Kemistirii

Keemistirii ykn Xiinsootra barnoota saayinsii uumamaa jedhamanii beekaman keessaa isa tokko yoo ta'uu waa'ee caasa wantootaa,amalootaa fi qabiyyee wantootaa kan qo'atuudha.

Maqaan "Kemistirii" jedhu Afaan Ingilizii irraa kan dhufe yoo ta'u, bara 1700 Dh.K.D. Kanaan dura qorannoon biraa "alkeemii" jedhamu ture. Alkeemiin kun kaayyoon inni guddaan sibiilaa gara warqeetti jijjiiruu ture. Hawwii hin danda'amne akka ta'e hubate. Namni alkeemii hojjetu 'alkeemistii' ykn salphaatti 'keemistii' jedhama. Hojiin keemistii dhaloota boodaa 'keemistii' jedhama ture.

Maqaan "Alkeemii" jedhu afaan Arabaa "Al-Kimiya" (الكيمياء ykn الخيمياء) irraa kan argame yoo ta'u hiikni isaas "ogummaa jijjiiramaa" fi ka'umsa jecha kanaati. Mirkanaa'ee hin beekamu. Yookiin Giriikii "chemeia" (χημεία, sibiilli baqfame) irraa yookaan maqaa Misrii durii "kamat" (hiikni isaa "ogina kemeet") irraa ta'uu danda'a.

Akkasumas, sagaleen jecha "keemikaalaa" jedhu Afaan Ingiliffaatiin "keemistirii" irraa kan dhufe yoo ta'u, afaan oromootiin immoo, "Xiinsootra" jedhama jechi sootra jechuu jecha afaan ingiliffaa chemical jedhu bakka bu'u yoo ta'uu jechi kunis jecha afaan oromoo sootroo jedhu irraa yaafamefi hikkaan sootroo immoo jecha ingiliiffaa 'Drug' jecha jedhu bakka bu'a.

Maqaalee wahiyyoo Afaan oromoon:-

1 - H - Bishooftoo

6 - C - Cilayyaa

8 - O - Hadhituu

11 -Na- Soogiddoo

13 -Al- Saldaqa

14 -Si - Cicalayyaa

15 -P- Badaatuu

16 - S - Waalgaa

26 - Fe - Quraata

27 - Co - Dhasasa

29 - Cu - Girjaa

47 - Ag - meetii

50 - Sn - Qorqorroo

51 - Sb - Kuula

78 - pt - Sibilboora

79 - Au - Sookoo

80 - Hg - Bisha meetaa

82 - Pb - Dilaalii

88 - Ra- Calaqa