Przejdź do zawartości

Język polski

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Polski)
Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „polski”. Zobacz też: Polski – nieistniejąca wieś na Mierzei Wiślanej.
Ten artykuł dotyczy języka. Zobacz też: Język Polski – czasopismo.
język polski
polszczyzna
Obszar

Polska (38,5 mln) oraz Niemcy, Ukraina, Białoruś, Litwa, Rosja, Stany Zjednoczone, Szwecja, Kanada, Brazylia, Australia, Izrael, Irlandia, Wielka Brytania, Francja, Czechy, Słowacja, Kazachstan, Argentyna, Norwegia i inne kraje

Liczba mówiących

od 39 do 48 mln[1][2][3][4]

Pismo/alfabet

alfabet polski

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy  Polska, jeden z urzędowych w Unia Europejska Unii Europejskiej, drugi urzędowy w São Mateus do Sul (gmina i miasto w stanie Parana, Brazylia)[5], w gminie Áurea w Brazylii w stanie Rio Grande do Sul[6], a także w gminie Mallet w stanie Parana[7]
Organ regulujący Rada Języka Polskiego
Ethnologue 1 narodowy↗
Kody języka
ISO 639-1 pl
ISO 639-2 pol
ISO 639-3 pol
IETF pl
Glottolog poli1260
Ethnologue pol
GOST 7.75–97 пол 540
WALS pol
SIL pol[8]
Dialekty
odmiana ogólnopolska

Dialekty regionalne:

Występowanie
Ilustracja
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku polskim
Słownik języka polskiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język polski, polszczyzna – język lechicki z grupy zachodniosłowiańskiej (do której należą również czeski, kaszubski, słowacki, języki łużyckie czy wymarły język drzewiański), stanowiącej część rodziny indoeuropejskiej. Jest językiem urzędowym w Polsce oraz należy do oficjalnych języków Unii Europejskiej.

Język polski ma obecnie największą społeczność użytkowników wśród przedstawicieli słowiańszczyzny zachodniej i jest drugim językiem słowiańskim pod względem liczby użytkowników[9][10][11]. Ocenia się, że jest mową ojczystą ok. 44 mln ludzi na świecie[1] (w literaturze naukowej można spotkać szacunki od 39[2][3] do 48 mln[4]). Współcześnie dominuje na terenie Polski, kraju stosunkowo jednolitego pod względem językowym[12], używany jest także w krajach ościennych z polską ludnością autochtoniczną stanowiącą mniejszość narodową oraz przez Polonię, czyli ludność polską zamieszkałą za granicą.

Z punktu widzenia typologii jest językiem fleksyjnym[13], z rozbudowaną fleksją w zakresie morfologii[14]. Akcent w języku polskim pada zwykle na drugą sylabę od końca, a w zdaniu przeważa szyk SVO (podmiot orzeczenie dopełnienie)[12]. Dziś cechuje się słabo zaznaczonym i zanikającym zróżnicowaniem gwarowym, które ustępuje miejsca dominującej roli języka standardowego[15]. Jego regulacją zajmuje się Rada Języka Polskiego, pełniąca funkcję doradczą[16]. Do zapisu języka polskiego służy alfabet łaciński, wzbogacony o dodatkowe znaki diakrytyczne.

Wywodzi się z języka praindoeuropejskiego za pośrednictwem prasłowiańskiego. Spośród największych języków słowiańskich polszczyzna wykazuje najbliższe pokrewieństwo ze słowackim[11] i czeskim[15], ale dzieli również wiele cech z językiem ukraińskim ze względu na długotrwałe kontakty obu języków[15][17]. Na język polski duży wpływ wywarły także języki germańskie, zwłaszcza niemiecki i jidysz oraz łacina i języki romańskie, takie jak francuski, które rzutowały na polską leksykę i gramatykę[18][19][20]. Historycznie polszczyzna była istotną lingua franca w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, o znaczeniu akademickim i dyplomatycznym[21][22].

Klasyfikacja

[edytuj | edytuj kod]

Język polski należy do gałęzi zachodniej w ramach języków słowiańskich[23], zaliczanych do indoeuropejskiej rodziny językowej. Jest blisko spokrewniony z językami słowackim i czeskim[11][15], z którymi tworzy zachodniosłowiańskie kontinuum dialektalne[24]. Wspomniane byty językowe stanowią języki typu Ausbau, tj. ich rozgraniczenie opiera się nie tyle na względach lingwistycznych, ile na czynnikach socjopolitycznych i kulturalnych. Jako że etnolekty te dysponują odrębnymi standardami językowymi i wypracowanymi tradycjami piśmienniczymi oraz pełnią funkcję języków urzędowych w niepodległych państwach, przyznaje się im miano niezależnych, autonomicznych języków. Fakt istnienia kontinuum dialektalnego uniemożliwia jednak wyznaczenie ścisłych granic międzyjęzykowych na gruncie lingwistyki. Rozróżnienie między dialektami polskimi a dialektami czesko-słowackimi opiera się na granicach narodowych, odpowiadających zasięgowi standaryzacji językowej[25].

Współczesny język polski wyróżnia się wysokim stopniem homogeniczności, przede wszystkim ze względu na wpływ masowej edukacji i komunikacji oraz masowych migracji ludności[15]. Szeroka ekspansja języka standardowego (ogólnopolskiego), upowszechnionego na obszarze całej Polski, doprowadziła do znacznego zatarcia istniejących różnic dialektalnych[15], które zachowały się w pewnej mierze na obszarach wiejskich[26]. Ponadto na gruncie językoznawstwa polskiego są zadomowione tendencje normatywistyczne, nastawione na niwelację różnic językowych[27]. Etnolekt kaszubski, używany na polskim obszarze językowym, jest zaliczany do dialektów języka polskiego lub uważany za odrębny język, w zależności od przyjętych koncepcji klasyfikacyjnych[28][29]. Z perspektywy językoznawczej wykazuje odrębność od języka polskiego, jednak uwarunkowania socjolingwistyczne sprawiają, że bywa postrzegany jako dialekt polszczyzny – ta bowiem, jako język wypracowany społecznie, dominuje w rozmaitych domenach komunikacyjnych[30].

Alfabet

[edytuj | edytuj kod]
Alfabet polski (litery szare występują tylko w słowach obcego pochodzenia)
 Osobny artykuł: Alfabet polski.

Polskie abecadło jest oparte na piśmie łacińskim i składa się obecnie z 35 liter: Aa, Ąą, Bb, Cc, Ćć, Dd, Ee, Ęę, Ff, Gg, Hh, Ii, Jj, Kk, Ll, Łł, Mm, Nn, Ńń, Oo, Óó, Pp, Qq, Rr, Ss, Śś, Tt, Uu, Vv, Ww, Xx, Yy, Zz, Źź, Żż, przy czym litery Qq, Vv i Xx występują tylko w słowach obcego pochodzenia.

Język polski może być także zapisywany polską cyrylicą, którą próbowano wprowadzić w latach 1840–1865[31]. Obecnie posługują się nią mieszkańcy wsi Wierszyna w Rosji[32]. Alfabet cyryliczny składał się z liter: Аа, А̨а̨, Бб, Вв, Гг, Дд, Ее, Е̨е̨, Ёё, Ё́ё́(?), Жж, Зз, Ии, Йй, Кк, Лл, Мм, Нн, Оо, О́о́, Пп, Рр, Р̌р̌ Сс, Тт, Уу, Фф, Хх, Цц, Чч, Шш, Щщ, Ъъ, Ыы, Ьь, Ээ, Э̨э̨, Юю, Яя, Я̨я̨.

 Osobny artykuł: Cyrylizacja języka polskiego.

Język polski może być także zapisywany alfabetem arabskim, co było czynione na Polesiu wśród Tatarów[33]. Alfabet arabski dostosowany do języka polskiego jest oparty na białoruskim alfabecie arabskim.

 Osobny artykuł: Alfabet arabski dostosowany do języka polskiego.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Skan fragmentu strony księgi z XIII wieku. Wśród kilku linii tekstu znajduje się zdanie w języku polskim
Najstarsze zdanie zapisane w 1270 roku w języku polskim w Księdze henrykowskiej. Brzmi ono „Day ut ia pobrusa, a ti poziwai”, co w transkrypcji zostało zapisane jako „Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj”
Najstarszy druk w języku polskim Statuta Synodalia Episcoporum Wratislaviensium wydany w 1475 roku we Wrocławiu przez Kaspra Elyana
Strona tytułowa dzieła „Ortographia” autorstwa Stanisława Zaborowskiego, wydanie z 1518
„Nauka krótka ku czytaniu pisma polskiego” Hieronima Wietora z 1539 roku, jeden z pierwszych polskich elementarzy
Pierwsze zachowane polskie czasopismo „Merkuriusz Polski Ordynaryjny” nr 1 z 1661 roku
 Osobne artykuły: Historia języka polskiego i Historia druku w Polsce.

Za najstarsze w języku polskim uchodzą dwa zdania: Day, ut ia pobrusa, a ti poziwai, zapisane w 1270 na karcie 24 tzw. Księgi henrykowskiej[34], i Byegaycze, byegaycze! (...) Gorze szą nam stalo!, zapisane w latach 1455–1480 w Rocznikach, czyli kronikach sławnego Królestwa Polskiego, spisanych przez Jana Długosza[35].

W 1285 na zjeździe w Łęczycy postanowiono o używaniu języka polskiego obok łaciny w szkołach katedralnych i klasztornych[36].

Liczne zdania w języku polskim zachowały się w rękopiśmiennych księgach sądowych notujących treść procesów, zeznań oraz rot sądowych. Zapisane one zostały w XIV i XV wieku, a najwcześniejsze z nich notowane są od 1386 roku w wielkopolskich księgach sądowych (tzw. roty poznańskie)[37].

 Osobny artykuł: Polskie średniowieczne roty sądowe.

Najstarszy druk w języku polskim ukazał się w 1475 we Wrocławiu. Były to trzy modlitwy katolickie „Ojcze nasz”, „Zdrowaś Maryjo” oraz „Wierzę w Boga” opublikowane w tzw. „Statutach Elyana” (łac. Statuta synodalia episcoporum Wratislaviensium) w Drukarni Świętokrzyskiej – pierwszej wrocławskiej oficynie wydawniczej założonej przez Kaspra Elyana[38][39]. Pierwsze polskojęzyczne elementarze do nauki języka polskiego pojawiają się wraz z rozwojem druku już w wieku XVI.

 Osobny artykuł: Polskie elementarze.

Pod koniec średniowiecza pojawiają się również pierwsze słowniki języka polskiego. Początkowo rękopiśmienne sporządzane przez skrybów pracujących w skryptoriach, a później także drukowane. Pierwszymi słownikami były słowniki wielojęzyczne, głównie polsko-łacińskie. Pierwszym całkowicie poświęconym słownikiem języka polskiego był słownik Samuela Bogumiła Lindego wydany po raz pierwszy w 1810 roku w Warszawie.

 Osobny artykuł: Słownik języka polskiego.

Pierwszą Gramatykę języka polskiego Piotra Statoriusaa-Stoińskiego wydano w roku 1568 przed Compendium linguae polonicae Mikołaja Volckmara w 1594, 1613 i Jeremiasza Rotera Schluessel zur Polnischen vnd Teutschen Sprach w 1616[40], a po polsku w 1778 przez Onufryego Kopczyńskiego.

Od 1913 wydawany jest „Język Polski”, czasopismo naukowe promujące wiedzę o języku polskim i językoznawstwie ogólnym, zaś od 1901 wydawany jest „Poradnik Językowy”, wydawnictwo normatywne poruszające problematykę kultury języka. Pierwszym polskim słownikiem poprawnościowym był Słownik ortoepiczny (1937) Stanisława Szobera (od 1948 jako Słownik poprawnej polszczyzny)[41].

Polszczyzna była jednym z języków urzędowych w Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w latach 1927–1938[42][43]. Miało to wyraz w godle Białoruskiej SRR, w którym w latach 1927–1938 zawołanie Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się! umieszczono także w języku polskim.

Język polski miał również status urzędowego w polskich rejonach narodowych w Związku Radzieckim, istniejących w latach 1925–1937.

Godło Białoruskiej SRR z zawołaniem w języku polskim

W 1931 roku Bruno Jasieński i Tomasz Dąbal proponowali zmiany, polegające na uproszczeniu pisowni i usunięciu liter „ą”, „ę”, „ó”, dwuznaków „ch”, „rz”, „sz” i „cz”, zastąpionych odpowiednio „om” albo „on”, „em” albo „en” (w zależności od wyrazu), „u”, „h”, „ż”, „s”, „c”. Miało to ułatwić naukę języka polskiego. Zmiany te opracowano w 1933 roku i planowano wprowadzić do ortografii polskiej w polskich rejonach narodowych im. Feliksa Dzierżyńskiego i im. Juliana Marchlewskiego[44][45][46].

W roku 2022 dzięki staraniom Fabricio Vicroskiego (Wichrowskiego) i wsparciu BRASPOL – Centralnej Reprezentacji Wspólnoty Brazylijsko-Polskiej, Instytutu Języka Polskiego oraz Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” język polski stał się językiem urzędowym w gminie Aurea[47].

Zarys fonetyki historycznej

[edytuj | edytuj kod]

Język polski wywodzi się z języka praindoeuropejskiego za pośrednictwem języka prasłowiańskiego. Ślady jego dziejów można odnaleźć w obocznościach.

Do najważniejszych wczesnych zmian należy palatalizacja indoeuropejska. Dawne miękkie k, kh, g, gh przeszły w językach satemowych, takich jak języki słowiańskie, zwykle w s i z (ale np. litewskie š i ž), zaś w językach kentumowych, na przykład w łacinie i językach germańskich, w k i g. W języku prasłowiańskim wszystkie zgłoski zamknięte przeszły w otwarte. Pociągnęło to za sobą powstanie samogłosek nosowych i zróżnicowanie długości samogłosek. Ukształtowała się też opozycja spółgłosek miękkich i twardych.

 Zobacz więcej w artykule język prasłowiański, w sekcji powstanie i rozwój.

W języku polskim opozycja spółgłosek miękkich i twardych stała się cechą istotną. Zgłoskotwórcze r i l przeszły w pary samogłoska + r lub odpowiednio l. Nastąpił też zanik iloczasu, a wiele spółgłosek miękkich zostało utwardzonych, np. miękkie r (zapis: r', np. r’eka – rzeka) przeszło w ż (zapis: rz). Wiele spółgłosek miękkich traci miękkość w wygłosie (np. końcowe miękkie w w nazwach typu Wrocław, w przypadkach zależnych nadal jest miękkie – we Wrocławiu). Pierwszy traktat o ortografii polskiej napisał ok. 1455 polski językoznawca i gramatyk Jakub Parkoszowic, który wzorem Jana Husa postawił sobie zadanie przystosowania alfabetu łacińskiego do oznaczania w piśmie głosek polskiego języka[48][49].

Wpływy języków obcych

[edytuj | edytuj kod]

Dialekt ogólnopolski formował się na gruncie gwar używanych w Wielkopolsce i Małopolsce, później na fundamencie gwar mazowieckich i kresowych[50]. Na kształt polszczyzny wpływały również inne języki. Najważniejszymi z nich były:

Zasięg oddziaływania

[edytuj | edytuj kod]
Onufry Kopczyński, Układ Grammatyki dla szkół narodowych (1785)
Język polski jako ojczysty, Drugi Powszechny Spis Ludności (1931)

W 1661 ukazywał się tygodnik „Merkuriusz Polski Ordynaryjny”, pierwsze zachowane czasopismo wydawane w języku polskim; po jego upadku przez kilka dziesięcioleci nie wydawano polskich czasopism. Początek nieprzerwanego rozwoju czasopiśmiennictwa polskiego przypada na drugą ćwierć XVIII w. W latach 1718–1720 ukazywał się tygodnik „Poczta Królewiecka”[60], od 1729 „Nowiny Polskie” (następnie jako „Kurier Polski” do 1760), w latach 1765–1785 ukazywał się dziennik „Monitor”, najważniejsze czasopismo doby Oświecenia w Polsce[61][62], i in. Czasopiśmiennictwo naukowe w języku polskim zapoczątkował wydawany w latach 1758–1761 i 1766–1767 miesięcznik „Nowe Wiadomości Ekonomiczne i Uczone”[60][62], zaś czasopiśmiennictwo literackie wydawany w latach 1770–1777 tygodnik „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne”[62].

Dzięki reformacji język polski wprowadzony został szeroko do literatury. Związane to było z chęcią dotarcia do jak największej liczby osób, stąd pierwsze tłumaczenia przez protestantów Biblii oraz publikowanie literatury religijnej, w tym także polemicznej względem innych wyznań[63].

W dobie reformacji główną rolę w rozwoju książki polskiej odegrały Prusy Książęce. W latach 1543–1552 w Królewcu i w Ełku wydano więcej książek w języku polskim niż w całej Rzeczypospolitej. W 1587 roku założono w Ełku Szkołę Książęcą dla całej prowincji, gdzie uczono m.in. literackiej polszczyzny[64].

W 1696 język polski stał się językiem urzędowym w Wielkim Księstwie Litewskim[65], wtedy też ostatecznie ustaliła się supremacja języka polskiego w życiu społecznym, kulturalnym i politycznym Litwy[65]. W prowincjach Korony Królestwa Polskiego do końca czasów saskich (1763) językiem urzędowym pozostawała łacina[65]. Stał się także językiem szybko przyswajających język polski niemieckich rodów szlacheckich w Inflantach Polskich.

Od połowy XVI wieku do początku wieku XVIII polszczyzna była językiem dworskim w Rosji[potrzebny przypis], i tą drogą przeniknęło do języka rosyjskiego szereg wyrazów pochodzenia zachodnioeuropejskiego, przyswojonych wcześniej przez język polski, oraz wyrazów rdzennie polskich. Pod koniec XVII w. język polski był popularny i modny także wśród wyższych warstw Moskwy[66], a jego znajomość była miernikiem wykształcenia i kultury[67]. Niezmiernie popularna jest w tym okresie literatura polska zarówno w oryginale, jak i w transkrypcji na cyrylicę oraz tłumaczeniach na rosyjski. W okresie od II poł. XVII do początku XVIII w. przekłady literatury polskiej dominują nad przekładami z innych języków, a w przypadku poezji obcej aż do pocz. XVIII w. mamy do czynienia wyłącznie z utworami polskimi i łacińskimi[67]. Początek wpływów języka polskiego najpierw na język ruski, później na rosyjski, datowany jest na XIII w. Słabną one w połowie XVIII wieku, choć na polonizmy możemy natknąć się również w XIX i XX w. (np. frajer)[68].

W XVII wieku po polsku mówiono także na dworach Hospodarstwa Mołdawskiego (tutaj również posługiwała się nim arystokracja[69]) i Wołoszczyzny[70]. W tym pierwszym kraju czyniono starania, by uczynić z języka polskiego język literacki (np. historiograf i poeta Miron Costin pisał po polsku)[69]. Również w tym samym wieku język polski był powszechny na Ukrainie, zarówno w życiu politycznym, jak i piśmiennictwie. Ryszard Łużny uważa, że polszczyzna spełniała rolę języka literackiego dla mieszkańców tego regionu Rzeczypospolitej[71].

Język polski wywarł wpływ na takie języki jak ukraiński, białoruski, litewski, rosyjski, jidysz, hebrajski, czeski, rumuński[72].

Odmiany

[edytuj | edytuj kod]
Dialekty polskie wg S. Urbańczyka (zmodyfikowane)[73]
Dialekty polskie wg Karola Dejny
Języki i dialekty Europy Środkowo-Wschodniej
Rozmieszczenie osób mówiących językiem polskim w Europie. Na czerwono: Polska, gdzie polski jest językiem urzędowym, na ciemnoróżowo: regiony, gdzie istnieje znacząca mniejszość mówiąca po polsku, na jasnoróżowo: Unia Europejska, gdzie polski jest jednym z języków urzędowych, niebieskie punkty wskazują większe skupiska osób mówiących po polsku
 Osobny artykuł: Dialekty języka polskiego.

Wyróżnia się następujące odmiany etnicznej polszczyzny:

Polszczyzna standardowa pełni funkcję dialektu ogólnopolskiego. Jest szerzona przez oświatę i środki masowego przekazu, natomiast dialekty lokalne mają ograniczony zasięg i podlegają silnemu zanikowi. Większość przedstawicieli pokolenia młodego i średniego posługuje się mową zbliżoną do języka standardowego, gwary tradycyjne zaś zachowują się wśród najstarszych mieszkańców wsi[26]. Na znaczeniu zyskuje wariacyjność o podłożu socjalnym[26].

Polski język standardowy jest wewnętrznie zróżnicowany. Występuje w postaci pisanej (literackiej sensu stricto[74]) i mówionej (por. styl potoczny)[75]. W obrębie samego języka standardowego mieszczą się także różne warianty stylistyczne (styl retoryczny, styl urzędowy, styl publicystyczny itp.).

Za ogólnopolski wzorzec wymowy języka standardowego przyjmuje się wymowę warszawską. Inną, również normatywną, formą wymowy jest ograniczona terytorialnie wymowa krakowsko-poznańska.

Podstawowe dialekty terytorialne języka polskiego to (według stopnia pokrewieństwa):

Poza tymi podstawowymi dialektami istnieją także dialekty mieszane, szczególnie na zachodzie Polski. Wyróżnia się również odmienne leksykalnie mowy środowiskowe (np. slang młodzieżowy), oparte zasadniczo na gruncie języka standardowego, ale zawierające w pewnych przypadkach ludowe gwaryzmy[75].

Encyklopedia Popularna PWN[77] i inne źródła[78] wymieniają pięć głównych dialektów: wielkopolski, małopolski, śląski, mazowiecki, kaszubski[79].

Za granicą

[edytuj | edytuj kod]

Coraz więcej osób uczy się języka polskiego jako obcego. Ich liczbę szacuje się na 10 000 osób na całym świecie[80], z czego ok. jedna trzecia studiuje język polski na uczelniach i w szkołach językowych w Polsce. Od 2004 roku istnieje również możliwość zdawania egzaminu z języka polskiego jako obcego na 3 poziomach: podstawowym (poziom B1), średnio zaawansowanym (poziom B2) oraz na poziomie zaawansowanym (poziom C2). Egzaminy te przygotowuje Państwowa Komisja Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego[81].

Liczni są również rodzimi użytkownicy języka polskiego, którzy na stałe mieszkają w innych państwach. Są to członkowie polskiej mniejszości narodowej albo polscy wychodźcy lub ich potomkowie (Polonia).

Jako język polskiej mniejszości narodowej polski jest używany przede wszystkim w krajach sąsiednich: na Ukrainie, Białorusi, Litwie, Słowacji i w Czechach.

Największe grupy polskojęzycznej ludności, które znalazły się na stałe poza granicami kraju w wyniku wyjazdu z państwa, znajdują się w zachodniej Europie (Niemcy, Francja, Wielka Brytania), w Ameryce (Stany Zjednoczone, Kanada, Brazylia, Argentyna, Meksyk), w Australii oraz w Izraelu.

Ze względu na duże rozproszenie ludności polskojęzycznej po całym świecie i brak teraźniejszych badań nad stopniem utrzymywania języka polskiego wśród Polaków za granicą, bardzo trudno ustalić liczbę osób polskojęzycznych na stałe zamieszkałych poza granicami Polski. Szacunki podawane w rzetelnych książkach mieszczą się w szerokim przedziale od 3,5 do 10 milionów[82]. Skutkiem tych rozbieżności są różne dane o ogólnej liczbie rodzimych użytkowników języka polskiego.

Fonetyka

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Fonetyka języka polskiego.

Gramatyka

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Gramatyka języka polskiego.

Zmiany

[edytuj | edytuj kod]

Zanik różnic językowych

[edytuj | edytuj kod]

W związku z przesiedleniami ludności po drugiej wojnie światowej, rozwojem miast, wpływami kultury masowej (telewizja, prasa) oraz powszechną oświatą prowadzoną w języku ogólnym polszczyzna coraz bardziej się ujednolica. Cechy gwarowe są o wiele słabiej widoczne u młodszych użytkowników języka. Nie dotyczy to wszystkich dialektów lokalnych – np. gwarom góralskim i śląszczyźnie jak na razie wyginięcie nie grozi; mimo to większość Polaków posługuje się dziś mową zbliżoną do polszczyzny standardowej. We współczesnym języku polskim uwidaczniają się różnice socjalne[26].

Zmiany gramatyczne

[edytuj | edytuj kod]

Prawdopodobnie jedną z bardziej rzucających się w oczy zmian zachodzących na gruncie polskiego języka ogólnego jest wypieranie rodzaju męskorzeczowego przez męskożywotny. Wiele słów, które w polszczyźnie standardowej były dotychczas traktowane jako jednoznacznie nieżywotne, zaczyna przyjmować odmianę typową dla słów żywotnych, zwłaszcza w stylu swobodnym[83]. Objawia się to tym, że biernik jest równy dopełniaczowi, nie zaś jak dotychczas mianownikowi. I tak wyrażenie „dostać e-maila/SMS-a” jest w języku mówionym bardziej powszechne od „dostać e-mail/SMS”. Formy tego rodzaju uchodzą jednak za mniej staranne i nie cieszą się pełną aprobatą w języku standardowym (uważane są jedynie jako potoczne[84]), natomiast jako formy wzorcowe uznaje się warianty tradycyjne[84]. Część form (np. „wyrwałem zęba”) całkowicie występuje poza przyjętą normę języka standardowego[84].

Zmiany leksykalne

[edytuj | edytuj kod]

Następuje zapożyczanie dużej liczby anglicyzmów, przede wszystkim w wyniku wpływu globalizacji i środków masowego przekazu[85], a jednocześnie zanika wiele dawnych zapożyczeń, głównie francuskich, jidysz i rosyjskich.

Ciekawym zjawiskiem jest zmiana wymowy niektórych francuskich zapożyczeń z francuskiej na angielską, np. image wymawia się współcześnie raczej imidż niż imaż. Podobnie, pod wpływem tłumaczeń w mediach z języka angielskiego, coraz częściej nazwę państwa Rwanda wymawia się Ruanda.

Zmiany fonologiczne

[edytuj | edytuj kod]

W związku z zapożyczeniami słów z języków o odmiennej fonologii rozpowszechniają się rzadko dotychczas spotykane połączenia głosek, np. po głoskach zębowych t, d, s, z, r pojawia się i (didżej, tir, ring), także w tradycyjnych wyrazach y jest czasem zastępowane przez i, np. dawna nazwa kolorowego papieru technicznego Brystol jest dziś często zapisywana Bristol. Pojawiają się też połączenia ky, gy, ly (ankylozaur, poligynia, glyptodon).

Użycie

[edytuj | edytuj kod]

W dużym przybliżeniu przeciętny Polak czynnie zna (czyli używa w wypowiedziach) nie więcej niż kilkanaście tysięcy słów, natomiast biernie (rozumie, ale nie używa) – ok. 30 tysięcy słów. Wyjątkami są osoby, które mogą biernie znać nawet 100 tysięcy słów[86]. Jednak badania filologów z Uniwersytetu w Białymstoku wykazują, że wystarczy znajomość 1200 najczęściej używanych słów w języku polskim, by móc zacząć się nim posługiwać[87].

Ochrona

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Ustawa o języku polskim.

Zgodnie z artykułem 12 ust. 2 ustawy o języku polskim Rada Języka Polskiego nie rzadziej niż co dwa lata przedstawia Sejmowi i Senatowi sprawozdanie o stanie ochrony języka polskiego. Sprawozdanie jest publikowane w postaci druku sejmowego (senackiego).

Uchwałą z 22 grudnia 2005 Senat RP zdecydował o ustanowieniu roku 2006 Rokiem Języka Polskiego[88].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Teksty źródłowe w Wikiźródłach
 Cytaty w Wikicytatach
 Podręczniki w Wikibooks

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b World Almanac and Book of Facts, World Almanac Books, Mahwah, 1999. ISBN 0-88687-832-2 (ang.).
  2. ↑ a b Hanna Dalewska-Greń, Języki słowiańskie, PWN, Warszawa 2002, ISBN 83-01-12391-5, s. 584.
  3. ↑ a b Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Polish, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 20, Dallas: SIL International, 2017 [zarchiwizowane z adresu 2017-07-12] (ang.).
  4. ↑ a b Urbańczyk i Kucała 1999 ↓, s. 156.
  5. ↑ Lei Nº 3.043, de 23 de novembro de 2021. saomateusdosul.pr.gov.br. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-02-26)].
  6. ↑ Brazylia: język polski – językiem urzędowym w gminie Aurea. L24.lt/pl, 2022. [dostęp 2022-07-28].
  7. ↑ Idiomas ucraniano e polonês passam a ser co-oficiais em Mallet – Folha de Irati [online], folhadeirati.com.br [dostęp 2024-04-23] (port.).
  8. ↑ W 15. edycji i wzwyż. Do 14. kodem było PQL: https://web.archive.org/web/20011214022901/http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=PQL.
  9. ↑ Simon Ager: The importance of Polish as a language today. Cactus Language Training, 2007-07-10. [dostęp 2011-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-07)].
  10. ↑ Statistical Summaries, Ethnologue [dostęp 2011-09-16].
  11. ↑ a b c Magda Stroińska, Ernest Andrews: The Polish Language Act: Legislating a Complicated Linguistic-Political Landscape. W: Ernest Andrews (red.): Language planning in the post-communist era: the struggles for language control in the new order in Eastern Europe, Eurasia and China. Cham: Palgrave Macmillan, 2018, s. 243. DOI: 10.1007/978-3-319-70926-0_10. ISBN 978-3-319-70926-0. OCLC 1022080518. (ang.).
  12. ↑ a b Przemysław Wiatrowski, „Wilk w owczej skórze”, czyli „serigala berbulu domba”. Uwagi o genezie wybranych polskich i indonezyjskich jednostek frazeologicznych., [w:] Gabriela Dziamska-Lenart, Jarosław Liberek (red.), Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Geneza dawnych i nowych frazeologizmów polskich, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2016, s. 190, ISBN 978-83-232-2994-0, OCLC 951754744.
  13. ↑ Vlasta Juchniewiczová, Ku klasifikácii prídavných mien v slovenčine a v poľštine, [w:] Halina Mieczkowska, Julian Kornhauser (red.), Studia slawistyczne, Kraków: Tow. Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 1998, s. 229, ISBN 978-83-7052-896-6. (pol. • słow.).
  14. ↑ Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, s. 138, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
  15. ↑ a b c d e f Oscar E. Swan: A grammar of contemporary Polish. Bloomington, Ind.: Slavica, 2002, s. 5. ISBN 0-89357-296-9. OCLC 50064627. (ang.).
  16. ↑ Podstawowe informacje o Radzie [online], Rada Języka Polskiego [dostęp 2020-03-15].
  17. ↑ Brian D. Joseph, Historical Linguistics, Ohio State University, Department of Linguistics, 1999, s. 165 (ang.).
  18. ↑ Język polski. Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego., 2000.
  19. ↑ Elżbieta Mańczak-Wohlfeld: Tendencje rozwojowe współczesnych zapożyczeń angielskich w języku polskim. Universitas, 1995.
  20. ↑ Rok ... pod względem oświaty, przemysłu i wypadków czasowych. Nakł. N. Kamieńskiego i Spólki, 1844.
  21. ↑ László Marácz, Multilingualism in Europe: Policy and Practice, [w:] László Marácz, Mireille Rosello (red.), Multilingual Europe, Multilingual Europeans, Amsterdam–New York: Rodopi, 2012 (European Studies 29), s. 25, DOI: 10.1163/9789401208031_004, ISBN 978-94-012-0803-1 [dostęp 2018-11-28] (ang.).
  22. ↑ Satoshi Koyama, Chapter 8: The Polish-Lithuanian Commonwealth as a Political Space: Its Unity and Complexity, [w:] Tadayuki Hayashi, Hiroshi Fukuda (red.), Regions in Central and Eastern Europe: Past and Present, Slavic Research Center, Hokkaido University, 2007, s. 137–153, ISBN 978-4-938637-43-9 (ang.).
  23. ↑ Jozef Mistrík, Jazyk a reč, wyd. 2, Bratislava: Mladé letá, 1999, s. 362, ISBN 978-80-06-00924-1, OCLC 48624579 (słow.).
  24. ↑ Peter Trudgill, Language and Dialect: Linguistic Varieties, [w:] Keith Brown (red.), Encyclopedia of language & linguistics, wyd. 2, t. 6: Inu-Lea, Boston: Elsevier, 2006, s. 647, DOI: 10.1016/B0-08-044854-2/01492-9, ISBN 978-0-08-044854-1, ISBN 978-0-08-044299-0, OCLC 61441874.
  25. ↑ Peter Trudgill, Glocalisation and the Ausbau sociolinguistics of modern Europe, [w:] Anna Duszak, Urszula Okulska (red.), Speaking from the margin: global English from a European perspective, Frankfurt: Peter Lang, 2004, s. 35–49, ISBN 978-3-631-52663-7 (ang.).
  26. ↑ a b c d Anna Berlińska, Teaching Mother Tongue Polish, [w:] Witold Tulasiewicz, Anthony Adams (red.), Teaching the Mother Tongue in a Multilingual Europe, London–New York: Continuum, 2005, s. 163–173, ISBN 978-0-8264-7027-0, OCLC 232292774 (ang.), patrz s. 166.
  27. ↑ Peter Trudgill, Jeffrey Harling and Csaba Pléh (eds) When East met West: Sociolinguistics in the former Socialist Bloc (recenzja), „Multilingua”, 19 (1–2), Language contact in East-Central Europe, Mouton Publishers, 2000, s. 193, DOI: 10.1515/mult.2000.19.1-2.169, ISSN 1613-3684 (ang.).
  28. ↑ Polish Western Affairs, Instytut Zachodni, 1989, s. 26 (ang.).
  29. ↑ George L. Campbell, Gareth King, Compendium of the World’s Languages, wyd. 3, Abingdon–New York: Routledge, 2013, s. 852, DOI: 10.4324/9780203106532, ISBN 978-0-415-49969-9, ISBN 978-0-203-10653-2, ISBN 978-1-136-25846-6 (ang.).
  30. ↑ Vít Dovalil, Jazyk typu Ausbau – Jazyk typu Abstand, [w:] Petr Karlík, Marek Nekula, Jana Pleskalová (red.), Nový encyklopedický slovník češtiny, 2017 (cz.).
  31. ↑ Adam Tycner: Cyrylica nad Wisłą. Rzeczpospolita, 2012-02-04. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
  32. ↑ Dorota Paśko 2011: Powiązania między językiem polskim a wyznaniem katolickim, w: Ewa Golachowska i Anna Zielińska (red.) Wokół religii i jej języka. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, s. 115.
  33. ↑ „Язык большинства текстов китаба Сегеневича, иногда с некоторой натяжкой, можно назвать польским.” w: Антонович А. К. 1968. „Краткий обзор белорусских текстов, писанных арабским письмом”, w: В. В. Мартынов, Н. И. Толстой (red.) Полесье (Лингвистика. Археология. Топонимика). Moskwa: Nauka, s. 273.
  34. ↑ Bogdan Walczak: Zarys dziejów języka polskiego. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1999, s. 64. ISBN 83-229-1867-4.
  35. ↑ Wydra 1984 ↓, s. 165–167.
  36. ↑ Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego, Kraków 2011, s. 550.
  37. ↑ Wydra 1984 ↓.
  38. ↑ Wydra 1984 ↓, s. 305–306.
  39. ↑ Jerzy Oleksiński, I nie ustali w walce, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1980, s. 52, ISBN 83-10-07610-X, OCLC 830955231.
  40. ↑ Dawne ortografie, gramatyki i podręczniki języka polskiego [online], gramatyki.uw.edu.pl [dostęp 2017-11-24].
  41. ↑ Stanisław Szober: Słownik poprawnej polszczyzny. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Wiedza”; Wydawnictwo M. Arcta w Warszawie, 1948, s. iv.
  42. ↑ Konstytucja Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej z 1927 roku, art. 21-22.
  43. ↑ Konstytucja Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej z 1936 roku, art. 25.
  44. ↑ Marchlewszczyzna – Polska Republika Radziecka, scenariusz Grzegorz Górny, Rafał Smoczyński, Fronda dla Programu 1 TVP S.A., 2000.
  45. ↑ Sergiusz Kazimierczuk, Polski Rejon Narodowy. Zalążek siedemnastej Republiki w: Pamięć.pl.
  46. ↑ prof. dr hab. Mikołaj Iwanow, Oświata w warunkach polskiej sowieckiej autonomii w ZSRS w latach 1925–1939, [w:] Rocznik Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy, t. 17, Wilno 2017, str. 77-78, [1]
  47. ↑ Język polski dołącza do języków urzędowych w brazylijskiej gminie Aurea. wspolnotapolska.org.pl, 2022. [dostęp 2022-07-28].
  48. ↑ M. Bugajski, Od Słoty do Górnickiego, [w:] Rozprawy o historii języka polskiego, red. nauk. S. Borawski, Zielona Góra 2005.
  49. ↑ Michałowska T., Średniowiecze, Warszawa 2003.
  50. ↑ Dialekty i gwary ludowe a polszczyzna ogólna, [w:] Halina Karaś, Podstawy dialektologii, [w:] Dialekty i gwary polskie, Zakład Historii Języka Polskiego i Dialektologii UW, Towarzystwo Kultury Języka [dostęp 2019-09-07].
  51. ↑ a b Za pośrednictwem czeszczyzny przyjęto łacińską terminologię kościelno-religijną. Działo się tak ze względu na to, że Czesi przyjęli wcześniej chrześcijaństwo, a także dlatego, że stanowili oni duży odsetek pierwszych duchownych w Polsce. Przykładowe zapożyczenia: anioł, biskup, chrzest, cmentarz, diabeł, kapłan, kielich, klasztor, kościół, krzyż, msza, ofiara, pacierz, pielgrzym, pleban, poganin, proboszcz, przeor, ołtarz, religia. Wpływy języka czeskiego widoczne były do połowy XVI wieku. Zob. Krajewski K., Piśmiennictwo polskie od średniowiecza do oświecenia, WSiP, Warszawa 1976, s. 81, 233.
  52. ↑ Latynizmy występują również w terminologii szkolnej, naukowej, urzędowej i sądowej, np. atrament, bakałarz, cymbał, cyrkiel, data, kancelaria, kanclerz, kasztelan, mandat, metryka, rejestr, statut, suma, szkoła, tablica, tryb, trybun, żak. Wpływy łacińskie odnowiły się w związku z renesansem i humanizmem w XVI w. Przykłady zapożyczeń z drugiej fali wpływów łacińskich: afekt, antyk, bibuła, fortuna, gramatyka, humor, kałamarz, mecenas, notariusz, patron, poezja, proza, rejent, retoryka, rytm, wiersz. Łacina oddziaływała również na składnię języka polskiego (np. na szyk wyrazów i konstrukcje zdaniowe). Zob. Krajewski K., Piśmiennictwo polskie od średniowiecza do oświecenia, WSiP, Warszawa 1976, s. 81, 233.
  53. ↑ W XVI w. z języka ruskiego przejęto takie wyrazy, jak hołota (zastępują rodzimą gołotę), czeremcha (trzemchę), czerep (trzop). Zmienił się również przyrostek -ic na -icz, np. królewic na królewicz lub panic na panicz. W tej dziedzinie obserwuje się wpływy obustronne. Zob. Krajewski K., Piśmiennictwo polskie od średniowiecza do oświecenia, WSiP, Warszawa 1976, s. 234.
  54. ↑ „Do Polski przybywali Niemcy najpierw od X do XIV wieku, jako drużyna rycerska wstępująca na służbę Bolesławów i Kazimierzów; z Łużyc, Miśni, [...] i rychło polszczyli, od nich wywodzi się wiele rodzin szlacheckich [...]. Drugi, nierównie znaczniejszy napływ Niemców, chłopów i mieszczan, dokonał się w XIII i XIV wieku. Kraj mało zaludniony przedstawiał dla Niemców, opuszczających z powodu przeróżnych klęsk, i przeludnienia swe siedziby w Miśni, Turyngii, [...], pole nęcące, najpierw Śląsk, za nim Wielkopolska i Małopolska. Koloniści osiadali po grodach, które przekształcali na miasta, rzadziej po wsiach, wraz ze swoimi porządkami, podnosząc pracą wytrwałą kulturę miejską i wiejską. Trzymali się silnie razem, nie rozpływali się w otoczeniu polskim. Dopiero w ciągu XIV i XV wieku rozpoczęła się asymilacja od dołu, przez ożenki i napływ Polaków do miast i miasteczek. [...] W roku 1537 oddano kościół N.P. Marii gminie polskiej, a dopiero w roku 1600, zniosła rada miejska zagajanie sądów ławniczych po niemiecku; tak uporczywa była tradycja tu, w Poznaniu, Bieczu, i in. Ślady fal osadniczych przechował język miejski w słownictwie, nie strukturze językowej (oprócz przyrostka na -unek) [...]. Słowo polskie nabierała specjalnego znaczenia pod wpływem niemieckiego np. miasto (pierwotnie oznaczało tylko miejsce) gaić (sądy) itd. Czasowniki np. szukać (dawne iskać), musieć. W zwyczajach, wierzeniach i obrzędach ; dyngus i śmigus są niemieckie – dingus (oszacowanie, obdarowanie jajkiem, wędzonką) i schneck-ostern (smaganie rózgą świąteczną), wynoszenie śmieci za wieś, kary: wożenie kłody, zawieszanie w koszu nad wodą, ciągnienie kota przez wodę, wiara w skrzaty, koboldy. Całe słownictwo górnicze było wyłącznie niemieckie.”, [w:] Aleksander Brückner. Encyklopedia staropolska, tom II. s. 12, Niemcy.
  55. ↑ „Z górą (960–1280) nikt po polsku nie pisał, pierwsze składanie kilku znaków łacińskich naśladowano wzorem Czech w XIV i XV wieku, ale ponieważ szkoła wcale polszczyzny nie uczyła, więc nie zdobyto się na jednolitość i każdy znęcał się po swojemu, nad abecadłem i ortografią. Czechom jednolitą pisownię wzbogacającą znaki łacińskie kropkami stworzył Jan Hus, ale piętno kacerstwa odstraszało nas od naśladownictwa tego jedynego trafnego systemu. [...] tak się mściło niedbalstwo wobec języka narodowego, zrozumiałe chyba u mieszczan pół-Niemców, karygodne śród kół uczonych, nie uznających, jak i węgierskiego, niczego niełacińskiego. Skoro pismo drukiem zastąpiono, musiał dotychczasowy rozgardiasz ortograficzny ustąpić; nieznani nam z nazwiska zecerzy polscy ustalili jako tako dla księgarzy Niemców pisownię polską posługującą się i składaniem znaków sz, cie, i kropkami, i kreskami ż, ź, ń, ć, ś, i odmianą kształtu; ł, ą, ę.”, [w:] Aleksander Brückner. Encyklopedia staropolska, tom I. s. 2, Abecadło.
  56. ↑ Język niemiecki najsilniej oddziaływał na polski w XIII–XV w., a zapożyczenia związane były z ustrojem miast, rzemiosłem i handlem, np. blacha, bruk, buda, burmistrz, cegła, czynsz, fartuch, folwark, ganek, gmina, handel, kuchnia, plac, ratusz, rynek, sołtys, sznur, waga, weksel, wójt, zegar. Germanizmy, początkowo bardzo liczne, z czasem zastępowane były wyrazami rodzimymi lub ulegały spolszczeniu. W XVI wieku z języka niemieckiego zapożyczono wyrazy dotyczące terminologii drukarskiej, np. druk, szpalta, zecer. Zob. Krajewski K., Piśmiennictwo polskie od średniowiecza do oświecenia, WSiP, Warszawa 1976, s. 82, 234.
  57. ↑ Silne wpływy francuskiego obserwuje się zwłaszcza w okresie oświecenia. Wyrazy dotyczyły strojów, mebli, naczyń stołowych, nazewnictwa karcianego, teatru, np. atu, balkon, bombonierka, falbana, gorset, kamizelka, karo, kier, kulisy, kurtyna, loża, lustro, parawan, parter, peruka, pik, sosjerka, tabakierka, toaleta, trefl. Zob. Krajewski K., Piśmiennictwo polskie od średniowiecza do oświecenia, WSiP, Warszawa 1976, s. 474.
  58. ↑ Wpływy włoskie pojawiły się w XVI wieku. Pożyczano wyrazy dotyczące kultury pałacowej, ogrodnictwa, ubiorów, jazdy konnej, szermierki, muzyki, literatury lub architektury. Przykładowe zapożyczenia: draperia, forteca, fosa, fraszka, kalafior, kareta, oktawa, pałac, sałata, seler, sonet, szpada. Zob. Krajewski K., Piśmiennictwo polskie od średniowiecza do oświecenia, WSiP, Warszawa 1976, s. 234.
  59. ↑ W XVI w. (najsilniej za panowania Stefana Batorego) zapożyczono z węgierskiego wyrazy z zakresu strojów i wojskowości, np. delia, dobosz, ferezja, giermek, hajduk, kita, kontusz, magierka, szereg. Zob. Krajewski K., Piśmiennictwo polskie od średniowiecza do oświecenia, WSiP, Warszawa 1976, s. 234.
  60. ↑ a b Maciej Iłowiecki: Dzieje nauki polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1981, s. 110. ISBN 83-223-1876-6.
  61. ↑ Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Julian Krzyżanowski (red.). T. 1: A–M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 684–685. ISBN 83-01-05368-2.
  62. ↑ a b c Mieczysław Klimowicz: Oświecenie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980, s. 27, 111–119. ISBN 83-01-02620-0.
  63. ↑ Ignacy Chrzanowski: Historia literatury niepodległej Polski (965-1795). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983, s. 105. ISBN 83-06-00953-3.
  64. ↑ Erwin Kruk, Warmia i Mazury, Wrocław 2003, s. 38, 62.
  65. ↑ a b c Norman Davies: Boże igrzysko. Historia Polski. T. 2: Od roku 1795. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 1991, s. 40–41. ISBN 83-7006-023-4.
  66. ↑ Roman Szul, Język. Naród. Państwo. Język jako zjawisko polityczne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 213, ISBN 978-83-01-15793-7, OCLC 751369416.
  67. ↑ a b Eliza Małek: Staroruska kultura literacka drugiej połowy XVII – początku XVIII wieku a literatura polska, w: Przemiany w Polsce, Rosji, na Ukrainie, Białorusi i Litwie (druga połowa XVII – pierwsza XVIII w.), red. nauk. Juliusz Bardach, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1991, s. 123–124.
  68. ↑ Wiesław Witkowski: Zapożyczenia z polskiego w języku rosyjskim pierwszej połowy XVIII w. a wyrazy pochodzenia polskiego w Leksykonie F. Polikarpowa-Orłowa (Moskwa 1704), w: Przemiany w Polsce, Rosji, na Ukrainie, Białorusi i Litwie (druga połowa XVII – pierwsza XVIII w.), red. nauk. Juliusz Bardach, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1991, s. 135, 141.
  69. ↑ a b Andrzej Walicki: Sarmacja. Polska między Wschodem a Zachodem, w: Kultura i myśl polska. Prace wybrane: Naród, nacjonalizm, patriotyzm, Kraków 2009, s. 14.
  70. ↑ Aleksander Brückner: Wpływy polskie na Litwie i słowiańszczyźnie wschodniej, w: Polska w kulturze powszechnej, Kraków 1918, t. I, s. 162.
  71. ↑ Ryszard Łużny: Pisarze kręgu Akademii Kijowsko-Mohylańskiej a literatura polska. Z dziejów związków kulturalnych polsko-wschodniosłowiańskich w XVII–XVIII w., Kraków 1966, s. 13.
  72. ↑ Roman Szul, Język. Naród. Państwo. Język jako zjawisko polityczne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 245, ISBN 978-83-01-15793-7, OCLC 751369416.
  73. ↑ Gwary polskie [online], Przewodnik multimedialny pod redakcją H. Karaś [dostęp 2013-12-18] [zarchiwizowane z adresu 2012-02-21].
  74. ↑ a b Bogdan Walczak, Geneza polskiego języka literackiego, „Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, 3 (27), 1994, s. 35.
  75. ↑ a b c Urbańczyk 1992 ↓, s. 135.
  76. ↑ Polski język, [w:] Encyklopedia Popularna PWN, t. 9, Warszawa 1967, s. 60.
  77. ↑ Polski język, [w:] Encyklopedia Popularna PWN, Warszawa 1982, ISBN 83-01-01750-3, s. 610.
  78. ↑ Np. Anna Dąbrowska, Język polski, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2004, s. 222, ISBN 83-7384-063-X.
  79. ↑ Często klasyfikowany jako odrębny język zachodniosłowiański.
  80. ↑ Biuro Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej. buwiwm.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-09)]..
  81. ↑ Państwowa Komisja Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego. buwiwm.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-09)]..
  82. ↑ Por. Bogdan Walczak, Język polski na Zachodzie., [w:] Współczesny język polski, pod red. Jerzego Bartmińskiego, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001, ISBN 83-227-1699-0, s. 565.
  83. ↑ Mirosław Bańko, SMS czy SMS-a?, [w:] Poradnia językowa [online], PWN, 2 marca 2004 [dostęp 2019-08-23].
  84. ↑ a b c Katarzyna Kłosińska, „Chłopiec zerwał grzybek” czy „Chłopiec zerwał grzybka”?, [w:] Poradnia językowa [online], PWN, 18 czerwca 2016 [dostęp 2019-08-23].
  85. ↑ Martyna Brelska, Anna Kaliszan, Weronika Wielewska, W trosce o bezpieczeństwo językowe: zagrożenia wynikające z kulturowych przemian języka uczniów, [w:] Tomasz Biernat, Janusz Gierszewski, Wielowymiarowość bezpieczeństwa środowiska wychowawczego, Powszechna Wyższa Szkoła Humanistyczna „POMERANIA”, 2014, s. 93, ISBN 978-83-941893-0-3.
  86. ↑ Dr hab., prof. Mirosław Bańko: Ile słów zna przeciętny Polak?. [w:] Poradnia językowa [on-line]. PWN, styczeń 2003. [dostęp 2019-01-14].
  87. ↑ INTERIA.PL/PAP: 1200 słów języka polskiego jest wystarczające. Portal Interia.pl, 23 września 2008. [dostęp 2024-03-19].
  88. ↑ M.P. z 2005 r. nr 84, poz. 1203.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Języki słowiańskie
zachodniosłowiańskie
lechickie
wschodniolechickie
środkowolechickie
zachodniolechickie †
czesko-słowackie
serbołużyckie
wschodniosłowiańskie
staroruski †
ruski †
południowosłowiańskie
zachodnie
serbsko-chorwacki
wschodnie
odrębne dialekty
(mikrojęzyki)
języki mieszane
  1. ↑ Język prasłowiański nie jest językiem słowiańskim, lecz przodkiem wszystkich języków słowiańskich.
Języki Unii Europejskiej

Unia Europejska

Polska – tematy i zagadnienia
Historia
Geografia
Prawo i ustrój polityczny
Demografia,
bezpieczeństwo
i życie społeczne
Kultura
Gospodarka
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Język_polski&oldid=75173101”