Korejšćina
| kraje | Južna Koreja, Sewjerna Koreja, Čina | |
| rěčnicy | 78 milionow | |
| znamjenja a klasifikacija | ||
|---|---|---|
| družina pisma | jenož Hangul (w Sewjernej Korejskej), měšenje z Hangul a Hanja (w Južnej Korejskej) | |
| oficielny status | ||
| hamtska rěč |  Južna Koreja,  Sewjerna Koreja
| |
| rěčne kody | ||
| ISO 639-1: |
ko | |
| ISO 639-2: |
kor | |
| wikipedija | ||
Korejšćina je aziska rěč, kotraž so předewšěm na korejskej połkupje rěči. Wona je hamtska rěč w Južnej Koreji a Sewjernej Koreji.
Mjeno rěče
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Korejske mjena bazuja na korejske mjena za Koreju.
Słowo 한국어 (Hangugeo) so w Južnej Koreji wužiwa.
Słowo 조선말 (Chosŏnmal) so w Sewjernej Koreji wužiwa.
Fonologija
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Konsonanty
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
| Bilabialne | Alweolarne | Post- alweolarne |
Welarne | Glotalne | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Nazalne | ㅁ /m/ | ㄴ /n/ | ㅇ /ŋ/ (na kóncu złóžki) | |||
| Ploziwne a Afrikatne |
jednory | ㅂ /p/ | ㄷ /t/ | ㅈ /ʨ/ | ㄱ /k/ | |
| ćehnjeny | ㅃ /p͈/ | ㄸ /t͈/ | ㅉ /ʨ͈/ | ㄲ /k͈/ | ||
| aspiraciski | ㅍ /pʰ/ | ㅌ /tʰ/ | ㅊ /ʨʰ/ | ㅋ /kʰ/ | ||
| Frikatiwne | jednory | ㅅ /s/ | ㅎ /h/ | |||
| ćehnjeny | ㅆ /s͈/ | |||||
| Likwidny | ㄹ /l/ | |||||
Wokale
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
|
|
 |
| Monoftongi | /i/ ㅣ, /e/ ㅔ, /ɛ/ ㅐ, /a/ ㅏ, /o/ ㅗ, /u/ ㅜ, /ʌ/ ㅓ, /ɯ/ ㅡ, /ø/ ㅚ |
|---|---|
| Wokale, před kotrychž steja interule, abo diftongi |
/je/ ㅖ, /jɛ/ ㅒ, /ja/ ㅑ, /wi/ ㅟ, /we/ ㅞ, /wɛ/ ㅙ, /wa/ ㅘ, /ɯi/ ㅢ, /jo/ ㅛ, /ju/ ㅠ, /jʌ/ ㅕ, /wʌ/ ㅝ |
Alofony
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]/s/ bywa alweolo-palatal [ɕ] před [j] abo [i] za najwjetšich rěčnikow (ale je rozdźěle w rěči mjez Sewjernej Koreji a Južnej Koreji). Tak tež so stanje při strecxa frikatiwje a wšěch afrikatach. Na kóncu złóžki, /s/ změni do /t/ (Na př.: beoseot (버섯) 'agariko').
/h/ móže bywać bilabial [ɸ] před [o] abo [u], palatal [ç] před [j] abo [i], welar [X] před [ɯ], spěwny [ɦ] mjez spěwnymaj zwukomaj, a [h] druhdźe.
/p, t, ʨ, k/ bywaja spěwne [b, d, ʥ, g] mjez spěwnymaj zwukomaj.
/l/ bywa alweolarny frapeto [ɾ] mjez wokalomaj, a [l] abo [ɭ] na kóncu złóžki abo pola druheho /l/. Notuj, zo pisana na kónču zŀóžki 'ㄹ', hdyž slěduje wokal abo přechodowy zwuk (to je, hdyž slědowace znamjo započina z 'ㅇ'), pućuje do slědowaceje złóžki a tak bywa [ɾ].
Tradicionelnje, /l/ njebě móžne při spočatku słowa. Wono so je zhubiło před [j], a hewak je bywało /n/. Tola, wliw zapadnych wupožčowanych słowow je změnił tendencu, a nětko /l/ na spočatku słowa (najbóle w jendźelskich wupožčowanych słowach) so wurjekuje kaž swobodna warianta pak [ɾ] pak [l]. Tradicionalny zakaz /l/ na spočatku słowa je bywał morfologiske prawidło kotrež so mjenuje "spočatny zakoń" (두음법칙) w Južnej Koreji, kotrež so poćahuje na korejski wobsah słowa. Tajke słowa tež maja swój /l/ na spočatku słowa w Sewjernej Koreji.
Wšě ploziwy, afrikaty, a frikatiwy relasigxas [p̚, t̚, k̚] na kóncu słowa.
Plosiwne halty /p, t, k/ bywaja nazalne halty [m, n, ŋ] před nazalnymi haltami.
Prawopis w Hangulu njereflektuje tute asimilaciske prawidła wurjekowanja, ale pak zachowuje fundamentalnu zdźěla historisku morfologiju.
Rozdźěl mjez wurjekowanskich normow Sewjerneje Koreje a Južneje Koreje je wobchadźenje spočatneho [r], a spočatneho [n]. Na př.
- "dźěło" - sewjerny: rodong (로동), južny: nodong (노동)
- "stawizny, historija" - sewjerny: ryŏksa (력사), južny: yeoksa (역사)
- "žónski" - sewjerny: nyŏja (녀자), južny: yeoja (여자)
Pismo
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]W Sewjernej Koreji so jenož Hangul wužiwa, mjeztym zo so w Južnej Koreji nimo toho tež Hanja wužiwa.
Žórło
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Kauderwelsch 44, Koreanisch Wort für Wort, ISBN 978-3-89416-022-7 (němsce)