Geologii
Geologii (amuižgrek.: γῆ ge «Ma» + λόγος logos «openduz», «tedo») om kaik tedod Man südäimes, sen augotižlibundas i šingoteses.
Ottas niiden tedoiden aluseks geologižiden processiden tedoidusen andmusid, mugažo mankoren da litosferan mülündad substancijoiden mödhe i sen strukturad. Kävutadas kaikid metodoid toižiden tedoiden andmusiden vedatandanke, sikš miše tedoidusen objekt hot' i läz, no kaik telustab nähta sen südänt. Man pindan tedoiduz om tarbhaine geologijan täht.
Vll 1934−1941 geologii oli erižeks kursaks nevondkundaližes školas. Otnus geologijha ristit om geolog professijan mödhe.
Tedoidusen predmet
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Geologižen tedoidusen predmet om geologižed objektad, niiden ičendad, sauvondan i ičekeskeižen sijadusen käskused, augotižlibund da šingotez aigan i avaruden mödhe. Geohronologine pordhišt om tetab biologijas mugažo.
Geologižed tedod kävutadas ümbrikirjutandan metodad geohibjoiden sijadusen i mülündan tedoidamižes, andmused oma niiden form, suruz, kesksidod, šoiduiden järgenduz. Geologijan Džeims Hatton-tat formulirui tedon aktualizmad frazal «Nügüd'aigaine om enččen avadim». Toižin sanoin, meiden aigan geologižed väged ratas edeližiden aigoiden vägiden analogižikš.
Istorii
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Geologijan tedoiden šingotez oli hätk da vitk. Üks' tedoišpäi oli «kaivatusiden londuseline istorii»-nimitusenke.
Nügüd'aigaine geologii om sätud tedoks 19. voz'sadal, konz tarbhaižiden kaivatusiden löudmine i kävutamine kändiba aktualižikš. Tämbäi geologii tedoidab kaiked Mad i Päiväižen sisteman objektoid.
Geologižed tedod
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Tedomehed erištuiba enamba mi 700 geologijan tedoid da čuradusid, kaikiš enamba ičevuiččed oma:
- tedod mankores: mineralogii, petrologii, litologii, strukturine geologii, gidrogeologii;
- tedod nügüd'aigaižiš geologižiš processoiš (dinamine geologii): geotektonik, vulkanologii, seismologii, geokriologii;
- tedod geologižiden processoiden istorižes järgenduses: istorine geologii, paleontologii, stratigrafii;
- sättutoitud disciplinad: tarbhaižiden kaivatusiden geologii, inženerine geologii.
Sidodud toižihe sarakoihe tedod: geohimii, geofizik (sidä kesken geotedištelend), kristallografii, geomorfologii, geohronologii, geologijan istorii, planetologii.
Homaičendad
[vajehta | vajehtada lähtetekst]
Irdkosketused
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Geologii Vikiaitas |