Valle

Berggrunnen i Valle er i sin heilskap grunnfjell og består av granitt og gneis. Dette gjeld begge sidene av hovuddalføret. Otras dalføre gjennom kommunen har bratte sider. Heiane på vestsida når opptil 1434 meter over havet på grensa til Sirdal (Urdalsknuten, det høgaste punktet i tidlegare Vest-Agder fylke) og til 1337 meter over havet (Nordre Kaldeskardnuten på grensa til Bykle) på austsida. I fjellet er det fiskerike vatn og gode fjellbeite.

I 2013 blei Noregs 16. meteoritt funne i Valle. Meteoritten hadde ei vekt på 4,5 kilo og var det største funnet i Noreg på over 100 år.

Den kaldaste månaden er februar med normal på −3,1 °C, og den varmaste månaden er juli med normal på 14,9 °C. Mest nedbør er det i oktober med normal på 132,0 millimeter, og minst er det i april med normal på 49,4 millimeter. Målingane er gjorde ved Valle målestasjon.

Busetjinga i Valle er spreidd og følgjer hovuddalføret. Hei- og fjelltraktene er praktisk talt aude. Tettast busetjing er det sentralt i kommunen, i og rundt administrasjonssenteret Valle. Elles er det ein viss konsentrasjon av busetjing i området Rysstad / Hylestad kyrkjestad og Brokke i sør og i området Flaten/Rotemo i nord.

Valle hadde (med noverande grenser) nedgang i folketalet fram til byrjinga av 1970-åra. Deretter låg folketalet relativt stabilt mellom 1400 og 1500 fram til 2004, men sidan har det vore i tilbakegang. I tiårsperioden 2007–2017 gjekk det tilbake med gjennomsnittleg 0,6 prosent årleg i Valle, mot ein vekst på 0,4 prosent årleg i dei fem setesdalskommunane og 1,1 prosent i fylket samla sett.

Ifylgje definisjonen til Statistisk sentralbyrå er det ingen tettstader i kommunen. Definisjonen av ein tettstad er at det er minst 200 innbyggjarar og at det er mindre enn 50 meter mellom husa.

Husdyrhald, særleg sau, har mykje å seie. Sauehaldet er det største blant kommunane i fylket. Det blir også halde noko storfe. Grunnlaget for det store sauehaldet er ikkje minst dei store fjellbeita i kommunen. Skogen har ei viss økonomisk betydning med ei avverking som i 2020 utgjorde 16 460 kubikkmeter.

Medan primærnæringane i 2016 sysselsette fem prosent av alle med arbeidsstad i Valle, sysselsette industrien dette året seks prosent, 35 prosent inkludert byggje- og anleggsverksemd, kraft- og vassforsyning og renovasjon. Industrien er dominert heilt av mindre bedrifter innan trelast-, trevare- og møbelindustri med rot i lange handverkstradisjonar. Også sylvsmedkunsten har rike tradisjonar i Valle og Hylestad.

Valle har stor turisttrafikk med turisthytter og hyttegrender i fjellet.

Valle er kommunen med nest størst vasskraftproduksjon i Agder, og er ein viktig kraftkommune på landsbasis. Dei fem vasskraftverka i kommunen produserer til saman 1646 gigawattimer i året (gjennomsnitt 1993-2020). Det største kraftverket er Brokke (i drift fra 1964), som står for nesten heile vasskraftproduksjonen. Andre store kraftverk er Bjørgum (2004) og Straume (2017). Otra Kraft er hovudeigar av nesten all vasskraftproduksjonen i kommunen.

Riksveg 9 Kristiansand-Haukeligrend går gjennom Valle langs Otra. Fylkesveg 450 går frå Rotemo over fjellet til Dalen i Telemark. Fylkesveg 450 held fram frå Brokke vestover til Sirdal (Suleskardvegen), som ledd i det kortaste – og vinterstengde – vegsambandet mellom Oslo og Stavanger.

Valle flyplass, Åraksøyne er ein kommunal flyplass som ligg sør for administrasjonssenteret. Flyplassen opna i august 1998.

Valle høyrer til Agder politidistrikt, Agder tingrett og Agder lagmannsrett.

Kommunen er med i regionrådet Setesdal Regionråd saman med Bygland, Bykle og Evje og Hornnes.

Valle kommune svarar til soknet Valle/Hylestad i Otredal prosti (Agder og Telemark bispedøme) i Den norske kyrkja.

Mot slutten av 1800-talet høyrde Valle til Sætersdalen fogderi (futedøme) i Nedenes amt.

Valle har ein rik folkeleg kulturtradisjon med mellom anna felespel og stev og gamle handverkstradisjonar som blir haldne i hevd. Likeins har kommunen mange gamle, freda bygningar, mellom anna frå mellomalderen. Setesdalsmuseet, som er eit interkommunalt museum for alle setesdalskommunane, har hovudadministrasjon på Rysstad i Valle, og to avdelingar i kommunen, høvesvis Rygnestadtunet (med mellom anna det kjende Rygnestadloftet frå 1590) og Tveitetunet, kvar med dei komplette tuna sine med bygningar som til dels er frå mellomalderen.

På Bjørgum (Bjørgom) stod Hylestad stavkyrkje (frå cirka 1200), og der er framleis ein freda kyrkjegard. Portalane til kyrkja, med framstilling av scener frå Vǫlsunga saga, er no plasserte i Universitetets oldsaksamling i Oslo.

Kommunevåpenet (godkjent i 1984) har fem Andreas-krossar i gull, 2–1–2, mot ein raud bakgrunn. Dette speglar eit konstruksjonselement frå stavkyrkjene.

Namnet er opphavleg namn på prestegarden, genitiv eintal av norrønt vǫllr, 'voll'.

• Setesdal
• Agder
• Noregs geografi

• Nettsidene til Valle kommune
• Statistisk sentralbyrå: Kommunefakta Valle
• Miljødirektoratets naturbase Valle

• Ryningen, Alfred og Jansen, Leonhard B.: Valle kommune, 1985–2000, ti bind.