Rossaso
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
|
Ël rossaso (che al dì d'ancheuj an vàire a ciamo con l'italianism morbilo) a l'é na maladìa viral. As taca antravers a la respirassion (visadì col contat con ij fluid dla boca e dël nas d'un malavi, ò për difusion an aerossòl). A taca motobin ampressa, ël 90% dla gent sensa imunità ch'a-j ëstaga ansema a 'n malavi as lo ciapa. L'ancubassion a dura për sòlit da 4 a 12 dì (e a smon gnun sìntom). Ij malavi a resto contagios da quand a-i ven ël prim sìntom fin a 3–5 dì dapress ch'a son sortu-ie jë sfògh. Stòria dle epidemìe[modìfica | modifiché la sorgiss]Tèrs sécol[modìfica | modifiché la sorgiss] Ël rossaso a l'é rivà ant ël Mediterani la prima vira, ch'as sapia, dël 251. Për n'imperi roman già motobin sagrinà da j'efet demogràfich e fiscaj dj'epidemìe ëd vairòle dlë II sécol a l'é stàit un colp mortal, dzortut an ossident. Al dì d'ancheuj ëd rossaso a-i meur bele pì gnun, ma antlora nen essend-je 'd meizin-e e 'd condission igéniche paragonàbij a cole d'ancheuj, lë spantiesse dla maladìa a l'é stàit n'ondà 'd proporsion tremende. Coma për le vairòle dël sécol anans la question a l'é vnùita anco' pess përchè dadnans a na maladìa neuva la gent a l'avìa anco' pa podù dësvlupé gnun-a difèisa imunitaria. Ën rivand ant n'imperi già spopolà, sensa sòld e antrames a mila crisi polìtiche sòn a l'ha finì për lassé ij confin scoatà, ën anandiand na gran sequela ëd cole che ancheuj i ciamoma anvasion, ma che 'l pì dle vire a l'han pijait l'andi pì che d'àutr coma në slarghesse anvers a dle tere mese deserte e pì nen vardà da gnun. Coma për le vairòle, a patì 'l rossaso a son ëstàite dzortut le sità e ij pòst tocà da jë stra 'd comersi. Bibliografìa[modìfica | modifiché la sorgiss]
|
