Írska
| Írska Gaeilge | ||
|---|---|---|
| Málsvæði | Írland | |
| Heimshluti | Írland | |
| Fjöldi málhafa | 280.000 sem móðurmál, 1 milljón sem annað mál í Írska lýðveldinu, 65.000 sem annað mál á Norður-Írlandi | |
| Ætt | Indóevrópskt Keltneskt Eyjakeltneskt Gelískt Írska | |
| Skrifletur | Latneskt stafróf | |
| Opinber staða | ||
| Opinbert tungumál |
 Írland Evrópusambandið
| |
| Viðurkennt minnihlutamál | .svg){kind=small} Bretland (Norður-Írland)
| |
| Stýrt af | Foras na Gaeilge | |
| Tungumálakóðar | ||
| ISO 639-1 | ga
| |
| ISO 639-2 | ga
| |
| SIL | gle
| |
| ATH: Þessi grein gæti innihaldið hljóðfræðitákn úr alþjóðlega hljóðstafrófinu í Unicode. | ||
Írska (Gaeilge), einnig þekkt sem gelíska eða írsk gelíska, er keltneskt tungumál sem er talað á Írlandi, sérstaklega á svokölluðum Gaeltacht-svæðum, sem flest eru á vesturströnd Írlands, sérstaklega í nágrenni Galway. Margir Írar sem hafa áhuga á tungu sinni og menningu reyna að halda henni lifandi, en enn sem komið er hafa tilraunir þessar borið takmarkaðan árangur. Skilti á Írlandi eru bæði á ensku og á írsku. Írska er eitt af 23 opinberum tungumálum Evrópusambandsins.
Elsta írskan notaði Ogham-skriftina frá 4. öld fram á 6. öld, en síðan var latneska stafrófið notað. Fornírska var töluð frá 6. öld fram á 10. öld, og miðírska frá 10. öld fram á 12. öld.
Írsk og skosk gelísk áhrif á íslensku
[breyta | breyta frumkóða]Margir landnámsmenn á Íslandi komu frá Írlandi, Skotlandi og öðrum hlutum Bretlandseyja. Því er eðlilegt að nokkurra írskra áhrifa gæti í íslensku, en stundum getur verið um skosk gelísk áhrif að ræða. Í færeysku gætir einnig nokkurra írsk- og skosk-gelískra áhrifa.
- Dæmi um tökuorð
- bagall; biskupsstafur (írska og gelíska: bachall)
- brekán; mislit ábreiða, rúmábreiða (gelíska: breacan)
- des, heydes; heystakkur
- gjalt (í orðasambandinu verða að gjalti)
- jaðrakan; vaðfugl (gelíska: adharcan)
- kapall; hestur
- kláfur; hrip, heymeis
- fjalaköttur; músagildra
- tarfur; naut (írska og gelíska: tarbh)
- Dæmi um mannanöfn
- Brjánn
- Dufgus og Dugfús (Dubhgus)
- Dufþakur (Dubhtach)
- Eðna
- Kaðlín
- Kalman
- Kjaran (Ciarán)
- Kjartan
- Kormákur (Cormac)
- Melkorka
- Mýrkjartan
- Njáll (Niall)
- Trostan
- Dæmi um örnefni
Tengt efni
[breyta | breyta frumkóða]Heimildir
[breyta | breyta frumkóða]- Guðrún Kvaran. „Er vitað hversu mikil áhrif keltneska hafði á íslensku á landnámstímanum. Eru til dæmis einhver tökuorð úr keltnesku algeng í daglegu máli?“ Vísindavefurinn, 21. ágúst 2002. Sótt 28. nóvember 2015. http://visindavefur.is/svar.php?id=2661.
