कूर्मः

कूर्मः

संस्कृतम्

• कूर्मः, कमठः, कच्छपः, अकूपारः, उद्भटः, कच्छपकः, कच्छेष्टः, कठिनपृष्ठः, काश्र्यपः, कोडाङ्कः, क्रोडपादः, गूढाङ्गः, गुह्यः, जीवथः, दद्रुः, धरणीधरः, पञ्चगूढः, पञ्चगुप्तः, पञ्चनखः, पल्वलावासः, पीवरः, भालाङ्कः, भूथः, महकः, माषादः, वृत्तः, हर्मुटः, स्मरणापत्यतर्पकः, स्तूपपृष्ठः।

विभक्तिरूपाणि

    कूर्मः इत्यस्य शब्दस्य रुपाणि

	एकवचनम्	द्विवचनम्	बहुवचनम्
प्रथमा विभक्तिः	कूर्मः	कूर्मौ	कूर्माः
सम्बोधनप्रथमा	कूर्म	कूर्मौ	कूर्माः
द्वितीया विभक्तिः	कूर्मम्	कूर्मौ	कूर्मान्
तृतीया विभक्तिः	कूर्मेण	कूर्माभ्याम्	कूर्मैः
चतुर्थी विभक्तिः	कूर्माय	कूर्माभ्याम्	कूर्मेभ्यः
पञ्चमी विभक्तिः	कूर्मात्	कूर्माभ्याम्	कूर्मेभ्यः
षष्ठी विभक्तिः	कूर्मस्य	कूर्मयोः	कूर्माणाम्
सप्तमी विभक्तिः	कूर्मे	कूर्मयोः	कूर्मेषु

नाम

• कूर्मः नाम अकूपारः, कच्छपकः।
• कमठः कच्छपः
• उरगविभागीयः जीविवर्गः. शास्त्रीय वर्गः- Testudinidae

अनुबादः

• आङ्ग्लम्: tortoise,
• तमिळ्: ஆமை आमै
• मलयाळम्:ആമ
• हिन्दी-कछुआ
• तेलुगु-తాభేలు

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

कूर्मः [kūrmḥ], [कौ जले ऊर्मिर्वेगो$स्य पृषो˚ Tv.]

A tortoise; गूहे- त्कूर्म इवाङ्गानि रक्षेद्विवरमात्मनः Ms.7.15; Bg.2.58; कूर्मः पादो$त्र यष्टिर्भुजगपतिरसौ भाजनं भूतधात्री Udb.

Viṣṇu in his second or Kūrma incarnation.

One of the outer winds of the body.

A particular gesticulation with the fingers. -र्मी A female tortoise. -Comp. -अवतारः the Kūrma incarnation of Viṣṇu; cf. Gīt.1: क्षिति- रतिविपुलतरे तव तिष्ठति पृष्ठे धरणिधरणकिणचक्रगरिष्ठे । केशवधृत- कच्छरूप जय जगदीश हरे ॥ -आसनम् a particular posture in sitting (practised by ascetics). -द्वादशी the twelvth day in the light (or dark ?) half of पौष month. -पुराणम् one of the eighteen Purāṇas.

पृष्ठम्, पृष्ठकम् the back or shell of a tortoise.

a lid or cover of a dish.-राजः Viṣṇu in the shape of tortoise in his second incarnation; पृथ्वि स्थिरा भव भुजङ्गम धारयैनाम् । त्वं कूर्मराज तदिदं द्वितयं दधीथाः ॥ Mahān.