Actinidia arguta
| Actinidia arguta | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Actinidia arguta (Siebold & Zucc.) Planch. ex Miq., Ann. Mus. Bot. Lugduno-Batavi 3: 15 (1867). | |||||||||||||||
Actinidia arguta (Sibirya kivisi, hardy kivi, tüysüz kivi ) adlarıyla da bilinen Kore, Kuzey Çin ve Sibirya'da yaygın olan çok yıllık bir bitki türü.[1] Bilinen kivi ile yakın akrabadır.
Hardy kivi, Sibirya kivisi adı dışında "kivi üzümü", "artık kivi", "bebek kivi", "çöl kivisi" ya da "kokteyl" kivi adlarıyla da anılır. Meyveleri kividen küçüktür, şekil ve görüş olarak minyatür bir kiviye benzer ve bilinen kivinin aksine tüylü değil, yeşil veya morumsu düz derimsi ince bir yüzeye sahiptir. Yine meyvesi kividen biraz daha tatlıdır ve kivinin aksine soyulmadan yenebilir.
Üretimi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Çok hızlı gelişen ve tırmanan bir türdür, fakat en önemli özelliği hızlı ısı düşüşleri olmadığı müddetçe -34 derece (-30F) soğuğa kadar dayanıklı bir cins olmasıdır. Buna karşın genç filizler baharda soğuğa karşı hassastır.[2] Yaklaşık 150 gün kadar donma ısısının üstünde gün geçiren Sibirya kivisi bitkileri eğer çok hızlı ve ani don olayları olmazsa soğuğa dayanıklıdırlar. Fakat ani ve büyük ısı düşüşleri ve don olayları bitkiye büyük zarar verebilir ölümüne neden olabilir.[1]
Sibirya kivisi tohumdan çimlendirme zorda olsa (çimlenme süresi: yaklaşık 1 ay) yetişebilir, ayrıca çelikten, kökten yetişebilir. Yaklaşık 30 metreye kadar ağaçlara, tellere dolanarak boylanabilir. Yılda 6 metreye kadar bir bitkinin boylanabilme hızı bulunmaktadır. Organik, asidik yönden zengin iyi drenajlı topraklarda yetişir, yarı gölge ortamlarda yetiştirilebilse de güneşli yerlerde daha verimli ürün verir.[1]
Normal kivi kadın ve erkek bitkilerin bir arada bulunmasını gerektirdiği halde sibirya kivisi genelde kendine verimli bir tür olup, meyve vermek için iki ayrı bitkiye gerek duymaz.[2] Genelde diğer kivi türleri gibi mayısta çiçeklenme olup ayrıca 2. veya 3. yılda meyve vermeye başlamaktadır.[3]
Sibirya kivisi meyveleri nedeniyle pek çok hastalığa duyarlı olabilmekle ayrıca Japon böceği gibi pek çok böceği kendine çekebilmektedir.[2] Diğer bir sorunda kedilerin bu bitkiyi kedi nanesine benzetmelerinden kaynaklanmaktadır. Zira kedi nanesine benzeyen kokusu kedileri etkilemekte bu bitkiyle oyun oynalarına ve bitkinin zarar görmesine neden olabilmektedir.[1]
Kısa raf ömrü nedeniyle ticari yetiştirimi bu bitki için şu ana kadar başarısız olmuştur, bununla birlikte Yeni Zelanda, ABD ve bazı Avrupa ülkelerinde küçük çaptada olsa ticari yetiştiricilik çalışmaları ve denemeleri yapılmaktadır.
Besin değeri
[değiştir | kaynağı değiştir]| kJ | 322 |
| protein | 1.2g |
| yağ | 0.6g |
| karbonhidrat | 18g |
| lif | 3g |
| şeker | 7.6 g |
| sodyum | 6 mg |
| C vitamini | 54 mg (Normal günlük alınması gereken değerin %90'ı) |
Botanik tanımı ve taksonomisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Actinidia arguta ilk olarak Philipp Franz von Siebold ve Joseph Gerhard Zuccarini tarafından 1843'te Trochostigma argutum olarak tanımlanmıştır. 1867'de Actinidia familyasına Friedrich Anton Wilhelm Miquel ve Jules Émile Planchon araştırmaları neticesinde benzerliği dolayısıyla kaydırılmıştır.
Bü türün 3 varyetesi tespit edilmiştir. Bunlar
- Actinidia arguta var. arguta
- Actinidia arguta var. giraldii
- Actinidia arguta var. hypoleuca
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d Hardy Kiwifruit 10 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Fruit Facts. 1996, California Rare Fruit Growers, Inc.
- ^ a b c Hardy Kiwi 2 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Hardy Kiwi. Dec. 16, 2008, Penn State College of Agricultural Sciences.
- ^ Kiwifruit and Hardy Kiwi 15 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi Kiwifruit and Hardy Kiwi HYG-1426-93. John Strang & Richard C. Funt, Ohio State University.
- ^ Nutritional Value 16 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. NZ KiwiBerry Growers Incorporated.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikitür'de Actinidia arguta ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Wikimedia Commons'ta Actinidia arguta ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
