Pisa
 | Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
 Pisa | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  Italia | ||||
| Rexón |  Toscana | ||||
| Provincia | Provincia de Pisa | ||||
| Tipu d'entidá | ciudá | ||||
Alcalde de Pisa (es)  | Michele Conti | ||||
| Nome oficial | Pisa (it) | ||||
| Nome llocal | Pisa (it) | ||||
| Códigu postal |
56100 y 56121–56128 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 43°43′N 10°24′E / 43.72°N 10.4°E | ||||
  Pisa Pisa (Italia) .svg) | |||||
| Superficie | 185.07 km² | ||||
| Altitú | 4 m | ||||
| Llenda con |
| ||||
| Demografía | |||||
| Población | 88 737 hab. (1r xineru 2023) | ||||
| Porcentaxe | 21.22% de Provincia de Pisa | ||||
| Densidá | 479,48 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Prefixu telefónicu |
050 | ||||
| Estaya horaria |
UTC+01:00 (horariu estándar) UTC+02:00 (horariu de branu) | ||||
| Llocalidaes hermaniaes | |||||
| comune.pisa.it | |||||
 | |||||
Pisa ye una ciudá de la rexón italiana de la Toscana y la capital de la provincia homónima.
Ente los monumentos más importantes de la ciudá figura —na célebre Piazza dei Miracoli, declarada Patrimoniu de la Humanidá— la catedral, construyida en mármol ente los años 1064 y 1118, n'estilu románicu pisano, col so portal en bronce de Bonanno Pisano y el púlpitu de Giovanni Pisano. Al llau de la catedral atopa la llamativa torre inclinada, del sieglu XII, con un altor de 58,36 metros, que sufrió'l so característicu enclín darréu dempués d'empecipiase la so construcción.
Por cuenta de la naturaleza del terrén, esisten en Pisa otres dos torres inclinaes: el campanariu de la ilesia de San Nicola, nel estremu opuestu de Vía Santa Maria, xunto al Lungarno; y el campanariu de la ilesia de San Michele degli Scalzi, na metá del paséu fluvial delle Piagge, sito na parte este de la ciudá (nesti casu inclusive la ilesia ta inclinada). Tamién ta inclináu'l Palaciu Toscanini en "Lungarno Pacinotti".
La razón de que tal cantidá d'edificios, sobremanera los altos y espodaos como los campanarios, atópense inclinaos, ye la naturaleza pantanosa del terrenal sobre'l que ta asitiada la ciudá, qu'en munchos casos vence y asítiase col pesu d'estes edificaciones.
Historia
[editar | editar la fonte]
{{AP|República de Pisa desconoz l'orixe de Pisa. La lleenda fala d'un fundadores d'orixe griegu, procedentes d'una ciudá llamada Pisa que s'atopaba na vera del ríu Alfeo nel Peloponeso, que fundaríen otra ciudá col mesmu nome de la orixinal n'Italia, según dalgunos dempués de la guerra de Troya.
El nome de la ciudá en llatín, Pisae, ta en plural, lo que podría indicar que, al contrariu de la Pisa griega que tenía solo un ríu, na nueva pasaben dos cursos d'agua: el Arno y el Auser. De toes formes d'esta dómina nun queda nengún restu arqueolóxicu, lo que fai duldar de la veracidá de la lleenda y pensar qu'en realidá fuera fundada polos ligures. De xuru depués foi ocupada polos etruscos y los romanos. Escontra'l sieglu IX la ciudá yá tenía un gran poderíu naval. Aliada con Xénova, espulsó de Córcega y Cerdeña a los sarracenos nel sieglu XI.
Pisa llogró grandes beneficios comerciales tres la Primer Cruzada, y el so creciente poder económicu llevar a conflictos con otres importantes ciudaes de la península itálica, como Xénova y Venecia. Al pie de éstes y a Amalfi foi una de los cuatro Repúbliques Marítimes (Repubbliche Marinare) italianes. El sieglu XII y principios del XIII fueron la so dómina de rellumanza. Quedó debilitada depués de la batalla de Meloria, en 1284, na que los xenoveses fundieron la so flota, a pesar de la so inferioridá numbérica. Nel sieglu XIV Pisa perdió les sos posesiones ultramarines y en 1406 la mesma ciudá foi vendida a Florencia. Solo recuperó la so independencia mientres un periodu de 12 años, ente 1494 y 1506, cuando Pisa foi reconquistada poles tropes florentines comandadas por Antonio da Filicaja, Averardo Salviati y Niccolò Capponi.
El puertu de Pisa taba asitiáu na actual ciudá de Livorno, qu'a midida que foi creciendo llogró entidá propia convirtiéndose nel puertu principal de la Toscana. Pisa pasó a desempeñar un papel principalmente cultural, anque secundariu, impulsáu pola presencia de la universidá, creada en 1343.
Pisa foi'l llugar onde nació Galileo Galilei. Entá ye la sede d'un arzobispáu. Nos últimos sieglos convirtióse en centru d'industria llixero. Sufrió repitíes destrucciones mientres la Segunda Guerra Mundial.
Educación
[editar | editar la fonte]| Universidá | Fundación | Acrónimu | Tipu | |
|---|---|---|---|---|
|
Universidá de Pisa | 1343 | UNIPI | Pública |
Evolución demográfica
[editar | editar la fonte]| Gráfica d'evolución demográfica de Pisa ente 1861 y 2001 |
 |
| Fonte ISTAT - ellaboración gráfica de Wikipedia |
Deportes
[editar | editar la fonte]| Equipu | Deporte | Competición | Estadiu | Creación |
|---|---|---|---|---|
| Pisa Calcio |  Fútbol
|
Serie B | Stadio Arena Garibaldi - Romeo Anconetani | 1909 |
Tresportes
[editar | editar la fonte]- Aeropuertu
| Aeropuertu | Códigu IATA | Códigu OACI | |
|---|---|---|---|
|
Aeropuertu Galileo Galilei | PSA | LIRP |
- Ferrocarril
Dende Pisa cuntar con conexón ferroviaria a les principales ciudaes italianes, amás d'otres llocalidaes más cercanes gracies a los trenes rexonales.
Llugares d'interés
[editar | editar la fonte]
Anque la torre inclinada ye la imaxe más famosa de la ciudá, ye una de les munches obres d'arte y arquiteutura asitiaes na Plaza de la Catedral o «Plaza de los Milagros», al norte del centru de la ciudá vieya. Ellí llevántense tamién el Bautisteriu, el Duomo y el Campusantu (campusantu monumental).
Otros llugares d'interés na ciudá son:
- Piazza dei Cavalieri («Plaza de los Caballeros»), onde puede trate'l Palazzo della Carovana, cola so impresionante fachada diseñada por Giorgio Vasari.
- L'antigua ilesia de San Pietro in Vinculis, cola so cripta y la so pavimentación cosmatesca.
- Ilesia de Santa Maria della Spina, una pequeña ilesia gótica que constitúi unu de los edificios góticos más destacaos d'Italia *
El Mural Todomundo de Keith Haring Pisa tien dellos museos, ente los que destaquen:
- Muséu dell'Opera del Duomo: amuesa ente otros oxetos, les escultures orixinales de Nicola y Giovanni Pisano y les ayalgues de la catedral.
- Muséu nazionale di San Matteo: amuesa escultures y pintures dende'l sieglu XII al XV, ente elles obres maestres de Giovanni y Andrea Pisano, el Maestru de San Martino, Simone Martini, Nino Pisano y Masaccio.
- Centru d'Arte Palazzo Blu: una coleición d'obres d'arte fundamentalmente de los sieglos XVI y XVII. Topar nel Palaciu Giuli Rosselmini, cerca del Arno.
- Muséu nazionale di Palazzo Reale: un muséu nel palaciu que foi residencia de los grandes duques de Toscana y, dempués, de la familia real de los Savoya. Amuesa pintures dende'l sieglu XV al XIX (Rafael Sanzio, Rosso Fiorentino, Pieter Brueghel el Viejo.
- Muséu della Grafica en Palaciu Lanfranchi, un muséu con obres d'artistes gráficos modernos como Joan Miró, Emilio Vedova o Giovanni Fattori.
- Centru d'arte San Michele degli Scalzi - SMS, centru d'arte contemporáneo.
- Xardín Botánicu de Pisa, que ye'l más antiguu xardín botánicu del mundu.
- Gioco del ponte, competición de calter históricu y folklórico que se realiza añalmente sobre la ponte principal ente dos facciones rivales.
Eventos
[editar | editar la fonte]Luminara : fiesta ciudadana que se celebra tradicionalmente el 16 de xunu, día anterior a la fiesta del patrón San Ranieri. Los edificios que s'asomen al ríu son afataos de particulares marcos blancos a les ventanes, puertes y balcones; cada marcu sirve de soporte pa candiles, que son encendíos ún por ún mientres la tarde. Al atapecer asina la ciudá atopa allumada de veles y les cais enllenar de xente que se apresta a ver los fueos artificiales. Esti eventu atrai cada añu a munchos turistes amás de los habitantes de la zona, y sumir conciertos y fiestes nes places de la ciudá.
Pisanos pernomaos
[editar | editar la fonte]
Persones nacíes en Pisa[editar | editar la fonte]
|
Residentes célebres en Pisa[editar | editar la fonte]
|
Ciudaes hermaniaes
[editar | editar la fonte]Pisa ta hermanada coles siguientes ciudaes:
|
Referencies
[editar | editar la fonte]Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Pisa.
