pangulo si Marcos noong 1965, ang utang na pandayuhan ng Pilipinas ay mababa sa dalawang bilyong dolyar. Nang mapatalsik si Marcos noong 1986, ang utang na pandayuhan ng Pilipinas ay umabot ng 28 bilyong dolyar. Ayon sa mga ulat, ang 33% ng mga utang pandayuhan na katumbas ng 8 bilyong dolyar ay napunta sa bulsa ni Marcos at kanyang mga crony. Noong 1975, ang 57% ng mga pamilyang Pilipino ay iniulat na mahirap.

Ang isang ulat noong 2007 ng United Nations Office on Drugs and Crime at World Bank ay nagtantiya na may halagang $US 5 bilyon hanggang $US 10 bilyon ang mga aria-ariang kinuha ni Ferdinand Marcos mula sa bansang Pilipinas. Sinasabing ang anak ni Marcos na si Irene Marcos Araneta ay may Swiss bank account na naglamaman ng US $13.2 bilyon na ni-launder at nilipat sa mga iba't ibang account sa mga bansang gaya ng Luxembourg, British Virgin Islands, Liechtenstein. Noong 8 Abril 2013, iniulat na ang anak ni Marcos na si Imee Marcos ay may mga sikretong offshore trust at isang offshore company sa British Virgin Islands na hindi niya idineklara sa kanyang SALN.

Noong 2004, si Ferdinand Marcos ay inilagay ng Transparency International na ikalawang pinakakurakot na pinuno sa buong mundo.

Hindi kailanman kinilala o hiningan ng patawad ng mga kasapi ng pamilya Marcos ang mga nagawang atrosidad at paglabag ng mga karapatang pantao ni Ferdinand Marcos. Inangkin ni Imelda Marcos na ang dapat humingi ng tawad ay ang pamahalaan ng Pilipinas at hindi ang kanyang pamilya. Ayon kay Human Rights (CHR) Chairperson Loretta Ann Rosales, ang pagpapatibay ng US Court Appeals sa kasong contempt laban sa pamilya Marcos ay kabayaran para sa "walang hiyang kayabangan" ni Bongbong at kanyang ina na hindi humingi ng tawad para sa pagnanakaw at pagpatay noong rehime ni Marcos. Ang hatol na $353.6 milyon contempt laban sa pamilya Marcos ay para sa paglabag ng pamilya Marcos sa injunction na nagbabawal sa kanilang ubusin ang ari-arian ng pamilya Marcos na ibabayad sa mga biktima ni Marcos.

Ang mga kinatawan ng Akbayan ay naghain ng resolusyon sa Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas na mandatoryong ituro sa mga estudyante ang mga atrosidad ng Batas Militar ni Marcos sa lahat ng mga antas ng edukasyon upang "bigyan ang mga tao ng lahat ng mga kasangkapan upang matukoy ang katotohanan mula sa mga kasinungalingan". Hiniling ng Akbayan sa Pangulong Noynoy Aquino na suportahan ang kanilang resolusyon "upang salungatin ang agresibong kampanya [ng mga loyalista ni Marcos] na baguhin ang kasaysayan at itransporma ang brutal na diktador sa isang mabuting pinuno." Ang resolusyon ng Akbayan ay sinusuportahan ng Commission on Human Rights (CHR), National Youth Commission (NYC), mga iba't ibang pangkat ng kabataan at mga propesor ng kasaysayan.

Isa sa pag-aangkin ng mga loyalista ni Marcos ay ang Pilipinas ay isang mayaman o napakaunlad na bansa noong panahon ni Marcos. Gayunpaman, ito ay sinasalungat ng mga ebidensiya. Nang mapatalsik si Marcos noong Pebrero 1986, ang halaga ng piso ay bumagsak ng higit sa 400 porsiyento, ang Pilipinas ay nabaon sa 28 bilyong dolyar na utang sa dayuhan, may tumaas na implasyon at ang kahirapan at korupsiyon ay laganap.

Inangkin ni Bongbong Marcos na kung hindi daw napatalsik ang kanyang ama sa kapangyarihan ay naging Singapore na daw sana ang Pilipinas ngayon.

Gayunpaman, ayon sa mismong unang Punong Ministro ng Singapore na si Lee Kuan Yew na namuno sa parehong panahon ng pamumuno ni Marcos mula 1959 hanggang 1990: Ang kaibahan [ng Pilipinas sa Singapore] ang kultura ng mga Pilipino. Ito ay isang malambot, mapagpatawad na kultura. Sa Pilipinas lamang na ang isang pinunong tulad ni Ferdinand Marcos na nagnakaw sa kanyang bansa sa loob ng 20 taon ay itinuturing pa rin para sa isang pambansang paglibing. Ang hindi malaking halaga ng mga ninakaw ni Macos ay nagawang nabawi ngunit ang kanyang asawa at mga anak ay pinayagang makabalik at lumahok sa politika. Kanilang sinuportahan ang nanalong mga kandidato sa pangulo at kongreso gamit ang kanilang malalaking mga mapagkukunan at muling bumalik sa politika at lipunan pagkatapos ng 1998 halalan na nagbalik kay Joseph Estrada.

Ayon kay Lee Kuan Yew, dahil walang nang nagpapautang na dayuhan kay Marcos pagkatapos ng pagpatay kay Ninoy at dahil sa hindi magawang mabayaran ni Marcos ang mga interest sa $25 bilyon dolyar utang sa dayuhan ng Pilipinas, ipinadala ni Marcos ang kanyang kalihim na si Bobby Ongpin kay Lee upang umutang ng $300-500 milyong upang mabayaran ang mga interes ng utang ng Pilipinas. Ayon kay Lee, tumingin siya ng diretso sa mata ni Marcos at sinabing "Hindi namin kailanman makikitang maibabalik ang salapi...Ang kailangan ay isang matatag at malusog na pinuno at hindi mas maraming mga utang". Ayon din kay Lee, sa $25 bilyong dolyar na utang ni Marcos sa dayuhan, ang 8 bilyong dolyar ay ipinautang ng mga bangko ng Singapore.

Ekonomiya ng Pilipinas sa ilalim ng pamumuno ni Marcos (1965–1986)

Bago maluklok si Marcos bilang Pangulo noong mga 1965–1986, ang Penn World Tables ay nag-ulat ng real na paglago sa GDP kada kapita na may aberaheng 3.5%. Sa ilalim ng rehimeng Marcos (1965–1986), ang taunang aberaheng paglago sa GDP ay 1.4% lamang. Ayon sa ilang sanggunian, ang taunang GDP ng Pilipinas mula 1976 hanggang 1986 ay 1.8% lamang. Sa 20 taong pamumuno ni Marcos, ang GNP kada tao ng Pilipinas ay lumago lamang mula $495 hanggang $540 na halos walang pag-usad samantalang ang GNP kada tao ng Timog Korea sa parehong panahon ay lumago mula $330 hanggang $2,345 dahil sa naging pamumuno ni Park Chung-hee . Iniulat ng World Bank na ang Pilipinas ay isa sa pinakamayamang ekonomiya sa Asya noong mga 1950 bago ang pagluklok ni Marcos bilang Pangulo, na ikalawa sa Hapon ngunit naging isa sa pinakamahirap na bansa sa Asya ngayon. Ang mga taon ng maling pangangasiwa sa ekonomiya at pababago-bagong kondisyon sa politika noong rehimeng Marcos ang nag-ambag sa bumagal na pag-unlad ng ekonomiya ng Pilipinas. Sa ilalim ni Ferdinand Marcos nang ang ekonomiya ng Pilipinas ay kauna-unahang nakaranas ng negatibong pag-unlad mula 1984. Ang implasyon ay nasa 65%. Ang opisyal na palitan ng piso-dolyar noong 1965 ay 3.90 piso kada dolyar ngunit bumagsak sa 19.030 piso kada dolyar noong 1985. Sa halip na paunlarin ang ekonomiya, pinalawig ni Marcos ang papel ng mga renta sa ekonomiya.

Ang ekonomiya ng Pilipinas ay nasadlak sa krisis pang-ekonomiya noong mga 1970 dahil sa sinasabing paggastos ni Marcos ng mga pondong pampamahalaan sa kanyang muling pagtakbo bilang Pangulo. Dahil hindi mabayaran ng administrasyon ni Marcos ang utang pandayuhan ng bansa, siya ay nakipag-ayos sa IMF na pabagsakin ang halaga ng piso sa ₱6.40 kada US dolyar.

Noong mga 1970, ang pangkalahatang pagtaas sa mundo ng mga presyo ng hilaw na materyal ay nakatulong sa ekonomiya. Napanatili ng pagmamanupaktura ang 6 porsiyentong rate ng paglago noong mga huling 1960 ngunit mababa sa ekonomiya sa kabuuan. Ang pagluluwas ng mga produkto ay lumago rin. Sa ilalim ni Marcos ang mga pagluluwas ng produktong kahoy ang isa sa mga pangunahing iniluluwas na produkto ng bansa. Ang kaunting pansin ay binigay sa mga epektong pangkapaligiran ng pagkakalbo ng mga kagubatan. Noong mga maagang 1980, ang industriya ay gumuho dahil ang karamihan sa mga kagubatan ay naubos na. Sa tulong ng mga Pundasyogn Rockefeller at Ford ay dinala ni Marcos ang Rebolusyong Berde sa Pilipinas. Itinatag ng mga pundasyong Rockeller at Ford ang International Rice Research Institute sa Los Baños, Laguna kung saan direktor ang Amerikanong si Dr. Robert Chandler at pangunahing rice breeder ang Amerikanong si Dr. Henry Beachell. Ang isang nalikhang uri ng bigas o kanin ni Dr. Beachell ang IR8 na gumawa sa Pilipinas at ibang bansa sa Asya na sapat sa kanin sa mga panahong ito. Gayunpaman, upang mapataas ang produksiyon ng kaning ito, kailangang lapatan ng mga input na pataba at pesticide na sobrang mahal para sa mga mahihirap na magsasaka. Ang Rebolusyong Berde ay binatikos ng ilan dahil sa nakikitang matataas na mga tubo para sa mga transnasyonal korporasyon na nagbebenta ng mga input ngunit pangkalahatang mapanganib sa mga maliit na magsasaka na kadalasang natutulak sa mga pagkakautang at kahirapan. Dahil dito, iniulat na ang bilang ng mga magsasakang-nangungutang na may mabuting katayuan sa ilalim ng Masagana 99 ay bumagsak sa 80,000 noong mga 1977–1978 mula 800,000 noong 1973. Noong 2006, ang mga utang ng mga magsasaka na hindi pa rin nababayaran sa ilalim ng Masagana 99 ay ₱5.5 bilyon. Ang 20 porsiyento ng mga utang ay siningil pa rin sa ilalim ni Arroyo sa mga umutang na magsasaka.

Ang mga kapital na dayuhan ay inanyayahan ni Marcos na mamuhunan sa ilang mga proyektong industriyal. Ang mga dayuhan ay inalukhan ng mga pabuyang eksempsiyon sa buwis at pribilehiyo ng paglalabas ng kanilang mga kinita sa kanilang salaping dayuhan. Ang isa sa mga pinakamahalagang programa pang ekonomiya ni Marcos ang Kilusang Kabuhayan at Kaunlaran na naglalayong itaguyod ang pag-unlad sa ekonomiya ng mga barangay sa pamamagitan ng paghikayat sa mga ito na magsagawa ng kanilang mga proyektong pangkabuhayan.

Ang pampublikong sektor ay gumampan ng mas malaking papel sa ekonomiya noong mga 1970 dahil sa paggastos ng pamahalaan sa GNP ng mga 40 porsiyento. Upang suportahan ang ekonomiya, si Marcos ay mabigat na umutang sa dayuhan. Nang maging Pangulo si Marcos noong 1965, ang utang na pandayuhan ng Pilipinas ay mababa sa dalawang bilyong dolyar. Nang mapatalsik si Marcos noong Pebrero 1986, ang utang na pandayuhan ng Pilipinas ay umabot ng 28 bilyong dolyar. Sa kasalukuyan, ang pamahalaan ng Pilipinas ay nagbabayad pa rin ng interes sa mga utang pandayuhan ng bansa na natamo noong panahon ng administrasyong Marcos hanggang sa 2025. Ayon sa mga ulat, ang 33% ng mga utang pandayuhan na katumbas ng 8 bilyong dolyar ay napunta sa bulsa ni Marcos at kanyang mga crony.

Sa kabila ng agresibong mga patakarang pangungutang at paggasta ng pamahalaan ni Marcos, ang Pilipinas ay nahuhuli sa mga iba pang bansa sa Timog Silangang Asya sa rate ng paglago ng GDP kada capita. Ang karamihan ng utang na ito ay ginugol ni Marcos sa pagtatayo at pagpapabuti ng imprastruktura at pagtataguyod ng turismo. Ang turismo ay tumaas na nag-ambag sa paglago ng ekonomiya. Ang karamihan ng mga turistang ito ay mga balikbayang Pilipino na bumalik sa ilalim ng Balikbayan Program na inilunsad noong 1973. Ang isa pang pangunahing pinagkunan ng paglago ng ekonomiya ang mga remittance ng mga manggagawang Pilipino sa ibang bansa (OFW) na naghanap at nakatagpo ng trabaho sa Gitnang Silangan, Singapore at Hong Kong dahil hindi makahanap ng mga trabaho sa sariling bansa ay. Ang pagluluwas ng mga manggagawang Pilipino sa ibang bansa ay isang patakaran ni Marcos noong 1974.

Inutos ni Marcos ang isang pagbawas sa mga paggasta ng pamahalaan at gumamit ng isang bahagi ng mga naipon upang pondohan ang Sariling Sikap na isang programang pangkabuhayang kanyang itinatag noong 1984. Gayunpaman, ang ekonomiya ng Pilipinas ay nakaranas ng isang negatibong paglago mula 1984 at patuloy na bumagsak sa kabila ng mga pagsisikap ng administrasyon. Ang kabiguang ito ay sanhi ng kaguluhang sibil, ang talamak na korupsiyon sa loob ng pamahalaan ni Marcos at kawalan ng kredibilidad ni Marcos. Mismong nilihis ni Marcos ang malalaking bahagi ng salapi ng pamahalaan para sa mga pondong pangangampanya ng kanyang partido.

Mula 1972 hanggang 1980, ang produksiyon sa agrikultura ay bumagsak ng mga 30%.

Kapitalismong crony at pagtatag ng mga monopolyo

Sa pagpapatupad ng Bagong Lipunan, kinumpiska ni Marcos ang mga negosyo ng "oligarkiyang Tsino at Espanyol" ngunit ang mga ito ay napunta naman sa mga kasapi ng pamilya Marcos at mga malapit na kaibigan na gumamit ritong mga pronta upang pagtataguan ng mga nakuha nila sa korupsiyon. Itinatag ni Marcos ang "kapitalismong crony" kung saan malaking nakinabang ang kanyang mga crony ni Marcos na naging bagong oligarkiya. Sa ilalim ng Martial Law, ginawang pambansa o pag-aari ng pamahalaan ni Marcos ang mga pribadong malalaking korporasyon gaya ng PLDT, PAL (Philippine Airlines), Meralco, Fortune Tobacco, San Miguel Corporation at iba pa na naging mga pag-aari ng pamilyang Marcos. Ang mga monopolyo sa ilang mga mahahalagang industriya ay nilikha ni Marcos at inilagay sa kontrol ng kanyang mga crony gaya ng industriyang buko sa ilalim nina Eduardo Cojuangco, Jr. at Juan Ponce Enrile, industriya ng tobacco sa ilalim ni Lucio Tan, industriya ng saging sa ilalim ni Antonio Floirendo, industriya ng asukal sa ilalim ni Roberto Benedicto at pagmamanupaktura sa ilalim nina Herminio Disini at Ricardo Silverio. Ang pagtatag ni Marcos ng mga monopolyo ang malalang nagpalumpo sa ekonomiya ng Pilipinas. Ang mga magsasaka ng asukal at buko ay napilitan lamang magbenta ng kanilang mga produkto sa mga monopolyong itinatag ni Marcos sa mas mababang presyo kesa sa presyong pandaigdigan. Ang mga opiser ng militar ay inilagay ni Marcos sa lupon ng mga korporasyon at inutos niyang kontrolin ng militar ang lahat ng mga pampublikong utilidad at media.

Pagkatapos ideklara ni Marcos ang Martial law noong 1972, siya ay nangakong magpapatupad mga repormang agrarian. Gayunpaman, ang mga reporma ng lupain na ito ay malaking nagsilbi upang pahinain ang mga kalaban sa lupain ni Marcos at hindi paliitin ang kawalang pantay sa mga lugar rural.

Kahirapan at hindi pantay na sahod

Ang kawalang trabaho sa bansa ay lumobo mula 6.30% noong 1972 hanggang 12.55% noong 1985. Ang kawalang pantay sa sahod noong Martial law ay lumago dahil ang pinakamahirap na 60 porsiyento ng bansa ay kumukuha lamang ng 22.5 porsiyento ng sahod ng bansa noong 1980 na mababa mula sa 25 porsiyento noong 1970 samantalang ang pinakamayamang 10 porsiyento ng populasyon ay kumukuha ng mas malaking bahagi ng sahod ng bansa na 41.7 porsiyento noong 1980 na tumaas mula 37.1 porsiyento noong 1970. Ang mga trend na ito ay kasabay ng mga akusasyon ng cronyismo sa administrasyong Marcos dahil ang administrasyon ay nahaharap sa mga tanong ng pagpapabor sa ilang mga kompanya na malapit kay Marcos. Ayon sa Family Income and Expenditure Survey na isinagawa 1965 hanggang 1985, ang insidensiya ng kahirapan sa Pilipinas ay tumaas mula 41 porsiyento noong 1965 hanggang 58.9 porsiyento noong 1985. Ito ay maituturo sa mas mas mababang real na mga sahod pang-agrikultura at mas mababang mga sahod para sa wala at may kasanayang mga manggagawa. Ang real na mga sahod pang-agrikultura ay bumagsak ng mga 25 porsiyento mula sa kanilang 1961 lebel samantalang ang mga real na sahod para sa mga wala at may kasanayang trabahador ay nabawasan ng mga 1/3 ng kanilang 1962 lebel.

Mga paglilitis laban sa pamilya Marcos

Noong 1995, ang mga 10,000 Pilipino ay nanalo sa isang U.S. class-action lawsuit na inihain laban sa estado ni Marcos. Sila ay ginawaran ng kabayaran sa pinsala na $1.96 bilyong dolyar ng Federal District Court of Honolulu, Hawaii para sa mga paglabag sa karapatang pantao noong Martial Law. Ang mga kaso ay inihain ng mga biktima o mga nabubuhay nilang mga kamag-anak sa pagpapahirap, pagpatay at mga paglaho ng mga ito. Kabilang sa mga nanalo ang mga pamilya ng mga biktimang sina Liliosa Hilao na ginahasa at pinahirapan at pinatay ng militar dahil sa pagbatikos sa administrasyong Marcos at ng estudyanteng si Archimedes Trajano na pinahirapan at pinatay ng militar sa ilalim ni Fabian Ver dahil lang sa pagtatanong kay Imee Marcos sa isang bukas na forum noong 1977.

Sa pag-apela ni Imelda Marcos sa hatol ng hukuman, pinagtibay ng United States Court of Appeals for the Ninth Circuit ang hatol laban kay Marcos at pabor sa mga biktima ni Marcos. Dahil wala pang nakukuhang pondo upang ipagkaloob sa mga biktima ang hatol, ito ay ipinagkaloob ng hukuman mula sa mga pondo ng pamilya Marcos sa mga Swiss bank accounts sa pamamagitan ng mga sangay sa California ng mga Swiss bank. Kalaunang pumasok ang mga biktima ni Marcos sa isang kasunduang kompromiso sa pamilya Marcos para sa 150 milyong dolyar na settlement. Noong 1995, sina PCGG chairman Gunigundo at abogado ng SELDA (Samahan ng mga Ex-Detainees Laban sa Detensiyon at Aresto) na si Robert Swift ay lumagda sa isang memorandum of agreement para sa isang kompromiso sa administrasyong Fidel Ramos na tatanggap ng 100 milyong dolyar kapalit ng pagbawi ng class action na posibleng nagkakaloob sa pamilya Marcos ng imunidad mula sa mga hinaharap na demanda laban sa kanila. Ang kasunduang ito ay kinundena ng SELDA bilang ilegal at imoral na nagtulak kay Ramos na huwag nang lagdaan ang kasunduan. Noong Marso 1997, pinagtibay ng Kataas-taasang Hukuman ng Estados Unidos ang desisyon ng Court of Appeals laban kay Marcos at pabor sa mga biktima ni Marcos.

Inilalagay ng mga grupong Human rights ang bilang ng mga biktima ng ekstrahudisyal na pagpatay sa ilalim ng martial law ni Marcos sa 1500 katao. Ayon as Karapatan, ang mga rekord ay nagpapakitang ang 759 katao ay hindi boluntaryong naglaho (ang kanilang mga katawan ay hindi kailanman natagpuan). Ayon sa historyan ng militar na si Alfred McCoy may 3,257 ekstrahudisyal na pagpatay, 35,000 biktima ng mga pagpapahirap at 70,000 mga nabilanggo noong mga panahon ng pamumuno ni Marcos.

Mga nabawing kayamanan ng pamilya Marcos

Noong 2003, idineklara ng Korte Suprema ng Pilipinas na ang anumang kayamanan ni Ferdinand Marcos na labis sa kanyang kabuuang legal na kinita na $304,000 bilang Pangulo ng Pilipinas mula 1965 hanggang 1986 ay ipagpapalagay na kayamanang nakuha mula sa masama.

Nagawang mabawi ng Presidential Commission on Good Government (PCGG) na itinatag noong 1986 ang 164 bilyong piso ($US 4 bilyong dolyar) na kinuha ni Marcos kabilang ang mga alahas gaya ng isang 150-carat ruby at isang diamanteng tiara, mga daang milyong mga dolyar na itinago sa mga Swiss bank account at mga prime real estate.

Noong 2003, ibinalik ng pamahalaan ng Switzerland sa pamahalaan ng Pilipinas ang US$684 milyon (o 8 bilyong piso) ng kayamanan ni Marcos na nakatago sa mga Swiss account. Ang salaping ito ay ibabayad sa mga biktima ni Marcos noong martial law.

Noong 1968, ginamit ni Ferdinand at Imelda ang mga alias na William Saunders at Jane Ryan upang buksan ang kanilang unang Swiss bank account sa Zurich, Switzerland, na may balanseng $950,000 noong Marso 1968 nang ang sahod ni Marcos bilang Pangulo ng Pilipinas ay $5,600 lamang.

Noong Pebrero 2014, nabawi ng pamahalaan ng Pilipinas ang higit 29 milyong dolyar o mga ₱1.3 bilyon mula sa mga natitirang salapi ni Ferdinand Marcos na nakatago sa mga mga Swiss account sa Singapore.

Hinahanap pa ng pamahalaan ng Pilipinas ang mga 150 painting ng mga tanyag na maestro at pintor na nalikom ng pamilya Marcos na naglaho pagkatapos mapatalsik ang pamilya Marcos sa Pilipinas noong Pebrero 1986.

Noong Enero 2014, ang dating sekretarya ni Imelda Marcos na si Vilma Bautista ay hinatulan ng dalawa hanggang anim na taong pagkakabilanggo sa New York dahil sa pakikipagsabwatan sa pagbebenta ng painting ni Claude Monet na Le Bassin aux Nymphéas sa London gallery sa halagang $28 milyon. Ang painting ay naglaho mula sa konsulado ng Pilipinas sa Manhattan, New York City pagkatapos mapatalsik ang mga Marcos noong 1986.

Mga inaangking pinagmulan ng hindi maipaliwanag na kayamanan ni Marcos

Teoriyang Ginto ni Yamashita

Noong 1992, inangkin ni Imelda Marcos na ang kayamanan ni Ferdinand Marcos ay mula sa Ginto ni Yamashita ngunit ito ay hindi pinaniniwalaan ng mga imbestigador. Ayon sa imbestigador na si Minoru Fukumitsu na naglingkod sa staff ni Heneral Douglas MacArthur, nagsagawa siya ng lubusang imbestigasyon sa ginto ni Yamashita ngunit walang siyang nahanap na ebidensiyang ito ay umiral. Inembistagahan ni Fukumitsu ang mga 200 Hapones na opiser at mga lalakeng naglingkod sa ilalim ni Tomoyuki Yamashita. Pinaniniwalaan ng ilan na inimbento lang ni Marcos ang kuwento na nakamit nito ang ginto ni Yamashita upang itago ang pagnanakaw nito sa mga reserbang ginto ng Bangko Sentral ng Pilipinas. Ayon sa pamahalaan ng Pilipinas, ang 800,000 troy ounce ng reserbang ginto ng Bangko Sentral ng Pilipinas ay ninakaw o nilihis ni Marcos para sa pansariling paggamit.

Teoriya ng pagiging mangangalakal ng ginto ni Marcos

Noong 2006, inangkin naman ni Imelda na ang kayamanan ng kanyang asawa ay mula sa pagiging gold trader nito at inangking nagkamit ito ng 7,500 tonelada ng ginto noong mga 1950. Gayunpaman, walang record ang BIR na ang pamilya Marcos ay nagdeklara o nagbayad ng buwis sa mga inangking ari-ariang ito. Ayon naman kay Imelda noong 1998, nalikom ni Ferdinand Marcos bilang gold trader ang 1,000 toneladang ginto habang isang "gerilya" noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig at nakalikom ng 4,000 toneladang ginto noong mga 1970. Inangkin ni Imelda na bumili si Ferdinand ng ginto sa halagang 17 dolyar kada ounce at ipinagbili ito ng 31 dolyar kada ounce. Ang pag-aangking ito ni Imelda ay kinutya ng mga eksperto ng ginto sa Pilipinas at ibang bansa. Ayon sa mga eksperto ng ginto, ang 4,000 tonelada ng ginto ay kumakatawan sa output ng ginto ng Timog Aprika sa loob ng 10 taon at sa Pilipinas sa loob ng 100 taon. Ayon sa Gobernador ng Bangko Sentral ng Pilipinas na si Gabriel C. Singson hinggil sa pag-aangkin ni Imelda, "Magiging katatawanan lamang tayo ng buong mundo".

Teoriyang konspirasiya ng ginto ng pamilya Tallano na ibinigay kay Marcos

Ayon sa isang kumakalat na propaganidstikong pekeng kwento sa internet, si Marcos ay yumaman dahil sa pagbibigay serbisyo bilang abugado sa isang Pamilyang nagngangalang Tallano (Talliano gold hoax conspiracy theory) na isang pamilya na nag-angkin diumano ng 640,000 metrikong toneladang ginto sa isang pantasiyang kahariang Maharlika. Ayon pa sa nagsanga sangang kuwento, ang bawat Pilipinong boboto kay Bongbong Marcos ay tatanggap ng mga gintong ito ngunit sinabi mismo ni Bongbong na wala siyang alam na ginto at ito ay hindi totoo.

Mga pananaw kay Ferdinand Marcos

Pahayag ng Punong Ministro na si Lee Kuan-Yew tungkol kay Ferdinand Marcos

Aypn sa Punong Ministro na si Lee Kuan Yew na kasabayang namuno ni Ferdinand Marcos mula 1959 hanging 1990 na gumawa sa Singapore mula sa isang mahirap na bansa tungo sa isang mayamang bansa:

The difference lies in the culture of the Filipino people. It is a soft, forgiving culture. Only in the Philippines could a leader like Ferdinand Marcos, who pillaged his country for over twenty years, still be considered for a hero's burial Ang Kaibahan ng Singapore sa kultura ng Pilipinas. Ito ay malambot, mapagpatawad na kultura. Tanging sa Pilipinas lang na katulad ni Ferinand Marcos na nagnakaw sa kanyang bansa sa higit 20 taon ay bibigyan ng libing ng bayani.

Guiness Book of World Records

Si Ferdinand Marcos ay itinala sa Guiness Book of World Records na: "Pinakamalaking Pagnanakaw ng isang Gobyerno".

Transparency International

Si Ferdinand Marcos ang Ikalawa sa Talaan ng Transparency International na Pinakamagnanakaw na Pinuno sa buong mundo, ikalawa kay Suharto ng Indonesia.

Primitivo Mijares

Ang naglahong dating propagdandista at dating loyalista ni Marcos na si Primitivo Mijares ay sumulat ng aklat na The Conjugal Dictatorship of Ferdinand and Imelda Marcos noong 1976 na naglalaman at nagsisiwalat sa korupsiyon ng mag-asawang Marcos.

Mga panlabas na kawing

• The Marcos Regime Research (MRR) program Naka-arkibo 2023-06-23 sa Wayback Machine. ng Third World Studies Center ng Unibersidad ng Pilipinas
• The Martial Law Memorial Museum
• Digital Museum of Martial Law in the Philippines
• Bantayog ng mga Bayani Naka-arkibo 2018-07-16 sa Wayback Machine. - Honoring the Martyrs and Heroes of the struggle against dictatorship in the Philippines
• The Martial Law Chronicles Project
• The Philippine Martial Law Human Rights Violations Victims' Memorial Commmision Freedom Memorial website Naka-arkibo 2022-03-27 sa Wayback Machine.
• BELIEVE IT OR NOT: THE FACTS, THE BACKGROUND AND PROCESS OF THE GREATEST LOOT IN HISTORY Marcos Chronology Report
• Ferdinand Marcos’ Daughter Tied to Offshore Trust in Caribbean, 3 Abril 2013
• Philippine Government to Probe Marcos Daughter’s Offshore Trust, 4 Abril 2013

Tingnan din

• 2022 Swiss leaks
• Panama papers

Mga sanggunian

Sinundan: Pedro A. Albano	Kinatawan, Ikalawang distrito ng Ilocos Norte 1949–1959	Susunod: Simeon M. Valdez
Sinundan: Eulogio Rodriguez	Pangulo ng Senado ng Pilipinas 1963–1965	Susunod: Arturo Tolentino
Sinundan: Diosdado Macapagal	Pangulo ng Pilipinas 1965–1986	Susunod: Corazon Aquino
Sinundan: Ibinalik Posisyon ay huling hinawakan ni Pedro Paterno	Punong Ministro ng Pilipinas 12 Hunyo 1978 – 30 Hunyo 1981	Susunod: Cesar Virata