(1)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE (4) została kilkakrotnie znacząco zmieniona. Ze względu na konieczność wprowadzenia dalszych zmian i w celu zapewnienia jasności dyrektywa ta powinna zostać przekształcona.

(2)

Rynek wewnętrzny gazu ziemnego, który jest stopniowo realizowany od 1999 r., ma na celu zapewnienie prawdziwej możliwości wyboru wszystkim konsumentom w Unii, bez względu na to czy są to obywatele, czy przedsiębiorstwa, stworzenie nowych możliwości gospodarczych oraz zwiększenie poziomu handlu transgranicznego, aby osiągnąć w ten sposób zwiększenie wydajności, konkurencyjne ceny i wyższe standardy usług oraz przyczynić się do bezpieczeństwa dostaw i stabilności.

(3)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/55/WE (5) oraz dyrektywa 2009/73/WE wniosły istotny wkład w tworzenie rynku wewnętrznego gazu ziemnego.

(4)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (6) (UE) 2019/943 oraz dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (7) (UE) 2019/944 przyniosły kolejne postępy w zakresie rozwoju rynku wewnętrznego energii elektrycznej, którego podstawą są obywatele i który przyczynia się do realizacji celów Unii w zakresie przejścia na system czystej energii i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Rynek wewnętrzny gazu ziemnego powinien się opierać na tych samych zasadach, a w szczególności zapewniać równy poziom ochrony konsumentów. W szczególności w unijnej polityce energetycznej należy zwrócić uwagę na odbiorców wrażliwych i przeciwdziałać ubóstwu energetycznemu.

(5)

Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 (8) Unia zobowiązała się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Zasady rynku wewnętrznego paliw gazowych należy dostosować do tego rozporządzenia. W tym kontekście w komunikatach Komisji z dnia 8 lipca 2020 r. pt. „Impuls dla gospodarki neutralnej dla klimatu: strategia UE dotycząca integracji systemu energetycznego („strategia UE dotycząca integracji systemu energetycznego”) oraz pt. „Strategia w zakresie wodoru na rzecz Europy neutralnej dla klimatu” („unijna strategia w zakresie wodoru”), a także w rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 10 lipca 2020 r. w sprawie kompleksowego europejskiego podejścia do magazynowania energii (9), Unia określiła sposób modernizacji swoich rynków energii, w tym z uwzględnieniem dekarbonizacji rynków gazu. Niniejsza dyrektywa powinna przyczynić się do osiągnięcia unijnego celu, jakim jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw i sprawnego funkcjonowania rynków wewnętrznych gazu ziemnego i wodoru.

(6)

Niniejsza dyrektywa uzupełnia powiązane instrumenty polityczne i ustawodawcze Unii, w szczególności te zaproponowane na podstawie komunikatu Komisji z dnia 11 grudnia 2019 r. pt. „Europejski Zielony Ład”, takie jak rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/857 (10), (UE) 2023/957 (11), (UE) 2023/1805 (12) i (UE) 2023/2405 (13) oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/959 (14), (UE) 2023/1791 (15) i (UE) 2023/2413 (16), których celem jest zachęcenie do dekarbonizacji gospodarki Unii i zapewnienie utrzymania jej na trajektorii prowadzącej do neutralności klimatycznej Unii do 2050 r., zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2021/1119. Głównym celem niniejszej dyrektywy jest umożliwienie i ułatwienie takiej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej poprzez zapewnienie rozwoju rynku wodoru i efektywnego rynku gazu ziemnego.

(7)

W komunikacie Komisji z dnia 8 marca 2022 r. pt. „REPowerEU: Wspólne europejskie działania w kierunku bezpiecznej i zrównoważonej energii po przystępnej cenie” (REPowerEU), które przyjęto po wystąpieniu niczym niesprowokowanej i nieuzasadnionej agresji wojskowej Rosji na Ukrainę, podkreślono znaczenie dywersyfikacji dostaw gazu w celu stopniowego uniezależnienia Unii od rosyjskiej energii. W komunikacie tym uznano, że decydującą rolę mogłoby odegrać zwiększenie skali zrównoważonego biometanu i wprowadzenie wodoru odnawialnego, i w tym celu wezwano ustawodawców do szybkiego przyjęcia niniejszej dyrektywy i rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1789 (17).

(8)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1227/2011 (18) nakłada na uczestników rynku gazu szereg obowiązków. Krajowe organy regulacyjne, o których mowa w tym rozporządzeniu są odpowiedzialne za zapewnienie egzekwowania tego rozporządzenia w państwach członkowskich. Przepisy te mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia, aby handel gazem podlegał obowiązkom w zakresie przejrzystości.

(9)

Niniejsza dyrektywa ma na celu ułatwienie przeniknięcia gazu odnawialnego i gazu niskoemisyjnego oraz wodoru do systemu energetycznego, co umożliwi odejście od kopalnego gazu ziemnego, oraz pozwoli gazowi odnawialnemu i gazowi niskoemisyjnemu oraz wodorowi na odegranie ważnej roli w osiąganiu celów klimatycznych Unii na 2030 r. i neutralności klimatycznej do 2050 r. Niniejsza dyrektywa ma również na celu ustanowienie ram regulacyjnych, które stworzą wszystkim uczestnikom rynku możliwość i zachętę do rezygnacji z kopalnego gazu ziemnego i planowania ich działalności tak, aby uniknąć uzależnienia od jednego dostawcy oraz zapewnienie stopniowego i terminowego odchodzenia od kopalnego gazu ziemnego, w szczególności we wszystkich odpowiednich sektorach przemysłu i na potrzeby ogrzewania.

(10)

Włączenie zrównoważonego biometanu zgodnie z kryteriami określonymi w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 (19) do systemu gazu ziemnego wspiera unijne cele klimatyczne i pomaga zdywersyfikować dostawy energii. Wnioski o przyłączenie do sieci produkcji gazu odnawialnego powinny być oceniane w rozsądnych terminach i monitorowane przez właściwe organy regulacyjne. Powinna istnieć możliwość priorytetowego traktowania na poziomie przesyłu i dystrybucji wniosków o przyłączenie produkcji gazu odnawialnego w stosunku do wniosków o przyłączenie produkcji gazu ziemnego i gazu niskoemisyjnego.

(11)

W unijnej strategii w zakresie wodoru uznano, że ze względu na różny potencjał w zakresie produkcji wodoru odnawialnego państw członkowskich, otwarty i konkurencyjny rynek wewnętrzny z niezakłóconym handlem transgranicznym przynosi istotne korzyści dla konkurencji, przystępności cenowej i bezpieczeństwa dostaw. Ponadto w unijnej strategii w zakresie wodoru podkreślono, że przejście na płynny rynek z obrotem wodorem na zasadach handlu surowcami ułatwiłoby wejście na rynek nowym producentom i byłoby korzystne dla głębszej integracji z innymi nośnikami energii oraz dałoby wyraźne sygnały cenowe do inwestycji i decyzji operacyjnych. Przepisy określone w niniejszej dyrektywie powinny zatem ułatwiać powstawanie rynków wodoru, obrót wodorem na zasadach handlu surowcami oraz stworzenie płynnych centrów handlu. Państwa członkowskie powinny wyeliminować wszelkie nieuzasadnione bariery w tym zakresie. Przy uwzględnieniu nieodłącznych różnic, obowiązujące przepisy, które umożliwiły efektywne działania komercyjne oraz obrót, opracowane na potrzeby rynków energii elektrycznej i gazu ziemnego należy również rozważyć w odniesieniu do rynku wodoru. Chociaż niniejsza dyrektywa ustanawia zasady ogólne mające zastosowanie do funkcjonowania rynku wodoru, przy stosowaniu tych zasad należy uwzględnić etap rozwoju tego rynku.

(12)

Zgodnie z unijną strategią w zakresie wodoru oczekuje się, że od 2030 r. wodór odnawialny będzie wdrażany na dużą skalę w celu dekarbonizacji niektórych sektorów, od lotnictwa i żeglugi po sektory przemysłu trudne do dekarbonizacji. Wszyscy odbiorcy końcowi przyłączeni do systemów wodorowych powinni korzystać z podstawowych praw konsumentów mających zastosowanie do odbiorców końcowych przyłączonych do systemu gazu ziemnego, takich jak prawo do zmiany dostawcy i do przejrzystości informacji o rozliczeniach. W przypadku gdy odbiorcy przyłączeni są do sieci wodorowej, np. odbiorcy przemysłowi, powinni oni korzystać z tych samych praw ochrony konsumentów, które mają zastosowanie do odbiorców gazu ziemnego. Przepisy dotyczące konsumentów mające na celu zachęcanie odbiorców będących gospodarstwami domowymi do udziału w rynku, takie jak narzędzia porównywania cen i przepisy dotyczące odbiorców aktywnych, nie powinny mieć jednak zastosowania do systemu wodorowego.

(13)

Zgodnie z unijną strategią w zakresie wodoru priorytetem Unii jest rozwój wodoru odnawialnego wytwarzanego głównie z wykorzystaniem energii wiatrowej i słonecznej. Wodór odnawialny produkowany z wykorzystaniem energii z biomasy objęty jest zakresem definicji biogazu zawartej w dyrektywie (UE) 2018/2001. Wodór odnawialny jest najbardziej zbieżny z unijnym celem neutralności klimatycznej oraz z dążeniem do osiągnięcia zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń w perspektywie długoterminowej, a także jest on w największym stopniu spójny ze zintegrowanym systemem energetycznym. Jednak produkcja wodoru odnawialnego prawdopodobnie nie będzie rozwijała się na tyle szybko, aby sprostać oczekiwanemu wzrostowi popytu na wodór w Unii. Dlatego też paliwa niskoemisyjne, takie jak wodór niskoemisyjny, mogą odgrywać rolę w transformacji energetycznej zgodnie z unijnymi celami klimatycznymi, zwłaszcza w perspektywie krótko- i średnioterminowej, aby szybko ograniczyć emisje z obecnych paliw i wspierać transformację odbiorców unijnych w sektorach trudnych do dekarbonizacji, w których nie są dostępne bardziej energooszczędne lub racjonalne pod względem kosztów rozwiązania. W celu wsparcia transformacji konieczne jest ustanowienie progu redukcji emisji gazów cieplarnianych w odniesieniu do wodoru niskoemisyjnego i syntetycznych paliw gazowych. Próg ten powinien być bardziej rygorystyczny dla wodoru wytwarzanego w instalacjach uruchamianych od dnia 1 stycznia 2031 r., aby uwzględnić rozwój technologiczny i lepiej stymulować dynamiczne postępy w ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych pochodzących z produkcji wodoru.

(14)

W strategii UE dotyczącej integracji systemu energetycznego podkreślono potrzebę wdrożenia ogólnounijnego systemu certyfikacji obejmującego również paliwa niskoemisyjne w celu umożliwienia państwom członkowskim porównania ich z innymi wariantami dekarbonizacji i uwzględnienia ich w koszyku energetycznym jako trwałego rozwiązania. Certyfikacja paliw niskoemisyjnych powinna być prowadzona w sposób spójny z certyfikacją paliw odnawialnych. Należy zatem odnieść się do przepisów dyrektywy (UE) 2018/2001 dotyczących certyfikacji paliw odnawialnych i stosować je przez analogię do certyfikacji paliw niskoemisyjnych. W celu zapewnienia, aby paliwa niskoemisyjne miały taki sam wpływ na obniżenie emisyjności jak alternatywne rozwiązania oparte na odnawialnych źródłach energii, ważne jest, aby były one certyfikowane przez zastosowanie podobnej metodologii opartej na ocenie cyklu życia ich całkowitych emisji gazów cieplarnianych. Taka ocena cyklu życia powinna uwzględniać emisje wynikające z produkcji paliw niskoemisyjnych w całym łańcuchu dostaw, w tym emisje wynikające z wydobycia energii pierwotnej, przetwarzania i transportu, a także powinna uwzględniać emisje pośrednie wynikające z przekierowania sztywnych materiałów wsadowych i rzeczywistych wskaźników wychwytywania dwutlenku węgla. Emisje poprzedzające metanu należy określać w oparciu o środki zawarte w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1787 (20). Umożliwiłoby to wdrożenie kompleksowego ogólnounijnego systemu certyfikacji obejmującego cały unijny koszyk energetyczny. Ponieważ paliwa niskoemisyjne i wodór niskoemisyjny nie są paliwami odnawialnymi, ich terminologia i certyfikacja nie mogły zostać objęte zakresem stosowania dyrektywy (UE) 2018/2001. W związku z tym ich uwzględnienie w niniejszej dyrektywie wypełnia tę lukę.

(15)

Metan i wodór przyczyniają się do globalnego ocieplenia. Należy zatem unikać ich wycieków z systemu gazu ziemnego i wodoru zgodnie z zasadą „efektywność energetyczna przede wszystkim” oraz w celu zminimalizowania ich wpływu na klimat. Przesył, dystrybucja, podziemne magazynowanie gazu ziemnego i terminale skroplonego gazu ziemnego muszą być zgodne z odpowiednimi przepisami rozporządzenia (UE) 2024/1787. W tym rozporządzeniu ustanawia się przepisy dotyczące dokładnych pomiarów, kwantyfikacji, monitorowania, raportowania i weryfikacji emisji metanu w sektorze energetycznym w Unii, jak również przepisy dotyczące redukcji tych emisji, w tym w drodze prowadzenia badań mających na celu wykrywanie i naprawę nieszczelności, obowiązki dotyczące przeprowadzania napraw oraz ograniczenia dotyczące uwalniania do atmosfery i spalania gazu w pochodni. Ponadto niniejsza dyrektywa powinna stanowić, że operatorzy sieci, magazynów i terminali wodorowych powinni przyjmować środki w celu zapobiegania emisjom wodoru i ich minimalizacji w swojej działalności oraz przeprowadzania regularnych kontroli wykrywania nieszczelności i badań dotyczących napraw wszystkich istotnych komponentów wchodzących w zakres odpowiedzialności operatora. W stosownych przypadkach Komisja powinna składać sprawozdania na temat ryzyka środowiskowego i klimatycznego związanego z wyciekiem wodoru oraz, w stosownych przypadkach, przedłożyć wnioski dotyczące środków zawierających maksymalne wskaźniki wycieku wodoru, aby zminimalizować ewentualne ryzyko wycieku wodoru. W przypadku przyjęcia takich środków należy je uwzględnić w metodologii oceny ograniczenia emisji gazów cieplarnianych dzięki paliwom niskoemisyjnym.

(16)

Import wodoru odnawialnego i niskoemisyjnego prawdopodobnie będzie uzupełnieniem dla wodoru produkowany w Unii, aby zapewnić szybką dostępność dużych ilości wodoru dla zaspokojenia zapotrzebowania Unii. Zaangażowanie się w otwarty i konstruktywny dialog w celu nawiązania współpracy z państwami trzecimi jest zatem wzajemnie korzystne dla Komisji i państw członkowskich, zgodnie z ich odpowiednimi kompetencjami. Taka współpraca mogłaby w szczególności przyczynić się do promowania tworzenia rynków czystych i nowych technologii poprzez transfer wiedzy oraz wysoki poziom ochrony środowiska, zrównoważonego rozwoju i łagodzenia zmiany klimatu, przy jednoczesnym unikaniu negatywnych skutków społecznych lub środowiskowych. W tym kontekście Unia może również odegrać wiodącą rolę w opracowywaniu globalnych standardów certyfikacji paliw niskoemisyjnych i wzmocnić swoją rolę światowego lidera w dziedzinie klimatu, wykorzystując dyplomację klimatyczną, by rozwijać korzystną dla wszystkich stron współpracę z eksporterami.

(17)

Wolności, jakie Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) gwarantuje obywatelom Unii – między innymi swobodny przepływ towarów, swobodę przedsiębiorczości oraz prawo do swobodnego świadczenia usług – można osiągnąć jedynie w warunkach w pełni otwartego rynku, który umożliwia wszystkim konsumentom swobodny wybór dostawców, a wszystkim dostawcom – swobodną realizację dostaw dla ich odbiorców.

(18)

Aby zrealizować cel Unii, jakim jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r., wysiłki na rzecz dekarbonizacji rynku gazu powinny iść w parze z wdrażaniem odnawialnych źródeł energii w ramach celów Unii określonych w dyrektywie (UE) 2018/2001 oraz z uzupełniającymi wysiłkami na rzecz dekarbonizacji opartymi na innych źródłach niekopalnych. W odniesieniu do w pełni otwartego rynku państwa członkowskie powinny, w kontekście swoich szczególnych uwarunkowań krajowych, nadal mieć możliwość planowania swojego koszyka energetycznego, w tym połączonego wykorzystania paliw odnawialnych i paliw niskoemisyjnych. Mając to na względzie, przy opracowywaniu systemów wsparcia, w tym wsparcia finansowego, dla paliw odnawialnych lub niskoemisyjnych Unia powinna wspierać osiąganie celów Unii, natomiast państwa członkowskie zachować prawo wyboru, czy i które źródło paliw odnawialnych lub paliw niskoemisyjnych będą wspierały, przy zastrzeżeniu, że paliwa te spełniają kryteria określone w dyrektywie (UE) 2018/2001 i niniejszej dyrektywie oraz że takie systemy wsparcia są zgodne z mającymi zastosowanie ramami prawnymi dotyczącymi pomocy państwa opartymi na art. 107 i 108 TFUE. Ponadto państwa członkowskie mogą podjąć decyzję o określeniu dodatkowych wymogów dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych, zgodnie ze swoją krajową strategią dekarbonizacji.

(19)

Interesy konsumentów powinny być głównym elementem niniejszej dyrektywy, a zapewnienie jakości usługi powinno być głównym zadaniem przedsiębiorstw gazowych i wodorowych. Należy umocnić i zagwarantować istniejące prawa konsumentów i prawa dostępu do podstawowych usług, takich jak energia, oraz zwalczanie ubóstwa energetycznego, jak określono w komunikacie Komisji z dnia 26 kwietnia 2017 r. ustanawiającym Europejski filar praw socjalnych, proklamowany i podpisany w dniu 17 listopada 2017 r. przez Parlament Europejski, Radę i Komisję na Szczycie Społecznym w Göteborgu,; prawa te powinny także obejmować większą przejrzystość. W związku z tym należy unikać subsydiowania skrośnego sieci wodorowych poprzez taryfy sieciowe gazu ziemnego lub energii elektrycznej. Ochrona konsumentów powinna zapewniać wszystkim konsumentom na jak najszerszym obszarze Unii korzystanie z konkurencyjnego rynku gazu ziemnego. Państwa członkowskie lub – w przypadku gdy państwa członkowskie tak postanowiły – organy regulacyjne, powinny egzekwować prawa konsumentów.

(20)

Europejski filar praw socjalnych zalicza energię do usług podstawowych, do których każdy ma mieć dostęp, i wzywa do przyjęcia środków wsparcia dla osób potrzebujących (zasada 20). Cel zrównoważonego rozwoju ONZ nr 7 również wymaga zapewnienia wszystkim dostępu do przystępnej cenowo, niezawodnej, zrównoważonej i nowoczesnej energii.

(21)

Obowiązek świadczenia usługi publicznej oraz związane z nim wspólne minimalne standardy muszą być w dalszym ciągu wzmacniane w celu zapewnienia, aby wszyscy konsumenci, w szczególności odbiorcy wrażliwi, mogli odnieść korzyści wynikające z konkurencji i sprawiedliwych cen. Obowiązek świadczenia usługi publicznej należy określać na poziomie krajowym, z uwzględnieniem sytuacji krajowej. Państwa członkowskie powinny jednak przestrzegać prawa unijnego.

(22)

Aby ułatwić dekarbonizację ogrzewania opartą na inkluzywności, konsumenci muszą być informowani o zrównoważonych alternatywach, na które mogą przejść, oraz mieć dostęp do odpowiednich opcji finansowania i dotacji. Państwa członkowskie powinny wprowadzić wszelkie niezbędne środki w celu zminimalizowania negatywnego wpływu, jaki zmiana paliwa lub połączenia systemów ciepłowniczych wdrożone na podstawie niniejszej dyrektywy wywierają na odbiorców końcowych, w tym odbiorców dotkniętych ubóstwem energetycznym i odbiorców wrażliwych. W stosownych przypadkach państwa członkowskie powinny jak najlepiej wykorzystywać finansowanie, w tym finansowanie publiczne i instrumenty finansowania wprowadzone na szczeblu Unii, do minimalizacji niekorzystnych skutków i zapewnienia sprawiedliwej transformacji energetycznej sprzyjającej włączeniu społecznemu.

(23)

Państwa członkowskie powinny mieć dużą swobodę w zakresie nakładania obowiązków użyteczności publicznej na przedsiębiorstwa gazowe, dążąc do osiągnięcia celów leżących w ogólnym interesie gospodarczym i nie utrudniając zarazem przejścia na zintegrowany, wysoce efektywny energetycznie i oparty na odnawialnych źródłach energii system energetyczny zgodnie z odpowiednimi celami, przepisami i strategiami Unii. Obowiązki użyteczności publicznej w formie ustalania cen za dostawy gazu ziemnego stanowią jednak środek zasadniczo zakłócający, który często prowadzi do akumulacji deficytów taryfowych, ograniczenia wyboru dla konsumentów, osłabienia zachęt do oszczędzania energii i inwestycji w efektywność energetyczną, niższych standardów usług, niższego poziomu zaangażowania i zadowolenia konsumentów oraz ograniczenia konkurencji, a także do zmniejszenia liczby innowacyjnych produktów i usług na rynku. W związku z tym państwa członkowskie powinny stosować inne narzędzia polityki, w szczególności ukierunkowane środki polityki społecznej, aby zagwarantować swoim obywatelom przystępność cenową dostaw gazu ziemnego. Interwencje publiczne w zakresie ustalania cen za dostawy gazu ziemnego co do zasady stanowiłyby środki zakłócające rynek. Dlatego też takie interwencje powinny być dokonywane wyłącznie w razie konieczności i w formie obowiązku użyteczności publicznej i powinny podlegać specjalnym warunkom. W pełni zliberalizowany, właściwie funkcjonujący rynek detaliczny gazu ziemnego stymulowałby konkurencję cenową i pozacenową między istniejącymi dostawcami i stwarzałby zachęty dla nowych podmiotów wchodzących na rynek, zwiększając tym samym możliwości wyboru i stopień zadowolenia po stronie konsumentów. Na podstawie niniejszej dyrektywy ceny regulowane, w tym poniżej kosztów, powinny być dostępne dla odbiorców dotkniętych ubóstwem energetycznym, wrażliwych odbiorców będących gospodarstwami domowymi oraz – w szczególnych przypadkach – odbiorców będących gospodarstwami domowymi i mikroprzedsiębiorstwami. Podczas kryzysu cen gazu ziemnego, gdy hurtowe i detaliczne ceny gazu ziemnego znacznie rosną, państwa członkowskie powinny mieć możliwość tymczasowego rozszerzenia stosowania cen regulowanych na podstawowe usługi społeczne zdefiniowane w art. 2 pkt 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1938 (21) oraz na małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP). W odniesieniu do odbiorców będących gospodarstw domowych, podmiotów świadczących podstawowe usługi społeczne i MŚP należy wyjątkowo i tymczasowo zezwolić państwom członkowskim na ustalenie cen regulowanych na poziomie poniżej kosztów w czasie trwania kryzysu cenowego gazu ziemnego, pod warunkiem że nie spowoduje to zakłóceń między dostawcami i że dostawcy otrzymają rekompensatę z tytułu dostaw poniżej kosztów. Konieczne jest jednak zapewnienie, by regulowanie cen było ukierunkowane i nie stwarzało zachęt do zwiększania konsumpcji. W związku z tym takie wyjątkowe i tymczasowe rozszerzenie regulacji cen powinno być w odniesieniu do gospodarstw domowych ograniczone do 80 % mediany zużycia przez odbiorców będących gospodarstwami domowymi oraz w odniesieniu do podstawowych usług społecznych i MŚP – do 70 % zużycia w roku poprzednim. Rada, działając na wniosek Komisji, powinna mieć możliwość ogłoszenia w drodze decyzji wykonawczej wystąpienie regionalnego lub ogólnounijnego kryzysu cenowego gazu ziemnego. Ocena istnienia takiego kryzysu cenowego gazu ziemnego powinna opierać się na porównaniu z cenami w czasach normalnego funkcjonowania rynku, a zatem powinna wykluczać wpływ poprzednich kryzysów cenowych gazu ziemnego, których ogłoszenie nastąpiło na w oparciu o przepisy niniejszej dyrektywy. W takiej decyzji wykonawczej należy również ustalić okres, na jaki zostaje wydane ogłoszenie dotyczące kryzysu cenowego gazu ziemnego, podczas którego ma zastosowanie tymczasowe rozszerzenie cen regulowanych. Okres ten nie powinien być dłuższy niż rok. W przypadku gdy warunki stwierdzenia kryzysu cenowego gazu ziemnego są nadal spełniane, Rada powinna mieć możliwość, na wniosek Komisji, przedłużenia okresu ważności decyzji wykonawczej. Powierzenie uprawnień wykonawczych Radzie jest uzasadnione ze względu na istotne horyzontalne skutki decyzji ogłaszającej kryzys cenowy gazu ziemnego dla państw członkowskich, a tym samym uruchomienie rozszerzonych możliwości interwencji publicznych w zakresie ustalania cen za dostawy gazu ziemnego. Takie skutki są istotne zarówno pod względem liczby zainteresowanych odbiorców, jak i znaczenia kategorii takich odbiorców. Powierzenie uprawnień wykonawczych Radzie odpowiednio uwzględnia również polityczny charakter takiej decyzji ogłaszającej występowanie kryzysu cenowego gazu ziemnego, co wymaga delikatnego wyważenia różnych względów politycznych mających zasadnicze znaczenie dla decyzji państw członkowskich wdrażających ustalanie cen energii. W każdym razie, ogłoszenie regionalnego lub ogólnounijnego kryzysu związanego z cenami gazu ziemnego powinno zapewnić równe warunki działania we wszystkich państwach członkowskich, których dotyczy decyzja, tak aby uniknąć nadmiernych zakłóceń na rynku wewnętrznym.

(24)

Obowiązki użyteczności publicznej w formie ustalania cen za dostawy gazu ziemnego powinny być stosowane bez naruszania zasady wolnego rynku, w jasno określonych okolicznościach i dla jasno określonych beneficjentów oraz powinny być ograniczone w czasie. Takie okoliczności mogą wystąpić w przypadku poważnego ograniczenia dostaw, powodującego znacznie wyższe niż normalnie ceny gazu ziemnego, lub w przypadku nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku, gdy interwencje organów regulacyjnych i organów ochrony konkurencji okazały się nieskuteczne. Występowanie takich okoliczności miałoby nieproporcjonalnie duży wpływ na odbiorców będących gospodarstwami domowymi, a w szczególności na odbiorców wrażliwych, którzy zazwyczaj przeznaczają na rachunki za energię elektryczną większą część swojego dochodu netto niż odbiorcy o wysokich dochodach. Aby złagodzić zakłócający wpływ obowiązków użyteczności publicznej na ustalanie cen za dostawy gazu ziemnego państwa członkowskie stosujące takie interwencje powinny wprowadzić dodatkowe środki, w tym środki zapobiegające zakłóceniom w ustalaniu cen na rynku hurtowym lub środki wspierające efektywność energetyczną, w szczególności w odniesieniu do odbiorców wrażliwych i odbiorców dotkniętych ubóstwem energetycznym. Państwa członkowskie powinny zapewnić wszystkim beneficjentom cen regulowanych możliwość korzystania w pełni z ofert dostępnych na konkurencyjnym rynku, jeżeli zechcą. W tym celu powinni oni być bezpośrednio i regularnie informowani o ofertach i oszczędnościach dostępnych na konkurencyjnym rynku, oraz powinni otrzymywać pomoc w odpowiadaniu na oferty rynkowe oraz korzystaniu z takich ofert.

(25)

Interwencje publiczne w ustalanie cen za dostawy gazu ziemnego nie powinny prowadzić do bezpośredniego subsydiowania skrośnego między różnymi kategoriami odbiorców. Zgodnie z tą zasadą systemy cenowe nie mogą bezpośrednio prowadzić do ponoszenia kosztów interwencji cenowych dotyczących jednej kategorii odbiorców przez inne kategorie odbiorców. Obowiązki użyteczności publicznej w zakresie ustalania cen powinny dotyczyć wyłącznie dostaw gazu ziemnego, ponieważ nie oczekuje się, by odbiorcy będący gospodarstwami domowymi na szerszą skalę wykorzystywały wodór do celów grzewczych. Oczekuje się, że rynek wodoru będzie dotyczył głównie przemysłu, który nie wymaga takich interwencji publicznych.

(26)

Konsumenci powinni mieć dostęp do jasnych i zrozumiałych informacji na temat ich praw w odniesieniu do sektora energetycznego. Po konsultacji z właściwymi zainteresowanymi stronami, w tym z państwami członkowskimi, organami regulacyjnymi, organami ochrony konsumentów i przedsiębiorstwami gazowymi, Komisja sporządziła dostępną, łatwą w użyciu listę kontrolną konsumenta energii, dostarczającą konsumentom praktyczne informacje o ich prawach. Lista kontrolna konsumenta energii powinna być uaktualniana, dostarczana wszystkim konsumentom oraz publicznie dostępna.

(27)

Państwa członkowskie powinny wziąć pod uwagę fakt, że pomyślna transformacja energetyczna wymaga zwiększonych inwestycji w kształcenie, szkolenie i umiejętności pracowników w sektorach gazu ziemnego i wodoru, w tym w odniesieniu do rozwoju infrastruktury, efektywności energetycznej i zastosowań dla użytkowników końcowych, które stosują bardziej efektywne pod względem kosztów i zdekarbonizowane alternatywy. Takie inwestycje byłyby zgodne z dyrektywą (UE) 2023/1791.

(28)

Przepisy rynkowe powinny chronić odbiorców i zapewniać im możliwość dokonywania najbardziej energooszczędnych wyborów, tak aby w pełni włączyć nowy odnawialny gaz i wodór oraz niskoemisyjny gaz i wodór do transformacji energetycznej.

(29)

Gaz ziemny nadal odgrywa kluczową rolę w dostawach energii, ponieważ zużycie przez gospodarstwa domowe energii pochodzącej z gazu ziemnego jest nadal wyższe niż w przypadku energii elektrycznej. Chociaż elektryfikacja jest kluczowym elementem transformacji ekologicznej, w przyszłości nadal będzie istnieć zużycie gazu ziemnego w gospodarstwach domowych, w tym rosnące ilości gazu odnawialnego, w szczególności biometanu.

(30)

W sektorze gazu ziemnego, w tym na rynku detalicznym gazu ziemnego, przepisy dotyczące zaangażowania i ochrony konsumentów nie zostały dostosowane do potrzeb transformacji energetycznej.

(31)

Rynek gazu ziemnego charakteryzuje się niskim poziomem satysfakcji i zaangażowania odbiorców, a także powolnym upowszechnianiem się nowego gazu odnawialnego i gazu niskoemisyjnego, co świadczy o ograniczonej konkurencji w wielu państwach członkowskich. Ceny gazu ziemnego dla odbiorców będących gospodarstwami domowymi wzrosły w ostatnim dziesięcioleciu, w wyniku czego gospodarstwa domowe płacą za zużycie gazu ziemnego dwa lub trzy razy więcej niż odbiorcy przemysłowi.

(32)

Podobnie jak w sektorze energii elektrycznej, elastyczność rynku i odpowiednie unijne ramy prawne dotyczące praw konsumentów w sektorze gazu ziemnego mają zasadnicze znaczenie dla zapewnienia konsumentom możliwości uczestniczenia w transformacji energetycznej i korzystania z przystępnych cen, dobrych standardów usług oraz skutecznego wyboru ofert odzwierciedlających rozwój technologiczny.

(33)

Oczekuje się, że przejście z kopalnego gazu ziemnego na alternatywne odnawialne źródła energii skonkretyzuje się, jeżeli energia ze źródeł odnawialnych stanie się atrakcyjnym i niedyskryminującym wyborem dla konsumentów w oparciu o prawdziwie przejrzyste informacje, a koszty transformacji zostaną równomiernie rozłożone między różne grupy konsumentów i uczestników rynku. Jednak zastępowanie gazu ziemnego innymi technologiami zazwyczaj nie jest łatwe ze względu na uzależnienie od jednego dostawcy w zakresie urządzeń bazowych. Tam gdzie infrastruktura gazu ziemnego jest wycofywana z eksploatacji, powinny temu towarzyszyć środki przeciwdziałające negatywnym skutkom dla odbiorców końcowych, w szczególności odbiorców wrażliwych i odbiorców będących gospodarstwami domowymi dotkniętych ubóstwem energetycznym, a także środki służące rozwiązywaniu problemu nierówności wynikającego z transformacji energetycznej. Konsumentów gazu ziemnego należy chronić przed rosnącymi taryfami w przypadku amortyzacji aktywów gazowych, przed subsydiowaniem skrośnym między użytkownikami gazu i wodoru oraz przed rosnącymi taryfami gazu ziemnego wynikającymi z kurczącego się grona odbiorców.

(34)

Aby podjąć temat obecnych luk na detalicznym rynku gazu ziemnego, należy zająć się istniejącą konkurencją i barierami technicznymi utrudniającymi pojawianie się alternatywnego zaopatrzenia w energię w oparciu o źródła odnawialne, nowymi usługami, wyższymi poziomami usług i niższymi cenami dla konsumentów przy jednoczesnym zapewnieniu ochrony odbiorców wrażliwych i odbiorców dotkniętych ubóstwem energetycznym.

(35)

W celu zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów i konsekwentnego wzmacniania ich pozycji we wszystkich sektorach energetycznych ramy prawne dla zdekarbonizowanego rynku gazu ziemnego powinny odzwierciedlać ochronę odbiorców na rynku energii elektrycznej i, w stosownych przypadkach, przepisy dotyczące wzmacniania ich pozycji oraz uwzględniać efektywność systemu energetycznego, a także unijne cele w dziedzinie bezpieczeństwa dostaw, efektywności energetycznej i energii odnawialnej.

(36)

Aby podejście odzwierciedlające niektóre aspekty rynku energii elektrycznej było spójne i skuteczne, powinno obejmować wszystkie przepisy dotyczące ochrony i wzmocnienia pozycji konsumentów, o ile jest to wykonalne i możliwe do dostosowania do rynku gazu ziemnego. Powinno to obejmować podstawowe prawa wynikające z umowy, zasady dotyczące informacji o rozliczeniach, zmianę dostawcy energii, udostępnianie wiarygodnych narzędzi porównywania ofert, ochronę odbiorców wrażliwych i odbiorców dotkniętych ubóstwem energetycznym, odpowiednią ochronę danych na potrzeby inteligentnych liczników i zarządzania danymi oraz skuteczne alternatywne rozstrzyganie sporów.

(37)

Dążąc do spójności przepisów we wszystkich sektorach, obciążenia dla administracji krajowych i przedsiębiorstw powinny być ograniczone i proporcjonalne, w tym poprzez wykorzystanie doświadczeń związanych z aktami prawnymi Unii zawartymi w pakiecie „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”, takimi jak rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 (22), (UE) 2019/941 (23), (UE) 2019/942 (24), (UE) 2019/943 oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/844 (25), (UE) 2018/2001, (UE) 2018/2002 (26) i (UE) 2019/944.

(38)

Oczekuje się, że modernizacja sektora gazu ziemnego przyniesie znaczne korzyści gospodarcze i środowiskowe zarówno pod względem poprawy konkurencji w sektorze detalicznym, jak i korzyści społecznych i dystrybucyjnych oraz wzmocnienia pozycji odbiorców, w tym wzmocnienia praw wynikających z umów i lepszego dostępu do informacji na temat zużycia i źródeł energii prowadzącego do bardziej ekologicznych wyborów, a także doprowadzi do wdrożenia środków na rzecz efektywności energetycznej oraz ograniczenia zużycia kopalnego gazu ziemnego lub jego zamiany na rzecz bardziej zrównoważonych źródeł energii. Zainteresowane społeczności energetyczne powinny przyczynić się do upowszechnienia gazu odnawialnego.

(39)

Zmiana dostawcy jest ważnym wskaźnikiem zaangażowania odbiorców, a także ważnym narzędziem służącym stymulowaniu konkurencji na rynkach gazu ziemnego i wodoru i dlatego powinna być zagwarantowana odbiorcom jako podstawowe prawo. Między państwami członkowskimi nadal jednak występują różnice w zakresie wskaźników zmiany dostawcy, a konsumenci są zniechęcani do zmiany zarówno źródła energii, jak i dostawcy opłatami za rezygnację i rozwiązanie umowy. Chociaż zniesienie tych opłat mogłoby doprowadzić do zmniejszenia wyboru dla odbiorców wskutek wyeliminowania produktów bazujących na wynagradzaniu lojalności odbiorców, ograniczenie stosowania takich opłat powinno dodatkowo poprawić dobrobyt konsumentów i zwiększyć ich zaangażowanie, a także konkurencję na rynku.

(40)

Skrócenie czasu potrzebnego do zmiany dostawcy mogłoby zachęcić odbiorców do poszukiwania lepszych ofert energii i do zmiany dostawcy. Przy coraz powszechniejszym stosowaniu technologii informacyjnych do 2026 r. techniczna procedura zmiany, polegająca na zarejestrowaniu nowego dostawcy w punkcie pomiarowym operatora rynku, powinna zasadniczo być wykonalna w ciągu 24 godzin w dni robocze. Zapewnienie, aby do roku 2026 możliwe było przeprowadzenie technicznego procesu zmiany dostawcy w ciągu 24 godzin, ograniczyłoby do minimum czas zmiany dostawcy, przyczyniając się do zwiększenia zaangażowania konsumentów i konkurencji w sektorze detalicznym.

(41)

24-godzinny terminy zmiany dostawcy w przypadku rynku gazu ziemnego i wodoru będą odzwierciedlały to, co już obowiązuje na rynku energii elektrycznej, który ma podobne funkcje zaplecza i wymogi dla bazy danych IT. Harmonizacja czasu potrzebnego do zmiany dostawcy między sektorami przyniosłaby korzyści wszystkim konsumentom, w szczególności konsumentom otrzymującym dwa paliwa w ramach jednej umowy. Krótszy czas zmiany dostawcy zapewniany konsumentom nie powinien mieć wpływu na obowiązki dostawców w zakresie bilansowania.

(42)

Szereg czynników utrudnia odbiorcom dotarcie do dostępnych źródeł informacji rynkowych, ich zrozumienie i działanie na ich podstawie. Wynika z tego, że należy poprawić porównywalność ofert poprzez odpowiednie informacje dla odbiorców w oparciu o dostępne dla nich narzędzia porównywania ofert, a nieuzasadnione bariery utrudniające zmianę dostawcy powinny zostać usunięte bez nienależytego ograniczania odbiorcom wyboru. Ważne jest również, by dostawcy udzielali odbiorcom jasnych i zrozumiałych informacji przed zawarciem umowy, tak aby byli oni w pełni świadomi jej szczegółów i skutków.

(43)

Niezależne narzędzia porównywania ofert, w tym służące temu strony internetowe, stanowią skuteczny środek umożliwiający mniejszym odbiorcom ocenę zalet różnych dostępnych na rynku ofert energii. Należy dążyć do obejmowania takimi narzędziami jak największej liczby dostępnych ofert i jak największego obszaru rynku, tak aby przedstawić odbiorcom reprezentatywny przegląd. W przypadku gdy jako najważniejszy element oferty promuje się efektywność środowiskową, opis tej efektywności środowiskowej powinien również znaleźć się w narzędziach porównywania ofert. Bardzo ważne jest, by mniejsi odbiorcy mieli dostęp do co najmniej jednego narzędzia porównywania ofert, a informacje podawane w takich narzędziach były wiarygodne, bezstronne, przejrzyste i zrozumiałe. W tym celu państwa członkowskie mogłyby zapewnić narzędzie porównywania ofert obsługiwane przez organ krajowy lub spółkę prywatną oraz przeprowadzić z odpowiednimi zainteresowanymi stronami, w tym organizacjami reprezentującymi interesy konsumentów, konsultacje na temat kryteriów dotyczących narzędzi porównywania ofert.

(44)

Odbiorcy końcowi powinni również mieć możliwość zużywania, magazynowania i sprzedaży gazu odnawialnego własnej produkcji, przestrzegając przepisów mających zastosowanie do produkcji gazu odnawialnego, w szczególności w odniesieniu do emisji gazów cieplarnianych, oraz uczestnictwa we wszystkich rynkach gazu ziemnego poprzez świadczenie usług pomocniczych na rzecz systemu, na przykład poprzez magazynowanie energii, przy jednoczesnym zachowaniu swoich praw jako odbiorców końcowych na mocy niniejszej dyrektywy. Wspólne ustalenia między aktywnymi odbiorcami dają. usługodawcom i lokalnym firmom, w szczególności MŚP, możliwość przyczynienia się do utrzymania równowagi i elastyczności systemów. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość zróżnicowania w prawie krajowym przepisów odnoszących się do podatków i opłat od aktywnych odbiorców działających indywidualnie lub wspólnie.

(45)

Rachunki i informacje o rozliczeniach są ważnym sposobem informowania odbiorców końcowych i wzmacniania ich pozycji. Rachunki ze energię pozostają najbardziej powszechnym problemem konsumentów i źródłem ich skarg, co przyczynia się do utrzymywania się niskiego poziomu zadowolenia konsumentów i ich zaangażowania w sektorze gazu ziemnego. Przepisy dotyczące informacji o rozliczeniach w sektorze gazu również pozostają w tyle za prawami przyznanymi konsumentom w sektorze energii elektrycznej. Konieczne jest zatem ich dostosowanie i ustanowienie minimalnych wymogów dotyczących rachunków i informacji o rozliczeniach w sektorze gazu, tak aby konsumenci mieli dostęp do przejrzystych, kompletnych i zrozumiałych informacji. Rachunki powinny przedstawiać odbiorcom końcowym informacje na temat zużycia i kosztów, emisji dwutlenku węgla, jak również udziału gazu odnawialnego i gazu niskoemisyjnego, tym samym ułatwiając porównywanie ofert przy zmianie dostawcy lub źródła energii, a także informacje na temat przysługujących im praw konsumentów, jak np. na temat alternatywnych metod rozstrzygania sporów. Ponadto rachunki powinny być narzędziem aktywnego angażowania konsumentów na rynku, tak aby konsumenci mogli zarządzać swoją strukturą konsumpcji i dokonywać bardziej ekologicznych wyborów. Ważne jest, aby dostarczać odbiorcom dokładne i kompleksowe informacje w celu zapewnienia im wiedzy na temat wynikającego z ich zużycia oddziaływania na środowisko, w związku z czym odbiorcy mogą wyrażać swoje preferencje co do najbardziej zrównoważonych nośników energii. Dyrektywę (UE) 2023/1791 należy zatem odpowiednio zmienić.

(46)

Regularne dostarczanie dokładnych informacji o rozliczeniach opartych na rzeczywistym zużyciu gazu ziemnego bardzo pomoże odbiorcom w kontrolowaniu zużycia i kosztów gazu ziemnego. Niemniej odbiorcy, w szczególności odbiorcy będący gospodarstwami domowymi, powinni mieć dostęp do elastycznych sposobów dokonywania rzeczywistej płatności swoich rachunków.

(47)

Kluczowym aspektem dostaw dla odbiorców jest dostęp do obiektywnych i przejrzystych danych na temat zużycia. Z tego względu konsumenci powinni mieć dostęp do swoich danych na temat zużycia oraz związanych z nimi cen i kosztów usług, w tym cen dodatkowych usług, takich jak usługi ubezpieczeniowe i usługi w zakresie efektywności energetycznej, w stosownych przypadkach, tak by mogli zwracać się do konkurentów o składanie ofert w oparciu o te informacje. Konsumenci powinni również mieć prawo do odpowiedniej informacji o własnym zużyciu energii. Przedpłaty nie powinny stawiać stosujących je osób w nieproporcjonalnie niekorzystnej sytuacji, a różne systemy płatności powinny być niedyskryminacyjne. Wystarczająco często przekazywane odbiorcom informacje na temat kosztów energii powinny stwarzać zachęty do oszczędności energii, gdyż dzięki nim odbiorcy uzyskają bezpośrednie informacje zwrotne dotyczące skutków inwestycji w energooszczędne rozwiązania oraz skutków zmiany przyzwyczajeń.

(48)

Wszelkie decyzje na szczeblu krajowym w sprawie wprowadzenia inteligentnych systemów pomiarowych gazu ziemnego należy podejmować po przeprowadzeniu ocen kosztów i korzyści. Takie oceny powinny uwzględniać długoterminowe korzyści z wprowadzenia inteligentnych systemów pomiarowych dla konsumentów i całego łańcucha wartości. Jeżeli z oceny takiej wyniknie, że wprowadzenie tego rodzaju systemów pomiarowych jest racjonalne z gospodarczego punktu widzenia i opłacalne tylko dla konsumentów o określonym poziomie zużycia gazu ziemnego, państwa członkowskie powinny móc to uwzględnić przy przystępowaniu do wdrożenia. Takie oceny należy poddawać przeglądowi, by reagować na istotne zmiany w jej założeniach, regularnie, a w każdym razie nie rzadziej niż raz na cztery lata ze względu na szybkie tempo rozwoju technologicznego. Ograniczonego wprowadzenia inteligentnych systemów pomiarowych, takich jak projekty pilotażowe i fazy testowania, nie uznaje się za wprowadzanie takich systemów w rozumieniu niniejszej dyrektywy.

(49)

Aby ułatwić odbiorcom końcowym aktywne uczestnictwo w rynku, przy wprowadzaniu inteligentnych systemów pomiarowych trzeba należycie uwzględniać stosowanie odpowiednich dostępnych norm, w tym norm umożliwiających interoperacyjność na poziomie modelu danych i warstwy aplikacji, najlepsze praktyki i znaczenie rozwoju wymiany danych oraz przyszłe i innowacyjne usługi energetyczne. Ponadto wdrożone inteligentne systemy pomiarowe nie powinny stanowić bariery dla zmiany dostawcy w przypadku konsumentów gazu ziemnego i powinny być wyposażone w funkcje dostosowane do ich przeznaczenia, które umożliwiają odbiorcom końcowym szybki dostęp do ich danych dotyczących zużycia, adaptowanie ich zachowań w zakresie zużycia energii, bycie wynagradzanym za nie i uzyskiwanie oszczędności na rachunkach. Grupom konsumentów należy zapewnić doradztwo na temat tego, jak korzystać z inteligentnych liczników w celu poprawy ich efektywności energetycznej.

(50)

Państwa członkowskie, które nie wprowadzają systematycznie inteligentnego opomiarowania w systemie gazu ziemnego, powinny umożliwić konsumentom skorzystanie z instalacji inteligentnych liczników – na żądanie oraz na sprawiedliwych i rozsądnych warunkach choć z poniesieniem powiązanych kosztów, oraz powinny dostarczyć im wszelkich istotnych informacji.

(51)

W następstwie wprowadzenia inteligentnych systemów pomiarowych w państwach członkowskich opracowano lub opracowuje się obecnie różne modele zarządzania danymi. Niezależnie od modelu zarządzania danymi ważne jest, by państwa członkowskie wprowadziły przejrzyste zasady, zgodnie z którymi dostęp do danych można uzyskać na niedyskryminacyjnych warunkach i które zapewnią najwyższy poziom cyberbezpieczeństwa i ochrony danych, jak również bezstronność podmiotów przetwarzających dane.

(52)

Lepszą ochronę konsumentów gwarantuje dostępność skutecznych środków rozstrzygania sporów dla wszystkich konsumentów. Państwa członkowskie powinny przewidzieć szybkie i skuteczne procedury rozpatrywania skarg. Informacje na temat rozpatrywania skarg powinny być podawane w umowach z odbiorcami i w informacjach o rozliczeniach.

(53)

Oceniając funkcjonowanie swoich mechanizmów pozasądowego rozstrzygania sporów, państwa członkowskie powinny brać pod uwagę udział i przestrzeganie przepisów przez przedsiębiorstwa gazowe.

(54)

Państwa członkowskie powinny przyjmować odpowiednie środki, takie jak zapewnianie świadczeń za pośrednictwem ich systemów zabezpieczeń społecznych, w celu zapewnienia niezbędnych dostaw dla odbiorców wrażliwych, i udzielanie wsparcia na rzecz poprawy efektywności energetycznej i wdrażania energii odnawialnej, aby w sposób zrównoważony rozwiązywać kwestię ubóstwa energetycznego, w tym również w szerszym kontekście ubóstwa. Środki te mogą się różnić w zależności od specyfiki danego państwa członkowskiego i mogą obejmować środki z zakresu polityki społecznej lub energetycznej dotyczące płatności wszelkich rachunków za gaz ziemny i wodór, inwestycji w efektywność energetyczną budynków mieszkalnych lub ochrony konsumenta, takiej jak ochrony przed odłączeniem.

(55)

W zaleceniach Komisji (UE) 2020/1563 (27) z dnia 14 października 2020 r. i (UE) 2023/2407 (28) z dnia 20 października 2023 r. dotyczących ubóstwa energetycznego określono dobre praktyki w zakresie definiowania ubóstwa energetycznego na szczeblu krajowym, w tym odpowiednie wskaźniki pomiaru ubóstwa energetycznego, oraz w zakresie środków strukturalnych i usprawnień, które państwa członkowskie są w stanie wprowadzić w celu wyeliminowania pierwotnych przyczyn ubóstwa energetycznego. Podkreśla się inwestycje w środki strukturalne mające na celu rozwiązanie problemu niskiej charakterystyki energetycznej gospodarstw domowych i urządzeń oraz dekarbonizację i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, a także inne środki mające na celu dostarczenie informacji na temat sposobów obniżenia rachunków za energię i wprowadzenia praktyk w zakresie oszczędności energii, wspieranie obywateli w przyłączaniu się do społeczności energetycznych lub zachęcanie do przechodzenia na rozwiązania w zakresie energii odnawialnej.

(56)

Odłączenie w istotny sposób wpływa na dostęp odbiorców do dostaw gazu ziemnego, którego potrzebują w szczególności do ogrzewania swoich domów. Odłączanie gazu ziemnego szczególnie negatywnie wpływa na odbiorców dotkniętych ubóstwem energetycznym i odbiorców wrażliwych, państwa członkowskie powinny więc przyjąć środki, aby zapobiec odłączaniu tych odbiorców z powodów gospodarczych lub handlowych. Państwa członkowskie dysponują wieloma narzędziami i dobrymi praktykami, które obejmują m.in. całoroczne lub sezonowe zakazy odłączania, zapobieganie zadłużeniu i zrównoważone rozwiązania mające na celu wsparcie odbiorców w trudnej sytuacji w płaceniu rachunków za energię. Państwa członkowskie powinny określić najodpowiedniejsze narzędzia w oparciu o swoje uwarunkowania krajowe. Takie środki nie powinny mieć wpływu na tymczasowe odłączanie odbiorców przez operatorów sieci w sytuacji awaryjnej, bez uprzedniego powiadomienia, w sytuacji gdy takie odłącznie podyktowane jest względami bezpieczeństwa, oraz w miarę możliwości, z uprzednim powiadomieniem, w przypadku, gdy dotyczą prac konserwacyjnych.

(57)

Odbiorcy mają prawo do korzystania z procedur składania skarg zarządzanych przez swoich dostawców, a także z procedur pozasądowego rozstrzygania sporów, aby ich prawa były skutecznie egzekwowane i by nie znajdowali się oni w niekorzystnej sytuacji w przypadku braku zgody z dostawcami, w szczególności w odniesieniu do rachunków lub należnej kwoty. W przypadku gdy odbiorcy korzystają z tych procedur, dostawcy nie powinni wypowiadać umów na podstawie faktów, które nadal są przedmiotem sporu. Zarówno dostawcy, jak i odbiorcy powinni nadal wypełniać swoje prawa i obowiązki wynikające z umowy, w szczególności w zakresie dostaw gazu ziemnego i płacenia za ten gaz ziemny, a procedury składania skarg nie powinny stanowić podstawy do nadużyć umożliwiających odbiorcom niewywiązywanie się ze swoich zobowiązań umownych, w tym opłacanie rachunków. Państwa członkowskie powinny wprowadzić odpowiednie środki w celu uniknięcia stosowania w niewłaściwy sposób tych procedur rozpatrywania skarg lub rozstrzygania sporów.

(58)

Aby zapewnić konsumentom ciągłość dostaw, w szczególności w przypadku awarii dostawcy, państwa członkowskie powinny ustanowić system dostawcy z urzędu lub podjąć równoważne środki. Powinna istnieć możliwość wyznaczenia dostawcy z urzędu przed lub w momencie awarii dostawcy. Dostawcą z urzędu może być dział sprzedaży przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo, który pełni również funkcje dystrybucyjne, pod warunkiem że spełnia on wymogi rozdziału określone w niniejszej dyrektywie. Nie powinno to jednak oznaczać zobowiązania państw członkowskich do dostaw po określonej stałej cenie minimalnej. W przypadku gdy państwo członkowskie zobowiązuje dostawcę z urzędu do dostarczania gazu ziemnego odbiorcy, który nie otrzymuje ofert rynkowych, zastosowanie powinny mieć warunki określone w art. 4 niniejszej dyrektywy, a zobowiązanie może obejmować cenę regulowaną jedynie w zakresie, w jakim odbiorca jest uprawniony do korzystania z cen regulowanych. Oceniając, czy oferty otrzymywane przez odbiorców niebędących gospodarstwami domowymi są rynkowe, państwa członkowskie powinny wziąć pod uwagę indywidualne okoliczności handlowe i techniczne. W przypadku gdy przed datą wejścia w życie niniejszej dyrektywy państwo członkowskie wyznaczyło już dostawcę z urzędu dla gazu ziemnego w drodze uczciwej, przejrzystej i niedyskryminacyjnej procedury, nie jest konieczne uruchamianie nowej procedury wyznaczania dostawcy z urzędu.

(59)

Uproszczenie i usprawnienie administracyjnych procedur wydawania zezwoleń oraz jasne terminy podejmowania decyzji przez organy właściwe do wydania zezwoleń powinny zapewnić możliwość wprowadzenia instalacji wytwarzania wodoru i infrastruktury systemu wodorowego w odpowiednim tempie, co nie stoi na przeszkodzie konsultacjom publicznym. Państwa członkowskie powinny być zobowiązane do składania sprawozdań z poczynionych postępów. Utrzymanie w mocy zezwoleń (takich jak licencje, pozwolenia, koncesje lub zatwierdzenia) przyznanych na mocy prawa krajowego na budowę i eksploatację istniejących gazociągów gazu ziemnego i innych aktywów sieciowych jest konieczne, gdy transportowany gazowy nośnik energii gazociągu gazu ziemnego zmienia się z gazu ziemnego na (czysty) wodór. To utrzymanie w mocy przyznanych zezwoleń nie powinno wpływać na ważność wymogów dotyczących bezpieczeństwa technicznego infrastruktury wodoru ani na możliwość monitorowania przez właściwe organy zgodności z takimi wymogami oraz podejmowania odpowiednich i proporcjonalnych środków w zakresie ich egzekwowania, w tym, w uzasadnionych przypadkach, ewentualnego wycofania takiego utrzymanego w mocy zezwolenia. Powinno to zapobiegać nieuzasadnionym opóźnieniom w zmianie przeznaczenia istniejących gazociągów gazu ziemnego i innych aktywów sieciowych na potrzeby transportu wodoru. Należy unikać sytuacji, w której warunki udzielania zezwoleń dotyczących infrastruktury systemu wodorowego są zasadniczo różne, chyba że jest to wystarczająco uzasadnione. Względy bezpieczeństwa technicznego mogą uzasadniać zróżnicowane podejście do utrzymywania w mocy zezwoleń lub wydawania nowych zezwoleń. Przepisy dotyczące procedur udzielania zezwoleń powinny mieć zastosowanie bez uszczerbku dla prawa międzynarodowego i unijnego, w tym przepisów dotyczących ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego. W przypadkach należycie uzasadnionych nadzwyczajnymi okolicznościami powinna istnieć możliwość przedłużenia terminów procedur udzielania zezwoleń o maksymalnie jeden rok.

(60)

Udzielanie wytycznych wnioskodawcom w trakcie administracyjnych procedur składania wniosków o zezwolenie i wydawania zezwoleń za pośrednictwem administracyjnego punktu kontaktowego ma na celu zmniejszenie złożoności dla podmiotów realizujących projekty oraz zwiększenie efektywności i przejrzystości. Umożliwienie wnioskodawcom złożenia odpowiednich dokumentów w formie cyfrowej oraz udostępnienie im podręcznika procedur dla wnioskodawców mogłyby zwiększyć efektywność. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby organy wdrażające procedury udzielania zezwoleń były aktywnie zaangażowane w usuwanie pozostałych barier, w tym barier pozafinansowych, takich jak niewystarczająca wiedza, niewystarczające zasoby cyfrowe i ludzkie, które to bariery utrudniają obsługę rosnącej liczby procedur udzielania zezwoleń. Brak zdolności administracyjnych nie powinien utrudniać procedur wydawania pozwoleń na podłączenie do sieci przesyłowej lub dystrybucyjnej. Ponadto takie procedury wydawania pozwoleń nie powinny tworzyć przeszkód w osiąganiu krajowego celu w zakresie energii ze źródeł odnawialnych.

(61)

Bez skutecznego oddzielenia sieci od działalności w zakresie produkcji i dostaw („skuteczny rozdział”), istnieje ryzyko dyskryminacji nie tylko w zakresie eksploatacji sieci, ale także w zakresie środków zachęcających przedsiębiorstwa zintegrowane pionowo do dokonywania stosownych inwestycji w swoje sieci.

(62)

Skuteczny rozdział może zostać zapewniony jedynie poprzez wyeliminowanie środków zachęcających przedsiębiorstwa zintegrowane pionowo do stosowania dyskryminacji wobec konkurentów w odniesieniu do dostępu do sieci oraz w zakresie inwestycji. Rozdział własności – który należy rozumieć jako wyznaczenie właściciela sieci na operatora systemu i zachowanie jego niezależności od wszelkich interesów związanych z dostawami i produkcją, jest wyraźnie skutecznym i stabilnym sposobem na rozwiązanie nieodłącznego konfliktu interesów oraz zapewnienie bezpieczeństwa dostaw. Z tej przyczyny Parlament Europejski w swojej rezolucji z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie perspektyw rynku wewnętrznego gazu i energii elektrycznej nawiązał do rozdziału własności na poziomie przesyłu jako najskuteczniejszego narzędzia promowania inwestycji w infrastrukturę w niedyskryminacyjny sposób, sprawiedliwego dostępu do sieci dla nowych podmiotów oraz przejrzystego rynku. Zgodnie z zasadami rozdziału własności, państwa członkowskie powinny być zobowiązane do zapewnienia, aby ta sama osoba nie była uprawnione do sprawowania kontroli nad przedsiębiorstwem produkującym lub dostarczającym gaz i jednocześnie do sprawowania kontroli lub wykonywania jakichkolwiek praw względem operatora systemu przesyłowego lub systemu przesyłowego. Z drugiej strony, sprawowanie kontroli nad systemem przesyłowym lub nad operatorem systemu przesyłowego powinno wykluczać możliwość sprawowania kontroli lub wykonywania jakichkolwiek praw względem przedsiębiorstwa produkującego lub dostarczającego gaz. W ramach tych ograniczeń, przedsiębiorstwo produkujące lub dostarczające gaz powinno móc posiadać udziały mniejszościowe w operatorze systemu przesyłowego lub w systemie przesyłowym.

(63)

Każdy system rozdziału powinien skutecznie eliminować wszelkie konflikty interesów między producentami, dostawcami i operatorami systemów przesyłowych, aby stworzyć zachęty do niezbędnych inwestycji i zagwarantować dostęp nowych podmiotów wchodzących na rynek w ramach przejrzystego i skutecznego systemu regulacyjnego, i nie powinien tworzyć zbyt kosztownego systemu regulacyjnego dla organów regulacyjnych.

(64)

Definicja terminu „kontrola” w niniejszej dyrektywie jest dostosowana do przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 139/2004 (29).

(65)

Ze względu na pionowe powiązania między sektorami energii elektrycznej i gazu ziemnego przepisy dotyczące rozdziału powinny mieć zastosowanie do sektorów gazu ziemnego, wodoru i energii elektrycznej, jak szczegółowo określono w niniejszej dyrektywie.

(66)

W odniesieniu do sektora wodoru należy niezwłocznie zastosować przepisy dotyczące rozdziału pionowego. Jest to korzystniejsze niż kosztowny rozdział ex post, który może być konieczny w przypadku, gdyby sektor rozwinął silną integrację pionową.

(67)

W celu zapewnienia, zgodnie z zasadami rozdziału własności, całkowitej niezależności eksploatacji sieci od interesów związanych z dostawami i produkcją oraz uniemożliwienia wymiany jakichkolwiek informacji poufnych, ta sama osoba nie powinna pełnić funkcji członka zarządów zarówno operatora systemu przesyłowego lub systemu przesyłowego, jak też przedsiębiorstwa prowadzącego działalność w zakresie produkcji lub dostaw. Z tego samego powodu ta sama osoba nie powinna być upoważniona do wyznaczania członków zarządów operatora systemu przesyłowego lub systemu przesyłowego oraz sprawowania kontroli lub wykonywania jakichkolwiek praw względem przedsiębiorstwa produkującego lub dostarczającego gaz.

(68)

Ustanowienie operatora systemu lub operatora przesyłu niezależnych od interesów związanych z dostawami i produkcją, powinno umożliwić przedsiębiorstwu zintegrowanemu pionowo utrzymanie własności aktywów sieci przy jednoczesnym zapewnieniu skutecznego oddzielenia interesów, pod warunkiem że ten niezależny operator systemu lub ten niezależny operator przesyłu pełni wszystkie funkcje operatora systemu, oraz że wprowadzone zostaną szczegółowe uregulowania oraz szeroko zakrojone mechanizmy kontroli regulacyjnej.

(69)

W przypadku gdy w dniu 3 września 2009 r. przedsiębiorstwo będące właścicielem systemu przesyłowego było częścią przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo, państwa członkowskie powinny otrzymać możliwość wyboru pomiędzy rozdziałem własności a ustanowieniem operatora systemu lub operatora przesyłu niezależnego od interesów związanych z dostawami i produkcją.

(70)

W celu pełnego zabezpieczenia interesów wspólników lub akcjonariuszy przedsiębiorstw zintegrowanych pionowo, państwa członkowskie powinny mieć również możliwość wyboru między wdrożeniem rozdziału własności w drodze bezpośredniego zbycia lub też poprzez podział udziałów lub akcji przedsiębiorstwa zintegrowanego na udziały lub akcje przedsiębiorstwa sieciowego oraz udziały lub akcje pozostałych przedsiębiorstw dostarczających i produkujących gaz, pod warunkiem że spełnione zostały wymogi wynikające z rozdziału własności.

(71)

Pełna skuteczność opcji niezależnego operatora systemu lub niezależnego operatora przesyłu powinna zostać zapewniona poprzez szczegółowe zasady uzupełniające. Zasady dotyczące niezależnego operatora przesyłu zapewniają właściwe ramy regulacyjne gwarantujące sprawiedliwą konkurencję, wystarczające inwestycje, dostęp nowych podmiotów wchodzących na rynek oraz integrację rynków gazu ziemnego i wodoru. Skuteczny rozdział w oparciu o przepisy dotyczące niezależnego operatora przesyłu powinien opierać się na zestawie środków natury organizacyjnej i środków dotyczących zarządzania operatorami systemów przesyłowych oraz na zestawie środków dotyczących inwestycji, przyłączania do sieci nowych zdolności produkcyjnych i integracji rynku poprzez współpracę regionalną. Niezależność operatora przesyłu powinna również zostać zapewniona między innymi poprzez wprowadzenie okresów przejściowych, podczas których w przedsiębiorstwie zintegrowanym pionowo nie prowadzi się działalności zarządczej lub innej odnośnej działalności umożliwiającej dostęp do takich samych informacji, jakie uzyskać może osoba na stanowisku kierowniczym.

(72)

W celu rozwijania konkurencji na rynkach wewnętrznych gazu ziemnego i wodoru należy umożliwić dużym odbiorcom niebędącym gospodarstwami domowymi, prowadzącym działalność gospodarczą na wielką skalę, wybór ich dostawców, jak również podpisanie umów z kilkoma dostawcami w celu zabezpieczenia ich potrzeb w zakresie gazu ziemnego i wodoru. Odbiorców tych należy chronić przed klauzulami wyłączności, które mają na celu wyeliminowanie konkurencyjnych lub uzupełniających ofert.

(73)

Państwo członkowskie powinno mieć prawo do opowiedzenia się za całkowitym rozdziałem własności na swoim terytorium. W przypadku gdy państwo członkowskie skorzystało z tego prawa, przedsiębiorstwo nie powinno mieć prawa do ustanowienia niezależnego operatora systemu lub niezależnego operatora przesyłu, chyba że niniejsza dyrektywa stanowi inaczej. Ponadto przedsiębiorstwa prowadzące jakąkolwiek działalność w zakresie produkcji lub dostaw nie powinny bezpośrednio ani pośrednio sprawować kontroli ani wykonywać jakichkolwiek praw względem operatora systemu przesyłowego z państwa członkowskiego, które opowiedziało się za całkowitym rozdziałem własności.

(74)

Na rynku wewnętrznym gazu ziemnego istnieją różne rodzaje zorganizowania rynku. Środki, które państwa członkowskie mogłyby podjąć w celu zapewnienia równych warunków działania, powinny być oparte na nadrzędnych względach interesu ogólnego. Zgodność środków z TFUE oraz z innym odpowiednim prawem unijnym należy konsultować z Komisją.

(75)

Przy wdrażaniu skutecznego rozdziału należy przestrzegać zasady niedyskryminacji między sektorem publicznym i prywatnym. W tym celu ta sama osoba, samodzielnie lub wspólnie z innymi podmiotami, nie powinna móc sprawować kontroli lub wykonywać jakichkolwiek praw – naruszając przy tym zasady rozdziału własności lub opcję niezależnego operatora systemu – w odniesieniu do składu, głosowania lub decyzji organów zarówno operatorów systemów przesyłowych lub systemów przesyłowych, jak i przedsiębiorstw dostarczających lub produkujących gaz. W odniesieniu do rozdziału własności oraz opcji niezależnego operatora systemu – pod warunkiem że dane państwo członkowskie jest w stanie wykazać, że wymóg jest spełniony – dwa odrębne podmioty publiczne powinny móc kontrolować, z jednej strony, działalność w zakresie produkcji i dostaw oraz, z drugiej strony, działalność przesyłową.

(76)

W pełni skuteczne oddzielenie działalności sieciowej od działalności w zakresie dostaw i produkcji powinno mieć zastosowanie w całej Unii, zarówno wobec przedsiębiorstw z Unii, jak i tych z państw trzecich. W celu zapewnienia, aby działalność sieciowa oraz działalność w zakresie dostaw i produkcji w całej Unii były od siebie niezależne, organy regulacyjne powinny zostać uprawnione do odmowy przyznania certyfikacji operatorom systemów przesyłowych, którzy nie spełniają kryteriów rozdziału. Aby zapewnić konsekwentne stosowanie tych zasad na całym obszarze Unii, organy regulacyjne powinny w jak najwyższym stopniu uwzględniać opinię Komisji przy podejmowaniu decyzji w sprawie certyfikacji. Ponadto w celu zapewnienia przestrzegania zobowiązań międzynarodowych Unii oraz solidarności i bezpieczeństwa energetycznego w Unii, Komisja powinna mieć prawo do wydawania opinii w sprawie certyfikacji w odniesieniu do właściciela systemu przesyłowego lub operatora systemu przesyłowego kontrolowanego przez osobę z kraju trzeciego. Sporządzając tę ocenę, Komisja powinna uwzględnić stosunki handlowe, które mogłyby negatywnie wpłynąć na motywację i zdolność operatora do wykonywania swoich zadań, a także międzynarodowe zobowiązania Unii oraz wszelkie inne szczególne fakty i okoliczności danej sprawy. Takie fakty i okoliczności powinny obejmować wykorzystywane jako broń ograniczanie dostaw gazu ziemnego i manipulowanie rynkami poprzez zamierzone zakłócenia w przepływie gazu ziemnego, które wyraźnie mogą mieć bezpośredni i poważny wpływ na podstawowe interesy bezpieczeństwa międzynarodowego Unii i państw członkowskich.

(77)

Sieci rurociągów wodoru powinny stanowić ważny środek efektywnego i zrównoważonego transportu wodoru, zarówno na lądzie, jak i na morzu. W związku z wysokimi nakładami inwestycyjnymi potrzebnymi do ich budowy, sieci rurociągów wodorowych mogą stanowić monopole naturalne. Doświadczenia związane z regulacją rynków gazu ziemnego pokazały, jak ważne jest zapewnienie otwartego i niedyskryminacyjnego dostępu do sieci gazociągów w celu ochrony konkurencji na rynkach towarowych. W związku z tym ugruntowane zasady eksploatacji sieci, takie jak dostęp stron trzecich, powinny mieć zastosowanie do lądowych i morskich sieci wodorowych w Unii.

(78)

Definicje „przesyłu wodoru” i „dystrybucji wodoru” zawarte w niniejszej dyrektywie powinny opierać się na funkcjach odpowiednich kategorii sieci oraz na rodzajach połączonej infrastruktury.

(79)

Wodorowe połączenia wzajemne jako sieci wodorowe, które służą istotnemu celowi połączenia krajowych sieci wodorowych państw członkowskich, powinny być obsługiwane przez operatorów sieci przesyłowych wodorowych. W bardzo ograniczonych przypadkach i gdy sieć dystrybucyjna wodorowa zostanie określona w odpowiednim planie rozwoju sieci, można ją podłączyć do sieci przesyłowej wodorowej w innym państwie członkowskim. Pod warunkiem że ta sieć dystrybucyjna nie jest dodatkowo połączona z siecią przesyłową wodorową lub siecią dystrybucyjną wodorową w państwie członkowskim, w którym znajduje się sieć dystrybucyjna wodorowa, powinna być ona eksploatowana jako sieć dystrybucyjna wodorowa.

(80)

Sieci dystrybucyjne wodorowe, które służą głównie do zapewniania dostaw bezpośrednio podłączonym odbiorcom, powinny korzystać z lżejszego systemu regulacyjnego w odniesieniu do rozdziału pionowego i planowania sieci. Takie sieci nie powinny obejmować wodorowych połączeń wzajemnych ani połączeń z główną infrastrukturą, taką jak terminale lub wielkoskalowy instalacje podziemnego magazynowania – chyba że dana sieć jest przekształconą siecią gazu ziemnego – ani z wodorowymi połączeniami wzajemnymi. W połączeniu między wielkoskalowym systemem podziemnego magazynowania a systemem dystrybucyjnym, które zostały przekształcone na potrzeby wykorzystywania wodoru, można w ramach rozbudowy istniejącego systemu dystrybucyjnego zbudować nowy krótkodystansowy rurociąg do transportu wodoru między nimi. Nie należy jednak ograniczać przyłączania mniejszych podziemnych lub nadziemnych instalacji magazynowania wodoru, w tym łatwo odtwarzalnych zbiorników wodoru, do sieci dystrybucyjnych wodorowych, ponieważ oczekuje się, że będą one odgrywać kluczową rolę w równoważeniu tych sieci.

(81)

Eksploatacja sieci wodorowych powinna być oddzielona od działalności związanej z wytwarzaniem i dostawą energii, aby uniknąć ryzyka konfliktu interesów ze strony operatorów sieci. Strukturalne oddzielenie własności sieci przesyłowych wodorowych oraz udziału w produkcji i dostawach energii gwarantuje brak takich konfliktów interesów. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość korzystania z alternatywnego modelu rozdziału na zasadzie zintegrowanego operatora sieci przesyłowej wodorowej w odniesieniu do operatorów systemów przesyłowych gazu ziemnego podlegających modelowi rozdziału na zasadzie niezależnego operatora przesyłu i w odniesieniu do istniejących sieci wodorowych zintegrowanych pionowo. Operatorów systemów przesyłowych gazu ziemnego, którzy korzystają z odstępstwa na podstawie niniejszej dyrektywy, należy uznać za certyfikowanych do celów określenia ich kwalifikowalności do stosowania modelu zintegrowanego operatora sieci przesyłowej wodorowej. Państwa członkowskie powinny również mieć możliwość zezwolenia na stosowanie modelu „niezależnego operatora sieci przesyłowej wodorowej”, aby umożliwić właścicielom sieci przesyłowych wodorowych zintegrowanych pionowo zachowanie własności swoich sieci, przy jednoczesnym zapewnieniu niedyskryminacyjnej eksploatacji takich sieci.

(82)

Zważywszy, że wspólna eksploatacja sieci wodorowych oraz sieci gazu ziemnego lub elektroenergetycznych może prowadzić do synergii i tym samym powinna być dozwolona, działalność w zakresie eksploatacji sieci przesyłowej wodorowej powinna być zorganizowana w odrębnym podmiocie prawnym w celu zapewnienia przejrzystości w odniesieniu do finansowania i stosowania taryf za dostęp. Odstępstwa od tego wymogu prawnego rozdziału poziomego powinny być przyznawane jedynie tymczasowo, z zastrzeżeniem pozytywnej analizy kosztów i korzyści oraz oceny skutków przeprowadzonej przez organy regulacyjne. Takie odstępstwa należy automatycznie przyznać Estonii, Łotwie i Litwie do 2031 r. z uwagi na oddalone położenie i ograniczone rozmiary rynku tych państw. W każdym razie należy zapewnić przejrzystość w odniesieniu do finansowania i stosowania taryf za dostęp, dokonując wyraźnego i przejrzystego rozdziału rachunkowości pod nadzorem organów regulacyjnych. W przypadku gdy operator sieci wodorowej jest częścią przedsiębiorstwa prowadzącego działalność w zakresie przesyłu lub dystrybucji gazu ziemnego lub energii elektrycznej, operator sieci powinien przedstawić organowi regulacyjnemu wykaz aktywów infrastrukturalnych przedsiębiorstwa pod kątem wykorzystania sieci do wodoru lub gazu ziemnego, aby w ten sposób zapewnić całkowitą przejrzystość w kwestii wyodrębnienia regulowanej bazy aktywów. Wykaz ten należy aktualizować zgodnie z ogólnie przyjętymi procedurami kontroli rachunkowej.

(83)

Aby zapewnić przejrzystość w odniesieniu do kosztów i finansowania regulowanej działalności, działalność w zakresie eksploatacji sieci przesyłowych wodorowych należy oddzielić od pozostałej działalności związanej z eksploatacją sieci w odniesieniu do innych nośników energii, co najmniej w odniesieniu do formy prawnej i ksiąg rachunkowych operatorów sieci. Do celów rozdziału prawnego operatorów sieci przesyłowej wodorowej za wystarczające należy uznać utworzenie jednostki zależnej lub odrębnego podmiotu prawnego w ramach struktury grupy operatora systemu przesyłowego lub dystrybucyjnego gazu ziemnego, bez konieczności funkcjonalnego rozdziału zarządzania lub oddzielenia kierownictwa lub personelu. Powinno się w ten sposób osiągnąć przejrzystość w odniesieniu do kosztów i finansowania działalności regulowanej bez utraty synergii i korzyści kosztowych, które może dawać eksploatacja kilku sieci.

(84)

W celu zapewnienia konkurencji i równych warunków działania na rynku dostaw wodoru stronom trzecim należy umożliwić dostęp do sieci wodorowych. Regulowany dostęp stron trzecich na podstawie taryf za dostęp regulowany powinien być domyślną zasadą w perspektywie długoterminowej. W celu zapewnienia operatorom niezbędnej elastyczności i zmniejszenia kosztów administracyjnych w początkowej fazie tworzenia rynku wodoru państwa członkowskie powinny mieć możliwość zezwolenia na korzystanie z negocjowanego dostępu stron trzecich do dnia 31 grudnia 2032 r.

(85)

Jedynie część z występujących naturalnie podziemnych formacji wykorzystywanych do celów magazynowania gazu ziemnego, takich jak kawerny solne, formacje wodonośne, wyeksploatowane złoża gazu ziemnego, może być wykorzystywana również do celów magazynowania wodoru. Dostępność tych dużych podziemnych instalacji magazynowania wodoru jest ograniczona, a ich rozmieszenie w poszczególnych państwach członkowskich jest nierównomierne. Ze względu na potencjalnie korzystny wpływ na możliwości transportu wodoru i funkcjonowanie rynków wodoru, dostęp do takich dużych podziemnych instalacji magazynowych powinien docelowo funkcjonować na zasadzie regulowanego dostępu stron trzecich służącego zapewnieniu równych warunków działania uczestnikom rynku. Jednak w fazie początkowej tworzenia rynków wodoru państwa członkowskie powinny mieć możliwość korzystania do dnia 31 grudnia 2032 r. również z systemów negocjowanego dostępu.

(86)

Należy się spodziewać, że wodór i pochodne wodoru, takie jak amoniak, lub ciekłe organiczne nośniki wodoru będą importowane do Unii i transportowane w jej granicach. Obecnie nie jest jednak pewne, jakimi środkami oraz w jakiej postaci wodór będzie transportowany, ponieważ prawdopodobnie będą współistniały i konkurowały ze sobą różne środki i postaci. Niniejsza dyrektywa przewiduje ramy regulacyjne dla infrastruktury i rynków wodoru gazowego. W związku z tym jedynie tam, gdzie inne postaci wodoru lub pochodne oraz instalacje, w których odbywa się ich przetwarzanie, są istotne dla zapewnienia powstania konkurencyjnego rynku wodoru gazowego, należy w niniejszej dyrektywie zdefiniować funkcję i przepisy mające do nich zastosowanie.

(87)

Terminale do wyładunku i konwersji transportowanego statkiem ciekłego wodoru lub ciekłego amoniaku w wodór gazowy stanowią środek importu wodoru, ale konkurują z innymi środkami transportu wodoru. Chociaż należy zapewnić dostęp stron trzecich do takich terminali, państwa członkowskie powinny zapewnić system negocjowanego dostępu stron trzecich w celu zmniejszenia kosztów administracyjnych ponoszonych przez operatorów i organy regulacyjne. Magazynowanie, które jest powiązane z terminalem i do którego udziela się dostępu stronom trzecim, powinno być proporcjonalne do zdolności tego terminalu do konwersji i zatłaczania wodoru do sieci. Wdrożenie dostępu stron trzecich do usług załadunku samochodów ciężarowych może jednak nie być konieczne, pod warunkiem, że takie działanie nie jest usługą pomocniczą związaną z późniejszą konwersją i wprowadzaniem wodoru do sieci.

(88)

Państwa członkowskie mogą podjąć decyzję o stopniowym odejściu od stosowania gazu ziemnego z myślą o osiągnięciu celu neutralności klimatycznej określonego w rozporządzeniu (UE) 2021/1119 lub z innych powodów technicznych. Istotne znaczenie ma zapewnienie jasnych ram regulacyjnych umożliwiających odmowę dostępu i ewentualne odłączanie użytkowników sieci w celu osiągnięcia tych celów polityki. Powinna istnieć możliwość odmowy dostępu lub odłączenia użytkowników sieci w przypadku infrastruktury, która zostanie wycofana z eksploatacji zgodnie z planem rozwoju sieci na poziomie przesyłu, lub gdy wycofanie z eksploatacji przewidziane jest na poziomie dystrybucji. Jednocześnie należy podjąć odpowiednie środki w celu ochrony użytkowników sieci w takich okolicznościach oraz zapewnić, by decyzje o odmowie dostępu lub odłączeniu podlegały obiektywnym, przejrzystym i niedyskryminacyjnym kryteriom opracowanym przez organy regulacyjne.

(89)

Istniejące sieci wodorowe zintegrowane pionowo powinny kwalifikować się do występowania o odstępstwa od wymogów niniejszej dyrektywy, pod warunkiem że sieci te nie są znacząco rozbudowane i o ile takie odstępstwo nie będzie mieć szkodliwego wpływu na konkurencję lub infrastrukturę wodoru lub na rozwój rynku, co należy regularnie weryfikować.

(90)

Lokalne klastry wodorowe powinny być ważnym elementem unijnej gospodarki wodorowej. Mogłyby one skorzystać z uproszczonych wymogów regulacyjnych w fazie początkowej tworzenia rynku wodoru, w szczególności w kontekście stosowania rozdziału własnościowego w odniesieniu do sieci obsługujących uczestników rynku w takich klastrach. Odpowiednie uproszczone wymogi regulacyjne powinny również uwzględniać potrzebę elastyczności regulacyjnej bezpośrednich połączeń rurociągowych między producentami wodoru a indywidualnymi odbiorcami.

(91)

Połączenia wzajemne gazociągów z państwami trzecimi mogą służyć jako środek transportu na potrzeby importu lub eksportu wodoru. Stosowanie niniejszej dyrektywy do rurociągów wodorowych do i z państw trzecich powinno być ograniczone do terytorium państw członkowskich. Zasady eksploatacji wodorowych połączeń wzajemnych z państwami trzecimi powinny zostać ujęte w umowie międzynarodowej między Unią a przyłączonymi państwami trzecimi. Takiej umowy międzynarodowej nie uznaje się za konieczną, w przypadku gdy państwo członkowskie połączone lub planujące połączenie za pomocą wodorowego połączenia wzajemnego wynegocjowało i zawarło umowę międzyrządową z danymi państwami trzecimi zgodnie z procedurą upoważnienia przewidzianą w niniejszej dyrektywie, aby zapewnić spójne ramy regulacyjne i ich jednolite stosowanie w odniesieniu do całej infrastruktury.

(92)

Aby zapewnić skuteczne funkcjonowanie unijnych sieci wodorowych, operatorzy sieci wodorowych powinni być odpowiedzialni za eksploatację, utrzymanie i rozwój sieci w ścisłej współpracy z innymi operatorami sieci wodorowych, a także z innymi operatorami systemów, z którymi ich sieci są lub mogą być połączone, w tym za ułatwianie integracji systemu energetycznego.

(93)

Operatorzy sieci przesyłowej wodorowej powinni budować wystarczającą zdolność transgraniczną do transportu wodoru, odpowiadając na wszelkie ekonomicznie uzasadnione i technicznie wykonalne zapotrzebowanie na taką zdolność i umożliwiając tym samym integrację rynku.

(94)

Zgodnie z unijną strategią w zakresie wodoru należy skupić się na transporcie i wykorzystaniu wodoru w jego czystej postaci. W tym sensie ważne jest, by system wodorowy transportował, magazynował i przetwarzał wodór o wysokim stopniu czystości uwzględniając wymogi jakościowe odbiorców końcowych wodoru – w przeciwieństwie do wodoru domieszkowanego w systemie gazu ziemnego Ważne jest również, aby normy jakości wodoru zawierały dalsze kryteria określania powszechnie akceptowalnych poziomów czystości wodoru. Konieczne jest, by zakres dopuszczalnych poziomów czystości wodoru i inne istotne parametry jakości wodoru, jak np. zanieczyszczenia, zostały zdefiniowane w procesie normalizacji technicznej prowadzonym przez europejskie organy normalizacyjne.

(95)

W niektórych przypadkach, w zależności między innymi od topografii sieci wodorowych i populacji użytkowników końcowych przyłączonych do sieci wodorowych, konieczne może okazać się zarządzanie jakością wodoru przez operatorów sieci wodorowych (np. oczyszczanie). W związku z tym organy regulacyjne powinny powierzyć operatorom sieci wodorowych zadanie zapewnienia efektywnego zarządzania jakością wodoru w ich sieciach, jeżeli jest to konieczne do zarządzania systemem. Podejmując taką działalność, operatorzy sieci wodorowych powinni zapewnić użytkownikom końcowym – w tym w sektorach trudnych do dekarbonizacji – stałą jakość wodoru dzięki przestrzeganiu mających zastosowanie norm jakości.

(96)

W przypadku gdy operatorzy systemów gazu ziemnego lub operatorzy sieci wodorowych odrzucają wnioski o dostęp lub przyłączenie ze względu na brak przepustowości, powinni oni należycie uzasadniać takie odmowy, a operatorzy powinni być zobowiązani do rozbudowy swojego systemu w celu umożliwienia wnioskowanych przyłączeń lub dostępu, jeżeli jest to ekonomicznie uzasadnione oraz zgodnie z odpowiednim procesem planowania.

(97)

Przeszkody, które utrudniają zakończenie tworzenia rynku wewnętrznego gazu ziemnego, wynikające z tego, że zasady rynku unijnego nie mają zastosowania do linii przesyłowych gazu ziemnego do i z państw trzecich należy usunąć. Konieczne jest zapewnienie, aby zasady mające zastosowanie do linii przesyłowych gazu ziemnego łączących dwa państwa członkowskie lub większą ich liczbę miały również zastosowanie, w obrębie Unii, do linii przesyłowych gazu ziemnego do i z państw trzecich. Powinno to zapewnić spójność ram prawnych w Unii, a jednocześnie pozwoli uniknąć zakłóceń konkurencji na wewnętrznym rynku energii w Unii i negatywnego wpływu na bezpieczeństwo dostaw. Powinno to również zwiększyć przejrzystość i zapewnić pewność prawa dla uczestników rynku, w szczególności inwestorów w infrastrukturę gazu ziemnego i użytkowników systemu, w odniesieniu do mającego zastosowanie systemu prawnego.

(98)

Państwa członkowskie i umawiające się strony Traktatu o Wspólnocie Energetycznej (30) powinny ściśle współpracować we wszystkich kwestiach dotyczących rozwoju zintegrowanego i zdekarbonizowanego rynku gazu ziemnego oraz nie powinny przedsiębrać żadnych środków zagrażających dalszej integracji rynków gazu ziemnego lub bezpieczeństwu dostaw państw członkowskich i umawiających się stron. Powyższe mogłoby obejmować współpracę w zakresie zdolności magazynowania gazu ziemnego i zapraszanie ekspertów do odpowiednich regionalnych grup ds. ryzyka gazu ziemnego.

(99)

Gazociągi łączące projekt wydobycia ropy naftowej lub gazu ziemnego w państwie trzecim z zakładem oczyszczania i obróbki lub z końcowym przeładunkowym terminalem przybrzeżnym w państwie członkowskim należy uznać za sieci gazociągów kopalnianych. Do celów niniejszej dyrektywy za sieci gazociągów kopalnianych nie należy uznawać gazociągów łączących projekt wydobycia ropy naftowej lub gazu ziemnego w państwie członkowskim z zakładem oczyszczania i obróbki lub z końcowym przeładunkowym terminalem przybrzeżnym w państwie trzecim, ponieważ jest mało prawdopodobne, aby takie gazociągi miały znaczny wpływ na wewnętrzny rynek energii.

(100)

Operatorzy systemów przesyłowych powinni mieć swobodę zawierania porozumień technicznych z operatorami systemów przesyłowych lub innymi podmiotami w państwach trzecich w kwestiach dotyczących eksploatacji i wzajemnych połączeń systemów przesyłowych, pod warunkiem że treść takich porozumień jest zgodna z prawem Unii.

(101)

Porozumienia techniczne dotyczące eksploatacji linii przesyłowych zawarte pomiędzy operatorami systemów przesyłowych lub innymi podmiotami powinny pozostać w mocy, pod warunkiem że są one zgodne z prawem Unii i odpowiednimi decyzjami organu regulacyjnego.

(102)

W przypadku istnienia takich porozumień technicznych niniejsza dyrektywa nie wymaga zawarcia umowy międzynarodowej między państwem członkowskim a państwem trzecim lub umowy między Unią a państwem trzecim dotyczącej eksploatacji danej linii przesyłowej gazu ziemnego.

(103)

Stosowanie niniejszej dyrektywy do linii przesyłowych gazu ziemnego do i z państw trzecich powinno być ograniczone do terytorium państw członkowskich. W odniesieniu do morskich linii przesyłowych gazu ziemnego niniejsza dyrektywa powinna mieć zastosowanie na morzu terytorialnym tego państwa członkowskiego, w którym znajduje się pierwszy punkt połączenia międzysystemowego z siecią państw członkowskich.

(104)

Istniejące umowy zawarte między państwem członkowskim a państwem trzecim w sprawie eksploatacji linii przesyłowych powinny móc pozostać w mocy, zgodnie z niniejszą dyrektywą.

(105)

W odniesieniu do umów lub części umów z państwami trzecimi mogących mieć wpływ na wspólne zasady Unii należy ustanowić spójną i przejrzystą procedurę upoważnienia państwa członkowskiego – na jego wniosek – do zmiany, rozszerzenia, dostosowania, odnowienia lub zawarcia z państwem trzecim umowy w sprawie eksploatacji linii przesyłowej lub sieci gazociągów kopalnianych między tym państwem członkowskim a państwem trzecim. Procedura ta nie powinna opóźniać wdrożenia niniejszej dyrektywy, nie powinna naruszać podziału kompetencji pomiędzy Unią i państwami członkowskimi oraz powinna mieć zastosowanie do istniejących i nowych umów.

(106)

W przypadku gdy jasne jest, że przedmiot umowy należy częściowo do kompetencji Unii, a częściowo do kompetencji państwa członkowskiego, zasadnicze znaczenie ma zapewnienie ścisłej współpracy pomiędzy tym państwem członkowskim a instytucjami Unii.

(107)

W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszej dyrektywy należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze do przyjmowania decyzji o upoważnieniu lub odmowie upoważnienia państwa członkowskiego do zmiany, rozszerzenia, dostosowania, odnowienia lub zawarcia umowy z państwem trzecim. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (31).

(108)

Bezpieczeństwo dostaw energii stanowi jeden z zasadniczych elementów bezpieczeństwa publicznego i w związku z tym jest ściśle powiązane ze sprawnym funkcjonowaniem rynku wewnętrznego gazu ziemnego oraz z integracją odizolowanych rynków gazu ziemnego państw członkowskich. Gaz ziemny może dotrzeć do obywateli Unii wyłącznie za pośrednictwem sieci. Funkcjonujące otwarte rynki gazu ziemnego oraz, w szczególności, sieci i inne aktywa związane z dostawami gazu ziemnego, są istotne dla bezpieczeństwa publicznego, konkurencyjności gospodarki oraz dobrobytu obywateli Unii. Osobom z krajów trzecich należy zatem zezwolić na kontrolowanie systemu przesyłowego lub operatora systemu przesyłowego jedynie wtedy, gdy spełniają one wymogi skutecznego rozdziału, które mają zastosowanie w Unii. Bez uszczerbku dla zobowiązań międzynarodowych Unii, Unia uważa, że sektor systemów przesyłowych gazu ziemnego ma bardzo duże znaczenie dla Unii i dlatego niezbędne są dodatkowe zabezpieczenia w odniesieniu do zachowania bezpieczeństwa dostaw energii do Unii, aby uniknąć wszelkich zagrożeń dla porządku i bezpieczeństwa publicznego w Unii oraz dla dobrobytu obywateli Unii. Bezpieczeństwo dostaw energii do Unii wymaga w szczególności oceny niezależności eksploatacji sieci, poziomu uzależnienia Unii oraz poszczególnych państw członkowskich od dostaw energii z krajów trzecich oraz traktowania zarówno krajowego, jak i zagranicznego handlu energią oraz inwestycji w energię przez dany kraj trzeci. Bezpieczeństwo dostaw należy zatem ocenić w świetle okoliczności faktycznych każdego przypadku, a także w świetle praw i obowiązków wynikających z prawa międzynarodowego, w szczególności z umów międzynarodowych zawartych między Unią a danym krajem trzecim. W stosownych przypadkach Komisja powinna przedłożyć zalecenia dotyczące negocjowania stosownych umów z krajami trzecimi, obejmujących kwestie bezpieczeństwa dostaw energii do Unii, lub do włączenia niezbędnych kwestii w ramy innych negocjacji z tymi krajami trzecimi.

(109)

Należy podjąć dalsze środki w celu zapewnienia przejrzystych i niedyskryminacyjnych taryf za dostęp do transportu. Taryfy te powinny być stosowane wobec wszystkich użytkowników na niedyskryminacyjnych zasadach. W przypadku gdy instalacje magazynowe gazu ziemnego, pojemność akumulacyjna sieci wodorowych lub usługi pomocnicze funkcjonują na wystarczająco konkurencyjnym rynku, dostęp mógłby być przyznawany na podstawie przejrzystych i niedyskryminacyjnych mechanizmów rynkowych.

(110)

Niezbędne jest zapewnienie niezależności operatorów systemu magazynowania gazu ziemnego, tak, aby usprawnić dostęp stron trzecich do instalacji magazynowych gazu ziemnego, które są konieczne z technicznego lub ekonomicznego punktu widzenia dla zapewnienia skutecznego dostępu do systemu w celu realizacji dostaw do odbiorców. Za właściwe uznaje się zatem rozwiązanie, w którym instalacje magazynowe gazu ziemnego prowadzone są przez podmioty prawnie odrębne, posiadające skuteczne prawo do podejmowania decyzji odnoszących się do aktywów koniecznych dla utrzymania, eksploatacji i rozbudowy instalacji magazynowych gazu ziemnego. Niezbędne jest również zwiększenie jawności w zakresie zdolności magazynowej gazu ziemnego oferowanej stronom trzecim poprzez zobowiązanie państw członkowskich do ustanowienia i opublikowania niedyskryminacyjnych, jasnych ram, które określą odpowiedni system regulacyjny odnoszący się do instalacji magazynowych gazu ziemnego. Obowiązek ten nie powinien powodować konieczności podjęcia nowej decyzji w sprawie systemów dostępu, lecz powinien poprawić przejrzystość w odniesieniu do systemu dostępu do instalacji magazynowych gazu ziemnego. Wymogi dotyczące poufności w odniesieniu do informacji handlowych podlegających szczególnej ochronie są szczególnie ważne w przypadku danych o charakterze strategicznym lub w przypadku gdy istnieje tylko jeden użytkownik instalacji magazynowej gazu ziemnego.

(111)

Niedyskryminacyjny dostęp do sieci dystrybucyjnej decyduje o dostępie dostawcy do odbiorców na poziomie detalicznym. Możliwości stosowania dyskryminacji w zakresie dostępu stron trzecich oraz inwestycji są jednak mniejsze na poziomie dystrybucji niż na poziomie przesyłu, gdzie ograniczenia i wpływ interesów związanych z produkcją są zazwyczaj większe niż na poziomie dystrybucji. W celu ustanowienia równych warunków działania na poziomie detalicznym, należy monitorować działalność operatorów systemu dystrybucyjnego, zapobiegając tym samym wykorzystywaniu przez nich swojej integracji pionowej w odniesieniu do ich pozycji konkurencyjnej na rynku, zwłaszcza w stosunku do odbiorców będących gospodarstwami domowymi oraz małych odbiorców niebędących gospodarstwami domowymi.

(112)

Państwa członkowskie powinny podjąć konkretne środki w celu wsparcia szerszego stosowania zrównoważonego biometanu lub innych rodzajów gazów, które technicznie i bezpiecznie mogą zostać wprowadzone do systemu gazu ziemnego i być nim transportowane, a ich producenci powinni uzyskać niedyskryminacyjny dostęp do systemów gazowych, pod warunkiem że dostęp ten pozostaje niezmiennie zgodny z odpowiednimi przepisami technicznymi i normami bezpieczeństwa i o ile niniejsza dyrektywa nie przewiduje inaczej.

(113)

Producenci gazu odnawialnego i gazu niskoemisyjnego są często podłączeni do sieci dystrybucyjnej. Aby ułatwić ich absorpcję i integrację rynkową, konieczne jest uzyskanie przez nie nieograniczonego dostępu do rynku hurtowego i odpowiednich wirtualnych punktów obrotu. Dostęp gazu odnawialnego i gazu niskoemisyjnego do rynku hurtowego należy ułatwić przez zdefiniowanie systemu wejścia-wyjścia, który obejmuje systemy dystrybucyjne i ostatecznie zapewnia, by wszystkie instalacje wytwarzania miały dostęp do rynku, niezależnie od tego, czy są przyłączone do systemu dystrybucyjnego czy przesyłowego. Ponadto rozporządzenie (UE) 2024/1789 stanowi, że operatorzy systemów dystrybucyjnych i operatorzy systemów przesyłowych działają wspólnie, aby umożliwić przepływy zwrotne z sieci dystrybucyjnej do sieci przesyłowej lub alternatywne środki ułatwiające integrację rynkową gazu odnawialnego i gazu niskoemisyjnego.

(114)

Aby uniknąć nakładania nieproporcjonalnie dużych obciążeń finansowych i administracyjnych na małych operatorów systemów dystrybucyjnych, państwa członkowskie powinny móc, w razie konieczności, zwolnić przedsiębiorstwa, których to dotyczy, ze spełniania prawnych wymogów rozdziału.

(115)

W przypadku gdy zamknięty system dystrybucji wykorzystywany jest w celu zapewnienia optymalnej wydajności zintegrowanych dostaw energii wymagających szczególnych standardów funkcjonowania lub gdy zamknięty system dystrybucji utrzymywany jest głównie do użytku jego właściciela, powinno być możliwe zwolnienie operatora systemu dystrybucyjnego z obowiązków, które stanowiłyby nadmierne obciążenie administracyjne ze względu na szczególny charakter stosunku między operatorem systemu dystrybucyjnego a użytkownikami systemu. Zakłady przemysłowe, obiekty handlowe lub miejsca świadczenia wspólnych usług, takie jak budynki stacji kolejowych, lotniska, szpitale, duże obiekty kempingowe ze zintegrowaną infrastrukturą lub zakłady przemysłu chemicznego mogłyby obejmować zamknięte systemy dystrybucji ze względu na specjalistyczny charakter ich działalności.

(116)

W miarę integracji coraz większych ilości gazu odnawialnego i gazu niskoemisyjnego w systemie gazu ziemnego zmienia się jakość gazu transportowanego i zużywanego w Europie. W celu zapewnienia sprawnego działania systemu gazu ziemnego operatorzy systemów przesyłowych powinni być odpowiedzialni za zarządzanie jakością gazu w swoich instalacjach. W przypadku gdy tłoczenie gazu odnawialnego i gazu niskoemisyjnego ma miejsce na poziomie dystrybucji i w przypadku gdy jest to konieczne w celu zarządzania ich wpływem na jakość gazu, organy regulacyjne mogą powierzyć operatorom systemów dystrybucyjnych zadanie polegające na zapewnieniu efektywnego zarządzania jakością gazu w swoich instalacjach. Podejmując zadania polegające na zarządzaniu jakością gazu, operatorzy systemów przesyłowych i dystrybucyjnych powinni przestrzegać stosownych norm jakości gazu.

(117)

Jeżeli rynek wewnętrzny gazu ziemnego ma właściwie funkcjonować, organy regulacyjne powinny móc podejmować decyzje dotyczące wszelkich istotnych kwestii regulacyjnych oraz być w pełni niezależne od jakichkolwiek innych interesów publicznych lub prywatnych. Przepisy dotyczące autonomii w wykonywaniu budżetu przyznanego organowi regulacyjnemu powinny być wdrożone w ramach ustanowionych przez krajowe ustawy i zasady budżetowe. Przyczyniając się do niezależności organu regulacyjnego od wszelkich interesów politycznych lub gospodarczych lub ingerencji poprzez odpowiedni system rotacji, państwa członkowskie powinny mieć możliwość należytego uwzględniania dostępności zasobów ludzkich i wielkości zarządu.

(118)

W celu zapewnienia skutecznego dostępu do rynku wszystkim jego uczestnikom, łącznie z nowymi podmiotami wchodzącymi na rynek, niezbędne są niedyskryminacyjne i odzwierciedlające koszty mechanizmy bilansowania. Powinno to zostać osiągnięte poprzez ustanowienie przejrzystych mechanizmów rynkowych do dostaw i zakupu gazu ziemnego, niezbędnego do spełnienia wymogów bilansowania. Organy regulacyjne powinny odgrywać aktywną rolę w celu zapewnienia, aby ceny bilansowania były niedyskryminacyjne i odzwierciedlały koszty. Jednocześnie należy zapewnić stosowne zachęty do zbilansowania gazu dostarczanego do systemu i odbieranego z systemu oraz do unikania zagrożenia dla systemu.

(119)

Organy regulacyjne powinny móc ustalać lub zatwierdzać taryfy lub metodologii stosowane do kalkulacji taryf w oparciu o propozycje operatora systemu przesyłowego, operatora systemu dystrybucyjnego lub operatora systemu skroplonego gazu ziemnego, lub w oparciu o propozycje uzgodnione między tymi operatorami i użytkownikami sieci. Wykonując te zadania, organy regulacyjne powinny zapewnić, aby taryfy przesyłowe i dystrybucyjne były niedyskryminacyjne i odzwierciedlały koszty, a także powinny uwzględniać długoterminowe marginalne koszty sieci, których uniknięto dzięki zastosowaniu środków zarządzania popytem.

(120)

Organy regulacyjne powinny promować, w ścisłej współpracy z Agencją ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER), ustanowioną rozporządzeniem (UE) 2019/942, otwarty, konkurencyjny, bezpieczny i zrównoważony środowiskowo rynek wewnętrzny wodoru o niezakłóconych przepływach transgranicznych. Jeżeli rynek wewnętrzny wodoru ma prawidłowo funkcjonować, organy regulacyjne muszą mieć możliwość podejmowania decyzji dotyczących wszystkich istotnych kwestii regulacyjnych.

(121)

Organy regulacyjne powinny posiadać uprawnienia do wydawania decyzji w odniesieniu do przedsiębiorstw gazowych lub wodorowych oraz do nakładania skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji na przedsiębiorstwa gazowe lub wodorowe, które nie wywiązują się ze swoich obowiązków lub do zaproponowania właściwemu sądowi nałożenia na nie takich sankcji. Organom regulacyjnym należy również przyznać – niezależnie od stosowania zasad konkurencji – uprawnienia do podejmowania decyzji w sprawie stosownych środków zapewniających odbiorcom korzyści poprzez wspieranie skutecznej konkurencji niezbędnej dla właściwego funkcjonowania rynków wewnętrznych gazu ziemnego i wodoru. Ustanowienie programów liberalizacji jest jednym z możliwych środków, które można użyć w celu promowania skutecznej konkurencji i zapewniania właściwego funkcjonowania rynku.

(122)

Organom regulacyjnym należy również przyznać uprawnienia do zapewniania wysokich standardów usługi publicznej w zgodzie z otwarciem rynku, ochrony odbiorców wrażliwych, a także pełnej skuteczności środków w zakresie ochrony konsumentów. Przepisy te powinny pozostawać bez uszczerbku zarówno dla uprawnień Komisji w zakresie stosowania zasad konkurencji, w tym również badania operacji łączenia przedsiębiorstw o wymiarze unijnym, jak i dla zasad dotyczących rynku wewnętrznego, takich jak swobodny przepływ kapitału. Niezależnym organem, do którego ma prawo odwołać się strona, której dotyczy decyzja organu regulacyjnego, mógłby być sąd lub inny organ sądowy uprawniony do przeprowadzania kontroli sądowej.

(123)

Wszelka harmonizacja uprawnień organów regulacyjnych powinna obejmować uprawnienia do tworzenia zachęt dla przedsiębiorstw oraz uprawnienia do nakładania na przedsiębiorstwa skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji lub do zaproponowania właściwemu sądowi nałożenia takich sankcji. Ponadto organy regulacyjne powinny posiadać uprawnienia do żądania stosownych informacji od przedsiębiorstw, do prowadzenia odpowiednich i wyczerpujących dochodzeń oraz do rozstrzygania sporów.

(124)

Organy regulacyjne i ACER powinny przekazywać informacje na temat rynku wodoru w celu zapewnienia przejrzystości, w tym aspektów, takich jak podaż i popyt, infrastruktura transportowa, jakość usług, handel transgraniczny, inwestycje, ceny hurtowe i ceny dla konsumentów, a także płynność rynku.

(125)

Operatorzy systemów przesyłowych odgrywają ważną rolę w zapewnianiu racjonalnych pod względem kosztów inwestycji w sieci gazu ziemnego i wodoru. Aby zoptymalizować planowanie dotyczące wszystkich nośników energii oraz wypełnić lukę między różnymi podejściami do planowania sieci na szczeblu krajowym i ogólnounijnym, należy wprowadzić dodatkowe wymogi dotyczące spójnego planowania. Aby zapewnić racjonalną pod względem kosztów rozbudowę infrastruktury i uniknąć aktywów osieroconych, w planowaniu sieci należy również uwzględnić zwiększone powiązania między gazem ziemnym a energią elektryczną, a także wodorem oraz, w stosownych przypadkach, systemami ciepłowniczymi. Oprócz aktywów w zakresie przetwarzania energii w gaz wzajemne powiązania między wodorem a energią elektryczną mogą obejmować również elektrownie wodorowe. Planowanie sieci powinno być przejrzyste oraz umożliwiać udział odpowiednich zainteresowanych stron. W tym celu operatorzy powinni być zobowiązani do przeprowadzenia szeroko zakrojonych konsultacji z zainteresowanymi stronami. Europejski Naukowy Komitet Doradczy ds. Zmiany Klimatu, ustanowiony na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 401/2009 (32), może wydać opinię na temat wspólnych scenariuszy. Plan rozwoju sieci wodorowej powinien dotyczyć wykorzystania wodoru w sektorach trudnych do dekarbonizacji, w których nie są dostępne żadne bardziej energooszczędne i racjonalne pod względem kosztów rozwiązania alternatywne.

(126)

Dzięki wspólnej lokalizacji produkcja i zużycie wodoru odbywają się w tym samym miejscu lub znajdują się jak najbliżej siebie, co zapewnia stabilną jakość wodoru w odniesieniu do końcowego zastosowania oraz minimalizuje koszty i wpływ na środowisko, a także wycieki wodoru związane z transportem. Operatorzy sieci wodorowych powinni współpracować z połączonymi i sąsiadującymi operatorami sieci wodorowych w celu zapewnienia jak najefektywniejszego połączenia.

(127)

Przy opracowywaniu planu rozwoju sieci ważne jest, aby operatorzy infrastruktury uwzględniali zasadę „efektywność energetyczna przede wszystkim” i zasady efektywności systemu ustanowione w zaleceniu Komisji z dnia 28 września 2021 r. w sprawie zasady „efektywność energetyczna przede wszystkim”: od zasad do praktyki. Wytyczne i przykłady dotyczące jej wdrażania w procesie podejmowania decyzji w sektorze energetycznym i w innych sektorach”, w szczególności przewidywane zużycie wykorzystane przy opracowywaniu wspólnego scenariusza. Rozwiązania po stronie popytu powinny być traktowane priorytetowo w każdym przypadku, gdy są bardziej opłacalne niż inwestycje w infrastrukturę.

(128)

Unijna strategia integracji systemu energetycznego wskazuje na znaczenie skoordynowanego planowania i funkcjonowania systemu energetycznego dla osiągnięcia celów w zakresie dekarbonizacji. W związku z tym konieczne jest sporządzenie planów rozwoju sieci w oparciu o wspólny scenariusz, opracowany z zastosowaniem podejścia międzysektorowego. Mimo że operatorzy infrastruktury nadal są w stanie określić odrębne sektorowe modele sieciowe i oddzielne rozdziały w przypadku wspólnego planu rozwoju sieci, powinni dążyć do wyższego poziomu integracji, uwzględniając potrzeby systemu wykraczające poza określone nośniki energii.

(129)

Plany rozwoju sieci są ważnym elementem służącym identyfikacji luk w infrastrukturze i dostarczaniu informacji na temat infrastruktury, która musi zostać zbudowana lub może7zostać wycofana z eksploatacji, a którą można wykorzystać do innych celów, np. do transportu wodoru. Jest tak niezależnie od wybranego modelu rozdziału operatorów sieci.

(130)

Dostarczanie informacji na temat infrastruktury, która może zostać wycofana z eksploatacji w ramach planu rozwoju sieci, może oznaczać permanentne wyłączenie z użytku infrastruktury albo przez jej pozostawienie bez wykorzystania, demontaż, albo udostępnienie jej do wykorzystania do innych celów, np. do transportu wodoru. Cel, jakim jest zwiększenie przejrzystości w zakresie infrastruktury, uwzględnia fakt, że zaadaptowana infrastruktura jest stosunkowo tańsza niż infrastruktura nowo wybudowana, a zatem powinno ono umożliwiać transformację racjonalną pod względem kosztów.

(131)

W państwach członkowskich, w których ma powstać sieć dystrybucyjna wodorowa, rozwój infrastruktury wodoru powinien opierać się na realistycznej i przyszłościowej prognozie zapotrzebowania, w tym na potencjalnych potrzebach z perspektywy systemu elektroenergetycznego i sektorów trudnych do dekarbonizacji. Jeżeli państwa członkowskie podejmą decyzję zezwalającą na opłaty specjalne jako środek współfinansowania nowej infrastruktury wodoru, plan powinien pomóc organowi regulacyjnemu w ocenie tych opłat. Plan należy przedkładać co cztery lata. Plany składane przed dniem 31 grudnia 2032 r. powinny być przedkładane organowi regulacyjnemu lub innemu właściwemu organowi. Plany składane po tej dacie powinny być przedkładane wyłącznie organowi regulacyjnemu.

(132)

Informacje zawarte w planie rozwoju sieci powinny umożliwiać prognozowanie wpływu na taryfy na podstawie planów, wycofania z eksploatacji lub zmiany przeznaczenia dotyczących regulowanej bazy aktywów.

(133)

Zamiast przedstawiać krajowy plan rozwoju sieci na szczeblu poszczególnych państw członkowskich państwa członkowskie powinny mieć możliwość podjęcia decyzji o sporządzeniu planu rozwoju sieci na szczeblu regionalnym, obejmującego więcej niż jedno państwo członkowskie i zgodnego z dobrowolną regionalną integracją rynku gazu ziemnego.

(134)

W przeciwieństwie do energii elektrycznej rola gazu ziemnego będzie w przyszłości stopniowo zmniejszać się, co ma również wpływ na zapotrzebowanie na inwestycje w infrastrukturę. W planie rozwoju sieci należy zatem wyważyć względy dotyczące konkurencji i unikać aktywów osieroconych.

(135)

Państwa członkowskie, w celu zakończenia dystrybucji gazu ziemnego do odbiorców będących gospodarstwami domowymi, powinny móc podejmować strategiczne decyzje dotyczące zamknięcia i dostosowania części swojego systemu dystrybucyjnego na potrzeby przejścia na zrównoważony i skuteczny system.

(136)

Państwa członkowskie powinny wymagać od operatorów sieci przesyłowych wodorowych, aby w planach sieci dystrybucyjnych wodorowych przedstawiali infrastrukturę sieci wodorowej, którą zamierzają rozwijać i przekształcać. Operatorzy systemów dystrybucyjnych gazu ziemnego powinni być zobowiązani do opracowania planów wycofania sieci z eksploatacji, jeżeli spodziewane jest zmniejszenie zapotrzebowania na gaz ziemny, które wymaga wycofania z eksploatacji systemów dystrybucyjnych gazu ziemnego lub ich części. Operatorzy systemów dystrybucyjnych gazu ziemnego i operatorzy sieci dystrybucyjnych wodorowych mogą mieć możliwość opracowania wspólnych planów, jeżeli działalność na tym samym obszarze i częściach sieci ma zostać przekształcona. Plany te powinny być zgodne z dziesięcioletnimi planami rozwoju sieci. Plany rozwoju sieci dystrybucyjnych i plany wycofania z eksploatacji gazu ziemnego powinny promować efektywność energetyczną i integrację systemu energetycznego z uwzględnieniem lokalnych planów ogrzewania i chłodzenia. Plany te powinny przyczyniać się do osiągnięcia unijnych celów w zakresie energii i klimatu oraz opierać się na rozsądnych założeniach dotyczących popytu na gaz ziemny i wodór oraz ich produkcji. Podczas przygotowywania planu operatorzy powinni być zobowiązani do przeprowadzenia konsultacji z udziałem odpowiednich zainteresowanych stron i do podania projektów planów do wiadomości publicznej. Państwa członkowskie powinny zapewnić wytyczne od organów regulacyjnych, w przypadku gdy części systemu dystrybucyjnego mogą wymagać wycofania z eksploatacji, w szczególności przed upływem pierwotnie przewidywanego okresu amortyzacji.

(137)

Ramy regulujące obliczanie kosztów przyłączenia i opłat od producentów biometanu oraz obciążanie ich kosztami i opłatami odgrywają ważną rolę w umożliwianiu włączenia zrównoważonego biometanu do unijnych sieci gazu ziemnego. Państwa członkowskie powinny zapewnić ramy regulacyjne ułatwiające skuteczne przyłączenie zakładów produkujących biometan do systemów przesyłowych lub dystrybucyjnych. Przy ustalaniu lub zatwierdzaniu taryf lub metodologii, które mają być stosowane przez operatorów systemów przesyłowych i dystrybucyjnych, organy regulacyjne, bez uszczerbku dla ich niezależności w wykonywaniu tych zadań, powinny zachować możliwość uwzględnienia kosztów poniesionych przez tych operatorów systemów i dokonanych przez nich inwestycji.

(138)

Konieczne jest poczynienie postępów w kierunku wzajemnie połączonych rynków wodoru w Unii, a tym samym ułatwienie inwestycji w transgraniczną infrastrukturę wodoru.

(139)

Niezbędne jest zwiększenie zaufania do rynku, jego płynności oraz zwiększenie liczby uczestników rynku, dlatego też należy zwiększyć nadzór regulacyjny nad przedsiębiorstwami prowadzącymi działalność w zakresie dostaw gazu ziemnego. Wymogi takie powinny pozostać bez uszczerbku oraz być zgodne z istniejącym prawem unijnym dotyczącym rynków finansowych. Niezbędna jest współpraca między organami regulacyjnymi i organami nadzoru rynków finansowych, w celu umożliwienia każdemu z nich wzajemnego zapoznania się z ogólną sytuacją na odnośnych rynkach. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość określenia stabilności finansowej przedsiębiorstw dostarczających gaz ziemny jako kryteria udzielania zezwoleń na sprzedaż, w tym odsprzedaż, gazu ziemnego. Takie kryteria powinny być w pełni przejrzyste i niedyskryminacyjne.

(140)

Gaz ziemny importuje się do Unii głównie i w coraz większym stopniu z krajów trzecich. Prawo unijne powinno uwzględniać właściwości gazu ziemnego, takie jak pewne strukturalne braki elastyczności wynikające z koncentracji dostawców, długoterminowe umowy oraz brak płynności na poziomie detalicznym. W związku z tym konieczna jest większa przejrzystość, w tym w odniesieniu do ustalania cen.

(141)

Przed przyjęciem przez Komisję wytycznych określających dalsze wymogi w zakresie prowadzenia dokumentacji, ACER oraz Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1095/2010 (33) powinny porozumieć się z Komisją i doradzać jej w sprawie treści wytycznych. ACER i ESMA powinny również współpracować w celu przeprowadzenia dalszej analizy oraz doradzania w odniesieniu do kwestii, czy transakcje w ramach umów na dostawy gazu ziemnego oraz derywaty dotyczące gazu ziemnego powinny podlegać wymogom w zakresie zachowania przejrzystości przed lub po zawarciu transakcji, a jeżeli tak, jaka powinna być treść tych wymogów.

(142)

Państwa członkowskie lub – w przypadku gdy państwa członkowskie tak postanowiły – organ regulacyjny, powinny zachęcać do opracowywania umów na dostawy przerywalne.

(143)

Państwa członkowskie powinny zapewnić, uwzględniając niezbędne wymagania jakościowe, niedyskryminacyjny dostęp biometanu lub innych rodzajów gazu do systemu gazu ziemnego, pod warunkiem, że dostęp ten będzie stale zgodny z zasadami technicznymi i normami bezpieczeństwa. Te zasady i normy powinny zapewniać technicznie wykonalne i bezpieczne wprowadzanie i transport biometanu i innych rodzajów gazów systemem gazu ziemnego oraz powinny uwzględniać charakterystykę chemiczną tych gazów.

(144)

Umowy długoterminowe stanowią ważny element dostaw gazu ziemnego w państwach członkowskich. Nie powinny one jednak stanowić bariery dla wejścia gazu odnawialnego i gazu niskoemisyjnego na rynek, dlatego też okres obowiązywania umów na dostawy standardowego kopalnego gazu ziemnego nie powinien wykraczać poza dzień 31 grudnia 2049 r. Umowy takie powinny być zawsze zgodne z celami niniejszej dyrektywy i być zgodne z TFUE, w tym z zasadami konkurencji. Niezbędne jest uwzględnianie umów długoterminowych przy planowaniu zdolności dostawczych i transportowych przedsiębiorstw. Mimo że standardowy kopalny gaz ziemny nadal odgrywa ważną rolę, jego znaczenie dla zabezpieczenia dostaw energii do Unii będzie stopniowo maleć. Państwa członkowskie powinny zapewnić stopniowe wycofywanie kopalnego gazu ziemnego, biorąc pod uwagę dostępność rozwiązań alternatywnych. W przypadku gdy jest to przewidziane w ich zintegrowanych krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu, państwa członkowskie powinny mieć możliwość ustalenia – przypadającej przed dniem 31 grudnia 2049 r. – daty końcowej okresu obowiązywania długoterminowych umów na standardowy kopalny gaz ziemny.

(145)

Aby zapewnić utrzymanie wysokich standardów usługi publicznej w Unii, Komisja powinna być regularnie powiadamiana o wszelkich środkach podejmowanych przez państwa członkowskie dla osiągnięcia celów niniejszej dyrektywy. Komisja powinna regularnie publikować sprawozdanie analizujące środki podjęte na poziomie krajowym dla osiągnięcia celów związanych z usługą publiczną oraz porównujące ich skuteczność, w celu opracowania zaleceń dotyczących środków, jakie należy podjąć na poziomie krajowym dla osiągnięcia wysokich standardów usług publicznych.

(146)

Przestrzeganie obowiązku świadczenia usługi publicznej jest podstawowym wymogiem niniejszej dyrektywy, ważne jest więc, aby wspólne minimalne standardy, przestrzegane przez wszystkie państwa członkowskie, zostały określone w niniejszej dyrektywie, z uwzględnieniem celów wspólnej ochrony, rozwiązania problemu ubóstwa energetycznego, monitorowania cen, bezpieczeństwa dostaw, ochrony środowiska i równoważnych poziomów konkurencji we wszystkich państwach członkowskich. Ważne jest, aby obowiązek świadczenia usługi publicznej podlegały interpretacji na poziomie krajowym, uwzględniając uwarunkowania krajowe i pod warunkiem przestrzegania prawa unijnego.

(147)

Państwa członkowskie powinny mieć możliwość wdrażania środków mających na celu osiągnięcie celów spójności społecznej i gospodarczej, obejmujących w szczególności zapewnienie odpowiednich bodźców ekonomicznych przy użyciu, w stosownych przypadkach, wszelkich istniejących narzędzi unijnych i krajowych. Narzędzia te mogą obejmować mechanizmy zobowiązań dla zagwarantowania koniecznych inwestycji.

(148)

W zakresie, w jakim środki podjęte przez państwa członkowskie w celu spełnienia obowiązków użyteczności publicznej stanowią pomoc państwa, zgodnie z art. 107 ust. 1 TFUE, istnieje obowiązek zgłoszenia ich Komisji wynikający z art. 108 ust. 3 TFUE.

(149)

Ceny rynkowe powinny stwarzać właściwe zachęty do rozwoju sieci.

(150)

Niektóre państwa członkowskie ze względu na uwarunkowania historyczne i poziomy dojrzałości ich rynków gazu ziemnego powinny mieć możliwość odstąpienia od stosowania określonych przepisów ustanowionych w niniejszej dyrektywie, aby zapobiec nieuzasadnionej penalizacji i sprzyjać skutecznemu rozwojowi rynków gazu ziemnego w tych państwach członkowskich. Ma to w szczególności zastosowanie do Luksemburga, ze względu na specyficzne cechy jego rynku, oraz wszystkich państw członkowskich, które nie są jeszcze połączone z systemem wzajemnie połączonym jakiegokolwiek innego państwa członkowskiego lub które nie otrzymały jeszcze pierwszej handlowej dostawy w ramach swojej pierwszej umowy długoterminowej na dostawy gazu ziemnego. Aby zapewnić jednolite stosowanie prawa Unii, odstępstwa dla państw członkowskich, które nie są jeszcze połączone z systemem wzajemnie połączonym jakiegokolwiek innego państwa członkowskiego lub które nie otrzymały jeszcze pierwszej handlowej dostawy w ramach swojej pierwszej umowy długoterminowej na dostawy gazu ziemnego powinny być tymczasowe i mieć zastosowanie tylko do momentu, gdy te państwa członkowskie będą w stanie spełnić wyższe standardy w zakresie otwarcia rynku i wzajemnych połączeń z zintegrowanym systemem gazu ziemnego w Unii. W przypadku gdy jest stosowane takie odstępstwo, powinno ono również obejmować wszelkie przepisy niniejszej dyrektywy mające charakter pomocniczy w stosunku do któregokolwiek z przepisów, od których przyznano odstępstwo, lub wszystkie przepisy wymagające uprzedniego zastosowania przepisów, od których przyznano odstępstwo.

(151)

Wspieranie uczciwej konkurencji i łatwego dostępu dla różnych dostawców powinno być dla państw członkowskich kwestią najwyższej wagi, tak aby pozwolić konsumentom na pełne wykorzystanie możliwości wynikających ze zliberalizowanego rynku wewnętrznego gazu ziemnego.

(152)

Mając na uwadze tworzenie rynku wewnętrznego gazu ziemnego, państwa członkowskie powinny sprzyjać integracji swoich krajowych rynków oraz współpracy operatorów systemu na poziomie unijnym i regionalnym, włączając w to również odizolowane systemy tworzące wyspy gazowe, które nadal istnieją w Unii.

(153)

Dobrowolna integracja rynków regionalnych, w szczególności łączenie rynków, może przynieść różne korzyści w zależności od specyfiki rynków. Integracja rynku może być okazją do optymalnego wykorzystania infrastruktury, pod warunkiem że nie będzie miała ona negatywnego wpływu na sąsiednie rynki, na przykład poprzez zwiększenie taryf transgranicznych. Jest to również szansa na zwiększenie konkurencji, płynności i obrotów z korzyścią dla konsumentów końcowych w regionie poprzez przyciągnięcie dostawców, którzy w przeciwnym razie nie weszliby na dany rynek ze względu na jego niewielki rozmiar. Integracja rynku umożliwia również stworzenie większych stref z dostępem do większej liczby źródeł dostaw. Taka dywersyfikacja może mieć wpływ na ceny na rynku hurtowym dzięki zwiększonej konkurencji między źródłami energii, ale może również przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa dostaw, jeżeli w nowo połączonej strefie nie utrzymują się wewnętrzne ograniczenia przesyłowe. Integracja rynku mogłaby stanowić podstawę dalszego wspierania transformacji rynku gazu ziemnego, w tym wprowadzania gazu odnawialnego i gazu niskoemisyjnego. Państwa członkowskie, organy regulacyjne i operatorzy systemów przesyłowych powinni współpracować w celu ułatwienia integracji regionalnej.

(154)

Jednym z głównych celów niniejszej dyrektywy powinno być tworzenie prawdziwie wewnętrznego rynku gazu ziemnego poprzez sieć połączeń w całej Unii, a zajmowanie się kwestiami regulacyjnymi dotyczącymi wzajemnych połączeń transgranicznych i rynków regionalnych powinno należeć do głównych zadań organów regulacyjnych, w stosownych przypadkach działających w ścisłej współpracy z ACER.

(155)

Jednym z głównych celów niniejszej dyrektywy powinno być również zagwarantowanie wspólnych zasad prawdziwie wewnętrznego rynku wewnętrznego i bogatej oferty dostaw gazu ziemnego. W tym celu niezakłócone ceny rynkowe stanowiłyby zachętę do transgranicznego obrotu, prowadząc jednocześnie do konwergencji cen.

(156)

Organy regulacyjne powinny również dostarczać informacje rynkowi, aby pozwolić Komisji na spełnianie jej roli polegającej na obserwowaniu i monitorowaniu rynku wewnętrznego gazu ziemnego oraz jego rozwoju w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej, włączając w to aspekty takie jak podaż i popyt, infrastruktury przesyłowe i dystrybucyjne, jakość usług, handel transgraniczny, zarządzanie ograniczeniami, inwestycje, ceny hurtowe i detaliczne, płynność rynku, a także poprawa w zakresie środowiska i wydajności. Organy regulacyjne powinny powiadamiać krajowe organy ochrony konkurencji i Komisję o państwach członkowskich, w których ceny mają niekorzystny wpływ na konkurencję i prawidłowe funkcjonowanie rynku.

(157)

Ponieważ cel niniejszej dyrektywy, a mianowicie utworzenie w pełni funkcjonalnego rynków wewnętrznych gazu ziemnego i wodoru, nie może być osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, ale możliwe jest lepsze jego osiągnięcie, dzięki skali lub efektom takiego działania, na poziomie Unii, Unia może przyjąć środki zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule, niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu.

(158)

Na podstawie rozporządzenia (UE) 2024/1789 Komisja może przyjąć wytyczne lub kodeksy sieci w celu osiągnięcia niezbędnego stopnia harmonizacji. Takie wytyczne lub kodeksy sieci, które stanowią wiążące zasady przyjęte w formie rozporządzeń wykonawczych Komisji, są – również w odniesieniu do niektórych postanowień niniejszej dyrektywy – użytecznym narzędziem, które może być w razie konieczności szybko dostosowane.

(159)

W szczególności należy przyznać Komisji uprawnienia do przyjmowania wytycznych niezbędnych do zapewnienia minimalnego stopnia harmonizacji wymaganego do osiągnięcia celu niniejszej dyrektywy.

(160)

Zgodnie ze wspólną deklaracją polityczną państw członkowskich i Komisji z dnia 28 września 2011 r. dotyczącą dokumentów wyjaśniających państwa członkowskie zobowiązały się do złożenia, w uzasadnionych przypadkach, wraz z powiadomieniem o transpozycji, jednego lub większej liczby dokumentów wyjaśniających związki między elementami dyrektywy a odpowiadającymi im częściami krajowych instrumentów transpozycyjnych. W odniesieniu do niniejszej dyrektywy ustawodawca uznaje, że przekazanie takich dokumentów jest uzasadnione, w szczególności w następstwie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-543/17 (34).

(161)

Niniejsza dyrektywa nie narusza praw podstawowych i jest zgodna z zasadami uznanymi w szczególności przez Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej (zwaną dalej „Kartą”). W związku z tym niniejsza dyrektywa powinna być interpretowana i stosowana zgodnie z tymi prawami i zasadami, w szczególności z prawem do ochrony danych osobowych zagwarantowanym w art. 8 Karty. Zasadnicze znaczenie ma, aby każde przetwarzanie danych osobowych na mocy niniejszej dyrektywy było zgodne z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 (35).

(162)

W celu zmiany innych niż istotne elementów niniejszej dyrektywy lub jej uzupełnienia w odniesieniu do niektórych szczególnych obszarów, które mają zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia celów niniejszej dyrektywy, Komisji należy zgodnie z art. 290 TFUE przekazać uprawnienia do przyjmowania aktów w odniesieniu do wydawania wytycznych w sprawie minimalnych kryteriów zapewniających niezależność właściciela systemu przesyłowego lub sieci przesyłowej wodorowej i systemu magazynowania gazu ziemnego lub operatora magazynowania wodoru, wytycznych określających szczegóły procedury certyfikacji operatora systemu przesyłowego lub operatora sieci przesyłowej wodorowej, wytycznych dotyczących zakresu obowiązków organów regulacyjnych w zakresie współpracy wzajemnej oraz z ACER, wytycznych określających szczegółowo procedurę dotyczącą zgodności decyzji podjętej przez organ regulacyjny z kodeksami sieci i wytycznych przyjętych na podstawie niniejszej dyrektywy i rozporządzenia (UE) 2024/1789 oraz wytycznych określających metodologie i ustalenia w zakresie prowadzenia dokumentacji, a także formy i treści danych dotyczących transakcji w ramach umów na dostawy gazu ziemnego i wodoru oraz derywatów dotyczących gazu ziemnego i wodoru zapewnianych przez przedsiębiorstwa dostarczające gaz. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja przeprowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (36). W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(163)

Aby zapewnić jednolite warunki wykonywania niniejszej dyrektywy, należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze w celu określania wymogów interoperacyjności oraz niedyskryminacyjnych i przejrzystych procedur dostępu do danych. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 182/2011.

(164)

Aby zapewnić sprawne i skuteczne wdrożenie niniejszej dyrektywy, Komisja wspiera państwa członkowskie za pośrednictwem Instrumentu Wsparcia Technicznego ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/240 (37) oraz zapewniając dostosowaną do potrzeb fachową wiedzę techniczną w celu opracowania i wdrożenia reform, w tym reform wspierających konkurencyjne rynki wewnętrzne gazu ziemnego i wodoru, umożliwiając integrację gazu odnawialnego i gazu niskoemisyjnego oraz zacieśniając współpracę i wzmacniając koordynację między operatorami systemów przesyłowych i dystrybucyjnych. Wsparcie techniczne obejmuje przykładowo wzmocnienie potencjału administracyjnego, harmonizację ram prawnych oraz wymianę stosownych najlepszych praktyk.

(165)

Należy zatem uchylić dyrektywę 2009/73/WE, a zobowiązanie do transpozycji niniejszej dyrektywy do prawa krajowego powinno być ograniczone do tych przepisów, które stanowią merytoryczną zmianę w porównaniu z dyrektywą 2009/73/WE. Zobowiązanie do transponowania przepisów, które nie uległy zmianie, wynika z tej dyrektywy.

(166)

Niniejsza dyrektywa powinna pozostawać bez uszczerbku dla zobowiązań państw członkowskich odnoszących się do terminów transpozycji do prawa krajowego i daty rozpoczęcia stosowania dyrektyw określonych w części B załącznika III do niniejszej dyrektywy,